Landbouwbeleid / Het wordt oorlog
door Wouter Bax
2001-09-04
Er tekent zich een huizenhoog conflict af, zegt Dirk Duijzer,
directeur van LTO Nederland. De Land- en Tuinbouworganisatie voelt
zich belazerd door minister Brinkhorst en gaat dichterbij de leden
staan. Een gesprek met Duijzer.
Hoe heeft u de afgelopen crisis van mond- en klauwzeer ervaren?
,,Het was vreemd. Bij de crisis van varkenspest in 1997 werden er 11
miljoen varkens gedood en vernietigd. Met de crisis van mond- en
klauwzeer waren zo'n 300.000 dierenlevens gemoeid. Maar zelden, nee
nooit, heb ik zo'n complexe situatie meegemaakt als de mkz-crisis, met
zoveel partijen die zich ermee bemoeiden. Ik kreeg een eindeloze
stroom brieven van kerken, pastorieën, bisdommen, van burgers en
haastig opgerichte actiegroepen die me allemaal op hoge toon
meedeelden dat het zo niet langer kon met de landbouw, of dat het
Europese overheidsbeleid fout was.''
Wat was dan het verschil met de varkenspest?
,,Geen idee. Misschien had de aaibaarheid van koeien er iets mee te
maken, of het cultuurverschil tussen Noord-Brabant en de Veluwe. Maar
dat kan toch niet alles verklaren, denk ik.''
Ook politiek Den Haag sprak ferme taal.
,,Zonder terughoudendheid begonnen politici die ene simpele stelling
te roepen die iedereen in haar ban had: We moeten alle dieren inenten,
ongeacht het Europese beleid. Niemand vroeg zich af of die stelling
wel terecht was, maar ze klonk zo luid dat zelfs wij van de LTO op een
gegeven moment bijna ook dachten dat het moest.''
Wel stoer. Een eigen koers varen en heel Europa op het gebied van
dierenwelzijn en milieu de loef afsteken.
,,Het klinkt misschien mooi, maar het is een volstrekt onhoudbare
stelling. Politici weten ook wel dat de Nederlandse boer links en
rechts door zijn Europese collega's wordt ingehaald als hij aan
strengere eisen moet voldoen dan zij.''
Maar de supermarkten, als grootste inkopers, zijn de 'verantwoorde'
landbouw toch goed gezind?
,,Tja, Albert Heijn heeft prachtige verhalen over biologische
landbouw, of unieke streekproducten. Maar als ze het elders goedkoper
kunnen krijgen, importeren ze het gewoon. En dan verwijzen ze naar
Eurep-Cap, het Europese label dat garandeert dat producten met respect
voor dieren en het milieu zijn gemaakt. Maar om goedkeuring van
Eurep-Cap te krijgen, hoeft het product alleen te voldoen aan de
nationale eisen van het land waar het vandaan komt. Dus als spuiten
met dichloorvos in Italië is toegestaan, in tegenstelling tot in
Nederland, dan krijgen we die bespoten groenten hier gewoon op ons
bord. En daar staat de Nederlandse boer of tuinder dan met al zijn
mooie producten.''
De oplossing: Samen zorgen dat Europa verandert, en hetzelfde wil wat
wij Nederlanders willen!
,,Daar kom je aan een ander opvallend verschijnsel van de mkz-crisis.
We zijn een paar maanden verder, en van al die dominees, pastoors,
baronnen, kamerleden en al die mensen van wie ik verder nog brieven
heb gekregen, hoor ik nu niets meer. De lobby van LTO in Europa voor
vaccineren tegen mkz gaat gewoon door, maar we moeten het allemaal
alleen doen.''
En, lukt het een beetje?
,,Vergeet het maar. In Europa is totaal niks veranderd als het gaat om
het vaccinatiebeleid. Van de kant van boerenorganisaties behoren onze
Belgische collega's tot de weinigen die ons steunen. Maar de Britten
en de Zuid-Europese boeren zijn nog gewoon tegen inenten, en daarmee
basta. En eurocommissaris Byrne vindt die emoties over boerenleed en
het ruimen van dieren eigenlijk allemaal maar onzin. Volgens haar
hoort het zo nu en dan ruimen van veestapels gewoon bij het moderne
boerenbedrijf.''
Blijven over de dierenbeschermers.
,,Dat valt dus nogal tegen. De Nederlandse Dierenbescherming wil
inderdaad alle dieren vaccineren, maar hun Europese evenknie denkt
daar heel anders over. Ze vinden het principieel onjuist om dieren
lichaamsvreemde stoffen in te spuiten. Hetzelfde geldt voor de
dierenartsen: In Nederland willen ze graag inenten, maar hun Europese
organisatie wijst dat faliekant af.''
Verder lobbyen in Europa heeft dus eigenlijk geen zin?
,,We moeten toch iets doen. Zoals het er nu voorstaat moeten we bij
een volgende epidemie precies dezelfde weg bewandelen als tijdens de
mkz-crisis dit voorjaar: gebieden afzetten, streng controleren, dieren
vernietigen. Bedenk dat een volgende epidemie ons zo weer kan
overkomen, vandaag nog, zonder dat we er ook maar iets aan kunnen
doen.''
Durft u aan dat scenario te denken?
,,Bijna niet, want ik ben ervan overtuigd dat de Nederlandse
samenleving een volgende crisis niet aankan. Voor het massaal ruimen
van dieren zal noch bij de boeren, noch bij andere mensen ook maar
enig draagvlak zijn. Ook de Tweede Kamer zal, dat weet ik zeker, niet
meer tot ruimen besluiten. Dan moet ik minister Brinkhorst van
landbouw nog zien. Hij zal met lege handen staan, volkomen machteloos
zijn.''
Zo ook LTO Nederland?
,,Ja zeker, wij leven op dezelfde tijdbom.''
En als die bom ontploft? Waar staat u dan ten opzichte van de
minister, ervan uitgaande dat hij zich opnieuw voorbeeldig aan de
Europese regels onderwerpt?
,,In tegenstelling tot bij de afgelopen crisis zal de LTO hem dan niet
steunen in het ruimingsbeleid. Dat hebben we geleerd in Oene. De
boeren daar vinden dat we destijds niet met de minister hadden mogen
besluiten om te gaan ruimen. Dat doen we dus ook niet meer.''
U heeft het dan ook met verlies van achterban moeten bekopen.
,,Het feit dat we voortdurend bij de bestrijders van de crisis aan
tafel zaten en nooit zijn weggelopen heeft ons inderdaad nogal wat
leden gekost. We probeerden vooruit te denken, de toekomst van de
veehouderij op de langere termijn veilig te stellen. Maar dat heeft
een aantal boeren niet begrepen.''
Hoe is dat mogelijk? Het zijn toch doorgewinterde ondernemers?
,,Ik geloof dat boeren tijdens de crisis onbewust de toon van de
samenleving hebben overgenomen. Er zijn kalverhouders die elk half
jaar hun hele stal naar het slachthuis brengen, om daarna aan het
mesten van de volgende serie kalveren te beginnen. Dat hoort bij het
vak, maar tijdens de mkz-crisis was het plotseling allemaal heel
emotioneel. Kijk, Brinkhorst drukt zich vaak buitengewoon stom uit
over de boeren, maar toen hij onlangs de term krokodillentranen
gebruikte, doelde hij op dit verschijnsel.''
Stom, zegt u, maar u zit nog steeds met Brinkhorst aan tafel.
,,Voor zolang als het duurt. We zijn onze positie aan de
onderhandelingstafel aan het heroverwegen. Ik voorzie dat de
verhouding tussen de LTO en het ministerie de komende tijd verhardt.
Ik weet bijna zeker dat Brinkhorst in zijn begroting met prinsjesdag
weer gaat roepen dat de landbouw niet deugt en dat het allemaal anders
moet. En binnenkort zitten we in de aanloop naar de verkiezingen. D66,
de partij van Brinkhorst, is een echte Europese partij, maar als het
over landbouw gaat verandert ze in een stel dominees. Dan moet
Nederland zich niet gewoon aan de Europese regels houden, maar nog een
stapje verder gaan.''
En dan is het met Brinkhorst kwaad kersen eten. De man van
nooit-gedogen.
,,Dat zegt hij altijd, ja. Maar hij zou zich moeten realiseren hoeveel
gedoogbeleid hij met zijn zogenaamd daadkrachtige optreden over zich
afroept. Neem bijvoorbeeld onlangs het abrupt schrappen van een aantal
toegelaten gewasbeschermingsmiddelen. Dat gebeurde middenin het
huidige teeltseizoen van gewassen en rijmt totaal niet met de praktijk
van de boeren en tuinders elders in Europa. Hoe je het ook wendt of
keert, zo'n maatregel lokt onmiskenbaar illegaliteit uit. Over
gedoogbeleid gesproken.''
Wat is de grootste frustratie van de LTO over het beleid van
Brinkhorst?
,,Dat je van alles en nog wat kan doen om hem tegemoet te komen, maar
dat het werkelijk nooit genoeg is.''
U voelt zich dus belazerd door Brinkhorst?
,,Ja, we voelen ons belazerd. Eindeloos praten we met hem over
manieren om de landbouw duurzaam te maken, te zoeken naar
constructieve oplossingen. Maar dan komt er plotseling weer een
draconische maatregel of doet hij uitlatingen die de inspanningen van
boeren en tuinders voor een duurzame landbouw niet alleen totaal
miskennen, maar ook nog eens beledigend zijn. Dezelfde houding bespeur
ik bij andere bewindslieden, zoals staatssecretaris Faber van landbouw
en minister Pronk van milieu. En supermarkten en dieren- en
milieuorganisaties kunnen er ook wat van. Als puntje bij paaltje komt
profileren die zich als one-issuepartij -voor de klant, voor dieren,
voor het milieu- en telt alleen dat ene belang.''
Het wordt dus oorlog?
,,Dat zijn jouw woorden, maar er tekent zich nog dit najaar een
huizenhoog conflict af. We kunnen niet op dezelfde toegeeflijke toon
blijven praten met al die partijen die ons uiteindelijk gewoon
passeren als het ze goeddunkt. Als we dat slikken, is het logisch dat
boeren en tuinders zich door ons niet vertegenwoordigd voelen. We gaan
dichterbij onze leden staan.''
Dichterbij de leden, dat is verder weg van de beleidsmakers.
,,Niet per definitie, maar het komt er nu wel op aan. Boeren en
tuinders zijn een economische werkelijkheid, of je dat nu leuk vindt
of niet, en wij nemen het voor ze op. Nederland gaat toch prat op zijn
naam als handelsland? Goed, dan proberen wij van onze boeren en
tuinders echte euro-ondernemers te maken. Dat is wel wat lastig als ze
voortdurend aan regels onderworpen worden die niet sporen met de
Europese.''
Wordt u zelf ooit een one-issuepartij?
,,Nee. Nooit. Onmogelijk, en dat geldt voor heel de LTO. We blijven
altijd een gesprekspartner. Dat is ons uitgangspunt. Zo zitten
LTO-voorzitter Gerard Doornbos, de andere bestuurders en ik nu eenmaal
in elkaar. Dat geldt ook voor boeren en tuinders: Zij willen overleg
voeren, in verbinding staan met de rest van de maatschappij. Maar dan
wel graag vanuit een gewaardeerde positie.''
(advertentie)
Dit is de verdieping van Trouw
Dossier: Crisis in de veeteelt
Britten lusten hun rundvlees weer
Landbouwbeleid / Het wordt oorlog
Engeland / 'Brits vee inenten'
Brinkhorst verlaagt strafkortingen boeren
Explosie Britse mond- en klauwzeer
Kalverhouderij / Gered Alpuro wijst boeren de deur
Brinkhorst kijkt nog één keer
Tweede Kamer gunt Brinkhorst geen rust
Mkz-strafkortingen / Brinkorst botst weer met Kamer
Veehouders krijgen alsnog lagere straffen
(advertentie)