Fokkoe voor door slaapziekte geteisterd Afrika
1 september 2001
In grote delen van Afrika maakt slaapziekte veeteelt vrijwel onmogelijk. Wageningse NWO-onderzoekers hebben bij een West-Afrikaans koeienras onderzocht hoe de aangeboren resitentie tegen slaapziekte overerft. De koeien, die zelf weinig productief zijn, zijn geschikt voor het fokken van nieuwe rassen.
De Wageningse veetelers hebben een aantal fokschema´s opgesteld voor verbetering van de N´Dama. Dit is een ras van kleine koeien die een infectie met slaapziekte kunnen weerstaan. Ze geven echter weinig melk. De fokschema´s moeten ervoor zorgen dat N´Dama´s meer melk of vlees gaan produceren, zonder de resistentie tegen slaapziekte te verliezen.
De NWO-onderzoekers verwachten dat het productievere ras wel kwetsbaarder wordt voor diverse infecties en perioden van slechte voeding. Het nieuwe ras is dan ook vooral bedoeld voor boeren die vlees of melk aan de steden leveren. Deze boeren hebben voldoende inkomsten om de koeien goed te huisvesten, en ze het hele jaar door te voeren.
Om de overerving van de resistentie tegen slaapziekte te bepalen hebben de Wageningers samengewerkt met een internationaal onderzoeksinstituut, gevestigd in Kenia. De Keniaanse veetelers hebben getraceerd welke stukken chromosoom de erfelijke achtergrond dragen voor resistentie tegen slaapziekte bij de N´Dama-koe. Om deze stukken DNA te kunnen opsporen hebben de Afrikaanse onderzoekers de N´Dama gekruist met een andere koeienras die niet resistent is tegen slaapziekte.
De erfelijke resistentie blijkt over meer dan acht chromosomen te zijn verspreid. Hierdoor is het bijna onmogelijk om door kruising met een ander koeienras een nieuw ras te krijgen dat net zo resistent is als de N´Dama. Slechts weinig nakomelingen van de kruising zullen alle genen hebben die voor de resistentie zorgen. Selectie binnen N´Dama ligt daarom meer voor de hand.
De Wageningers hebben aan de hand van de Keniaanse experimenten kunnen bepalen op welke manier de resistentie overerft. Uit het onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat één stuk DNA alleen maar tot expressie komt als het van de moederkoe afkomstig is. Het stuk DNA zorgt ervoor dat een dier goed kan herstellen na een infectie met de slaapziekte. Dat een kalf deze eigenschap van de moeder moet erven heeft uiteraard invloed op het fokprogramma.
Slaapziekte is een voor koeien vaak dodelijke ziekte die wordt overgedragen door de tseetseevlieg. Door slaapziekte is ruim een derde deel van Afrika in meer of mindere mate ongeschikt voor veehouderij. Behalve koeien zijn ook mensen vatbaar voor enkele varianten van de ziekte.
Nadere informatie bij:
* ir. Liesbeth van der Waaij (WU, Sectie Fokkerij en Genetica)
* tel. 0317 483019 (werk), 0317 427558 (privé) fax 0317 4839929
* e-mail
* Promotie 7 september