MINVENW

Verslag van de expertmeeting breedband op 8 juni 2001

Op 8 juni jl. heeft het ministerie van V&W, onderdeel Directoraat-Generaal Telecommunicatie en Post, in Media Plaza te Utrecht en expertmeeting over de recente ontwikkelingen rond breedband georganiseerd. De dagvoorzitter was Yoeri Albrecht, parlementair redacteur. Het welkomstwoord was van Jan Willem Weck, DGTP. De opkomst was bijzonder groot en de discussie was zeer geanimeerd. Na een plenaire discussie gingen de deelnemers op twee tijdstippen in 3 groepen uiteen. Hieronder volgen de belangrijkste issues van de middag. Van de 3 verschillende parallelsessies is een apart verslag gemaakt (met dank aan Bart Noé van het Ministerie van EZ en Henk Bruijns van Nortel Netwerk).

Plenaire discussie deel 1


1. Definitie van breedband
Vraag is of de gehanteerde definitie van minimaal 10Mb/s symmetrisch (o.a. gehanteerd in kader van breedbandproeven rijk en Kenniswijk) werkbaar is. Men vindt deze definitie over het algemeen wel werkbaar. Kanttekeningen:
· Definitie is dynamisch, een glijdende schaal; voortschrijdend inzicht (bijv. VR-applicaties) · Breedband is een marketing term; het is beter om naar diensten/toepassingen in relatie tot capaciteit te kijken i.p.v. aansluitsnelheid. Moet ook opschaalbaar zijn naar toekomstige behoefte aan bandbreedte vanuit applicaties. · Wat voor pieken kan het aan (sustained grade)? · Bandbreedte via een getal definiëren kan verstarrend op markt werken; er moet ruimte zijn voor doorgroei. · Quality of service ook van belang (transactietijden).


2. Compressietechnieken
Vraag is of we nog veel van compressietechnieken kunnen verwachten. Kunnen deze de vraag om meer capaciteit opvangen? Men is het er over eens dat hier de top wel ongeveer bereikt is; de markt ijlt nog wat na. Compressie zal nooit de groei van de capaciteitsbehoefte kunnen inhalen. Kanttekeningen:
· Toenemende transportcapaciteit van glasvezel is veel interessanter. · Realiseer je dat compressietechnieken meer mogelijkheden genereren, maar daardoor ook veel meer dataverkeer.


3. Glasvezel
Vraag is of qua techniek alleen glasvezel toekomstvast is. Hier werd gesteld: het gaat niet om het of, maar om het wanneer. Kanttekeningen:
· Glas is niet nodig voor symmetrisch dataverkeer; digitale coax /twisted pair voldoet ook (2 gigabit) · Glas is het enige medium om giga- en terabits doorheen te jagen. · Glas is eindeloos opschaalbaar: er kunnen 160 kleurtjes door 1 glasvezel (160 x 10Mb/s)
· Potentie in de markt is van veel groter belang.


4. Uitrol FTTH
a. Wat is een reële tijdsplanning?
· Varieerde van 'wij maken het niet meer mee' tot 10 a 15 jaar: dan 80% aangesloten op glasvezel. · Het zal een diffuus beeld zijn: bijv. 80% glas en 20% koper.

b. Wat is de potentie van de markt om FTTH te bekostigen? · ADSL leg je alleen aan als er ook diensten worden afgenomen. Investering in glasvezel is minder zeker. · Consumenten vinden vooral 'flat rate' en 'always on' belangrijk. · Schatting voor stalinistische opzet (staat legt glasvezelnetwerk aan): ca. fl. 15 miljard; maar: overheid kan beter diensten stimuleren dan weer gaan graven. · Andere modellen zijn duurder: hoe minder centrale sturing, hoe duurder. · Kostencomponenten zijn voor Kenniswijk doorgerekend: graafkosten zijn ongeveer ¼ van het totaal (is dus niet de bottleneck) ½ bestaat uit kosten voor oprichten van bovengronds schakelkasten en voor randapparatuur; kosten van glasvezel.


5. Rol overheid bij tempo uitrol
Welke rollen liggen er voor het rijk en de gemeenten om de uitrol te versnellen? · De straat ligt constant open; hier ligt een coördinerende rol voor gemeenten. · Gemeente Almere: gaat breedbandpilots aansluiten op programma's voor groot onderhoud in samenwerking met woningbouwcorporaties en gaat glas meenemen bij nieuwbouw. · Gemeente moet ondergronds bestemmingsplan maken. · Rijk moet drempels wegnemen in wet- en regelgeving; OPTA is beperkend. ADSL loopt voor uitrol tegen drempels aan (incumbent mag niet alleen uitrol van DSL in heel NL uitvoeren)


6. Standaardisatie
De overheid moet keuzes maken qua infrastructuur (passieve splitters); de apparatuur moet daarbij passen. Gaat vooral om aansluiten bij internationale standaarden.

Parallelsessies over knelpunten en oplossingen bij de uitrol van breedband in NL

In parallelsessie I werden knelpunten geïnventariseerd; vervolgens werden deze plenair geïnventariseerd en werd een top 5 samengesteld. In parallelsessie II werden voor deze 5 knelpunten oplossingen bedacht; ook deze werden weer plenair behandeld. De verslagen van de parallelsessies treft u hier onder aan.

De 5 geïdentificeerde knelpunten waren:

1. gebrek aan regie/voortouw nemen

2. marktfalen

3. ontbreken van landelijke kaders (technisch en in wet- en regelgeving)
4. eigendom last mile?

5. diensten of ducts?

Verslagen van de drie parallelsessies

A. Parallelsessie I o.l.v. Jan Moelker

Geïdentificeerde knelpunten bij uitrol breedband internet infrastructuur: · Gemeenten zijn zich onvoldoende bewust van de last-mile problematiek · Uitrol breedband vergt een pro-actieve rol van de gemeenten t.a.v. de infrastructuur en dat vergt een omschakeling. · Visie is een belangrijk sturingsinstrument (vgl. Zweden); bij Nederlandse overheden ontbreekt visie · Nieuwe vormen van samenwerking zijn nodig tussen partijen die dat voorheen niet gewend waren. · Onvoldoende zicht op nieuwe applicaties. Vandaag is FTTH eigenlijk nog niet nodig gezien huidige dienstenaanbod, maar voorbereidingen moeten nu wel starten. · Exploitatie moet door de bedrijven gemaakt worden; is een bedrijfsrisico, want het is een grote sprong. · In Telecommunicatiewet staat nu (ten onrechte) dat er precariorechten geheven mogen worden over lege buizen en ongebruikte telecomkabels; gemeenten zien daar brood in.

Oplossingrichtingen bij uitrol breedband internet infrastructuur:
1. Gebrek regie lokale overheid:
Eerst landelijke kaders ontwikkelen en die lokaal invullen, bijv. ondergronds bestemmingsplan. Gaat om 3 componenten: buizen, glas, actieve componenten. Gemeente hoeft alleen regie op de buizen te voeren. Als gemeente zelf eigenaar is van de buizen, kan ze deze aan verschillende operators aanbieden en hoeft de straat niet steeds open. Zo worden businesscases kloppend.
2. Marktfalen
Gemeenten moeten dit 'stukje lucht onder de grond' regelen. Alleen bedrijven met een open businessmodel toelaten.
3. Ontbreken van landelijke kaders
De overheid moet de burger keuzes geven: een open infrastructuur voor meerdere ISP's. Overheid moet ervoor zorgen dat de last mile overal komt.
4. Eigendom last mile
Kan van de buurt zijn, van een PPS. De eigendomskwestie regelt zich vanzelf als de gemeente de ducts aanlegt/eigenaar van wordt.
5. Diensten of ducts?
Eerst moeten de knelpunten in de infrastructuur worden opgelost (capaciteit), dan volgen de diensten vanzelf.

B. Parallelsessie II ol.v. Hans Bekius

Geïdentificeerde knelpunten bij uitrol breedband internet infrastructuur:
1. Eigendomsvraagstuk: legt een operator infrastructuur aan (zoals nu) of doet een derde dat? Toegangskwesties.
2. Technologische onzekerheden zijn nog groot: n Standaardisering
n Coördinatie van operationeel onderhoud in netwerken en netwerkaansturing n Topologie van netwerk/buizenstructuur. Nog onduidelijk wat nodig is, maar aan nu gemaakte keuzes zit je later vast n Apparatuur voor diverse lagen van het netwerk kent verschillende afschrijvingstermijnen: relatie met eigendomsvraagstuk n Daarom zou de overheid in ieder geval de uitrol niet zelf ter hand moeten nemen.
3. Eigendomsvraagstuk: legt een operator infrastructuur aan (zoals nu) of doet een derde dat? Toegangskwesties spelen dan.
4. Als overheid iets doet ligt er vraagstuk rondom concurrentie met operators van andere infrastructuren.
5. In de markt grote onzekerheid rondom businessmodel. Lastig grote investeringen rond te krijgen. Ook op diensten niveau nog grote onduidelijkheid. Streaming applicaties zijn het enige waarvoor nu een andere infrastructuur nodig zou zijn, willen consumenten daar voor betalen.
6. Defensieve houding incumbents.

7. Er bestaat een risico van cherry-picking voor lucratieve regio's, minder aantrekkelijke plekken worden overgeslagen.
8. Precariorechten en weigeren van graafrechten wordt vaak als probleem genoemd
9. Probleem zit niet alleen in aanleg fiber/ducts. Er is ook veel bovengrondse ruimte nodig (schakelkasten, wijkcentrales). Ruimte is schaars. Belangrijk dat collocatie vanaf het begin mogelijk is.
Oplossingrichtingen bij uitrol breedband internet infrastructuur: · Een nationaal platform met een duidelijk goed communiceerbare boodschap/missie zou een goede stimulans zijn (vergelijk NL distributieland).

· Beter kennisopbouw en diffusie bij gemeenten over hoe je in planologische/organisatorische zin dit het beste aan kan pakken:
- Ondergronds bestemmingsplan

- Synchroniseren graafplannen

- Een expertisecentrum wat kennis bundelt en beheert
- Topologie van netwerk/buizenstructuur. Nog onduidelijk wat nodig is, maar aan nu gemaakte keuzes zit je later vast
- Apparatuur voor diverse lagen van het netwerk kent verschillende fschrijvingstermijnen: relatie met eigendomsvraagstuk · Overheid kan vraagarticulatie oppakken
· Gemeenten zouden kunnen participeren in een "local loop bedrijf" · Optie om kosten voor de infrastructuur mee te nemen in de huizenprijs, fiscaal aftrekbaar te maken á la PC privé · Onduidelijkheden over rollen overheid en markt, businessmodellen en kosten zijn nog groot, er zou een groot aantal pilots moeten komen om daar meer inzicht in te geven. Maak een helder stimuleringskader voor breedband(diensten), er is al een en ander maar dat zit te verstopt in allerlei andere regelingen/projecten. · Denk aan andere doelgroepen dan residentiële markt. Bedrijfsleven spendeert nu al veel aan (ISDN) telewerkplekken, maak gebruik van die geldstromen. Ook MKB.

C. Parallelsessie III o.l.v. Herman Grol

Geïdentificeerde knelpunten bij uitrol breedband internet infrastructuur
1. Gebrek aan regie op niveau van lokale overheden.
2. Marktfalen mede door ontbreken van de rol van de centrale overheid.
3. Ontbreken van gemeenschappelijke kaders zoals standaarden en regelgeving.
4. Eigendomsprobleem 'last mile'.

5. 'Diensten of infrastructuur' dilemma:

Oplossingrichtingen bij uitrol breedband internet infrastructuur: Ad 1. Wat de lokale overheden aan oplossingen kunnen bieden: · Ondergronds bestemningsplan op gond van een goede visie. · Gemeentelijke gebouwen en instellingen verbonden met een breedband-netwerk. · Zelf initiatief nemen to het (laten) leggen van een buizen- en kabelsysteem. · Graafplannen synchroniseren / op elkaar afstemmen. · Verplichte aanleg van buizen- en kabelsysteem opnemen in bouwvergunningsproces (bijv. bij Vinex-locaties). · Zorg dragen voor delen van kennis met andere gemeentes ('best practices', bijdragen aan expertisecentrum). · Business case bepalen voor breedbandnetwerkinfrastructuur kijkend naar onderscheidend effect of vestigingsplaatsvoorkeur. · Regelen dat kosten van breedbandinfrastructuur kunnen worden opgenomen in huizenprijs. · Vraagbemiddeling bieden waar het gaat om breedbandinfrastructuur en -diensten. · Zorg dragen voor gebouwen/faciliteiten/voorzieningen die nodig zijn de bovengrondse netwerkapparatuur van verschillende partijen.

Ad 2. Wat de centrale overheid kan doen om het marktfalen op te heffen: · Kennisontwikkeling aangaande breedband-businessmodellen stimuleren. · Zorgen dat er een breedbandinfrastructuur komt en niet bijvoorbeeld vijf. · Aandacht en interesse voor breedbandinfrastructuur stimuleren en verkopen van licenties. · Zorgen dat er geen concurrentie plaatsvindt 'op het toewtje' maar wel 'over het touwtje'. · Gebruik maken van onderscheidingsmogelijkheid die een nationale breedbandinfrastructuur zou bieden in de vergelijking met omliggende landen. · Fiscale maatregelen gebruiken om breedbandinfrastructuur en -diensten te stimuleren. · Nationaal inkopen van bijvoorbeeld 1 Mbps aansluiting op een 'Kennisnet' voor iedere leerling of student. · Bedrijven stimuleren om gebruik te gaan maken van de telewerkmogelijkheden die een breedbandinfrastructuur biedt. · Zorg dragen voor bewustmaking en promotie bij brede publiek van de mogelijkheden van breedband.

Ad 5. Hoe kan het 'Diensten of infrastructuur' dilemma worden doorbroken: (Noot: De kern van het knelpunt heeft te maken dat de overstap naar een breedbandinfrastructuur een wezenlijke breuk vormt met de hedendaagse infrastructuren.) · Algemeen advies: investeer in diensten de vereiste infrastructuur volgt dan vanzelf. · De overheid kan hierin het voortouw nemen aangezien zij zelf een belangrijke dienstenaanbieder is (relatie met knelpunten 1 en 2). · Betrek bij de beoordeling van investeringen in diensten en infrastructuur de terugverdieneffecten op grotere schaal: efficienter onderwijs, minder woon-werk-verkeer, stimulering economie door e-handel, etc. · Neem onzekerheid weg voor investeerders in diensten EN infrastructuur die zich gedwongen zien behalve de eigen diensten ook de diensten van anderen over hun infrastructuur te bieden.

Vervolg plenaire discussie:

Is er sprake van marktfalen?
· Nee, de consument doet niet wat de markt wil. · Er is al een markt, bijv. de TU's; er zijn al diensten. · Het gaat er om dat er voor de toepassingen betaald wordt. · Het gaat om een latente behoefte

Waarom zou overheidsinterventie gewenst zijn?
· De markt doet het niet uit zichzelf.
· NL gedaald van 7 naar 10 op internationale ICT-index. · Burger krijgt betere diensten.
· Nu ook al in de file op het Internet.
De rol van de overheid wordt op dit moment als te passief ervaren en er is te weinig kennis over breedband c.a. Aanbevelingen:
· De overheid moet zelf qua applicaties het goede voorbeeld geven als launching customer. · De overheid moet een level playing field creëren bijv. via ontbundeling; t.a.v. de infrastructuur zijn er wat monopolies.

Afsluiting door Herman Grol
Vandaag echt een stap verder in de discussie en beeldvorming gekomen. Veel knelpunten gehoord, maar vooral de oplossingen zijn belangrijk. Er wordt veel naar de overheid gewezen, maar de rol van het bedrijfsleven is hier juist cruciaal.

Wat zijn volgende stappen voor rijksoverheid:

- ontwikkelen van een centrale visie/ nationale strategie op breedband infrastructuur en diensten, inclusief issues als standaardisatie en kennisbevordering op lokaal niveau
- mogelijkheden onderzoeken van een Task Force Breedband naar Canadees model, waarin overheid, instellingen en bedrijfsleven deze centrale regierol gaan vormgeven.