1red9960
21-09-2001, NOS, Gesprek minister-president, N.3, 22.57 uur
MINISTER-PRESIDENT KOK, NA AFLOOP VAN DE WEKELIJKSE MINISTERRAAD EN DE INGELASTE EUROPESE TOP IN BRUSSEL, OVER DE AANSLAGEN OP DE VS EN EEN EVENTUEEL ANTWOORD DAAROP
MINGELEN:
Wat is de belangrijkste boodschap van de Europese regeringsleiders?
KOK:
Dit is vanavond van ons met zijn vijftienen een boodschap van solidariteit, van
daadkracht en van vertrouwen. Solidariteit met het Amerikaanse volk, daadkracht om
werkelijk invulling te geven aan de strijd tegen het terrorisme en vertrouwen omdat de
kracht van onze democratie een zodanige is dat we in gezamenlijkheid, ook in deze
moeilijke tijd, de toekomst aankunnen.
MINGELEN:
Betekent dat dat alle Europese landen zonder reserve militaire acties van de VS tegen de
terroristen zullen steunen?
KOK:
De NAVO-landen hebben met elkaar besloten om Artikel 5 van het NAVO-verdrag van
toepassing te verklaren voor een eventuele actie waar de Amerikanen ons te hulp
zouden roepen. Dit is een vergadering van de EU. Er zijn ook landen bij die geen lid
zijn van de NAVO, maar in de slotverklaring van vanavond staat dat ieder lid van de
Unie, iedere lidstaat, naar vermogen zal bekijken indien daar een beroep op zou worden
gedaan, om ook een bijdrage aan eventuele militaire acties te geven. Dat geldt uiteraard
ook voor Nederland. U hebt het debat daarover afgelopen dagen in de Kamer kunnen
volgen en ook het resultaat daarvan.
MINGELEN:
In dat debat en vanavond ook in de verklaring spreekt u open van gerichte acties. Is een
algemene aanval op Afghanistan, omdat daar de Taliban zitten die dan weer huisvesting
geven aan die terrorist, zo'n algemene aanval op Afghanistan, valt dat onder het criteria
van gericht acties?
KOK:
Nee, het bijvoeglijk naamwoord `gericht' staat er niet per ongeluk. Het heeft toch ook
alles te maken met het uitgangspunt wat steeds, ook voor ons in Nederland, voorop
staat, dat de VS natuurlijk gerechtigd zijn, ook gelet op de Resolutie 1368 van de
Veiligheidsraad, om in dit geval tot zelfverdediging over te gaan via een militaire actie.
Daar is een juridische basis voor, zou je kunnen zeggen, ook op basis van de VN-
handvestbepaling in Artikel 51. Maar we vinden natuurlijk dat de eventuele acties ook
wel gericht en adequaat moeten zijn, in die zin dat ze bepaalde doelen kiezen en dat de
middelen die daarbij worden gebruikt ook daarmee in voldoende mate in
overeenstemming zijn. Dat is trouwens makkelijk gezegd hoor, want ik hoorde net de
heer Holbrooke, die vroeger ook belangrijke verantwoordelijkheden in de administratie
heeft vervuld, die ook aangaf hoe ongeduldig en boos en gegriefd de Amerikanen zijn.
De totale bevolking staat terecht achter president Bush. Dus je kunt natuurlijk niet van
duizenden kilometers afstand vanuit Europa voorschrijven hoe een precieze
Amerikaanse operatie zou moeten luiden. Maar dat met die eisen van proportionaliteit
en evenwichtigheid ook echt goed rekening moet worden gehouden, daar is iedereen
van overtuigd. Dat is ook van groot belang voor het draagvlak, politiek en
maatschappelijk, nu en de komende tijd.
MINGELEN:
Dat betekent dus dat mocht Europa vinden dat de VS vanuit hun begrijpelijke wens om
toch vergelding te zoeken of wraak te zoeken, dat ze overgaan tot een algemene aanval
op Afghanistan, dat dan Europa zou kunnen zeggen `dit gaat ons te ver, hier doen wij
militair niet aan mee'.
KOK:
Er is totaal niets gebleken de afgelopen dagen, ook in de afgelopen dag niet, van een
dergelijke onzorgvuldigheid van de Amerikanen. De president heeft heel welgekozen
zijn woorden geformuleerd en men is zich dacht ik zeer bewust van het feit dat dit
kostbare draagvlak ook internationaal natuurlijk in stand moet worden gehouden. Als
men zou willen vergelden zou men ook steeds willen kijken wie en wat men wil
vergelden en daar natuurlijk ook een target bij kiezen.
MINGELEN:
Het viel op in de Europese verklaring dat de Europese landen de wens uitspreken dat die
langdurige strijd tegen dat internationale terrorisme gevoerd wordt onder leiding van de
VN.
KOK:
Onder auspiciën.
MINGELEN:
Dat is iets anders?
KOK:
Vind ik wel. Onder auspiciën betekent dat de VN natuurlijk het raamwerk aanreiken,
ook in internationaal rechtelijk en volkenrechtelijke zin, voor een dergelijke campagne.
Kijk, die campagne heeft natuurlijk alleen kans op blijvend en duurzaam resultaat als
dat op een brede alliantie kan steunen. Er zijn uiteraard heel veel landen in de wereld,
kijk om te beginnen naar Rusland, maar kijkt u ook verder in de Arabische wereld en tal
van staten die natuurlijk veel eerder en ook duurzamer aan een dergelijke campagne
tegen het terrorisme zullen meedoen als dat niet alleen een campagne is die door
Amerika wordt aangevoerd met steun van bijvoorbeeld enkele West-Europese landen,
maar echt het VN-kader, want de VN is van ons allemaal.
MINGELEN:
Maar het is bekend dat als actie zal worden gevoerd onder VN-vlag, dat natuurlijk altijd
lang duurt, want voordat Rusland en China en al die landen akkoord zijn. Dus u zegt:
het moet wel onder auspiciën, maar de VS kunnen wel hun gang gaan.
KOK:
Nee, die twee dingen moeten we even goed uit elkaar houden. Het ene spoor is de
mogelijk op korte termijn plaats vindende actie. Daar kan ik geen voorspelling over
doen, maar laten we veronderstellen dat dat toch niet al te lang op zich zal laten
wachten. Daar moeten in de eerste plaats de Amerikanen zelf hun analyse bij maken in
het licht van wat ik net ook zei. Dat is iets waartoe de VS gerechtigd is, ook op basis
van die Veiligheidsraadresolutie die ik noemde. Dan moet men natuurlijk ook afwegen
of men daar ook een zekere steun bij zoekt, bijvoorbeeld in het geheel van de NAVO of
een deel van de NAVO, een aantal lidstaten. Daar is de VN niet apart voor nodig. En
dan is het tweede spoor de langjarige en taaie strijd tegen het internationaal terrorisme.
Dat is natuurlijk een meerjarig proces waar een hele brede alliantie, wereldwijd, voor
nodig is. Iedereen die vindt dat deze uitingen van terrorisme onaanvaardbaar zijn zullen
daaraan mee willen doen. Daar is dan het raamwerk van de VN, ook juridisch en
internationaal rechtelijk, maar ook qua te bereiken resultaat qua omvang van de
deelname, de beste formule voor. En dat hebben we vanavond gezegd.
MINGELEN:
Nu merk je internationaal en ook in Nederland groeiende zorg bij de kerken, bij
hulporganisaties, over wat wij noemen de `dreigende geweldsspiraal'. Er is morgen een
advertentie in de landelijke bladen waarin die zorg wordt uitgesproken. Kunt u ze
geruststellen?
KOK:
Heel veel mensen maken zich natuurlijk zorgen over eventuele risico's die aan militaire
acties zouden kunnen zijn verbonden. Alleen ik maak wel een kanttekening bij het
woord `dreigende geweldsspiraal'. Alsof er iets staat te beginnen. Er is vorige week wel
wat gebeurd. Er zijn daar naar de laatste schatting 6333 mensen dood en vermist. En
vermist betekent waarschijnlijk ook overleden. Dat cijfer kan nog wel eens groter zijn.
Dat is dus een ongelooflijk escalerende bijdrage aan geweld, aan menselijk leed. Het
zou echt niet toelaatbaar zijn als we na een week van uitgesproken solidariteit en rouw,
nu zouden zeggen: ja, het was wel erg, maar er hoeft ook eigelijk geen antwoord op te
komen. Natuurlijk moet daar een antwoord op komen en natuurlijk hoort Nederland
dan ook aan de zijde te staan van diegenen die dat antwoord formuleren. Dat het dan op
een manier moet worden geformuleerd die rekening houdt met wat ik net zei, evenwicht
en proportionaliteit, natuurlijk, daarom is nu ook alle aandacht gericht op het in acht
nemen en het in stand houden van die proportionaliteit. Maar ik heb echt bezwaren
tegen de redenering als zou geweld beginnen nu de Amerikanen met steun van anderen
antwoord geven op iets wat letterlijk ontoelaatbaar was. Het is tien dagen geleden, maar
ook nu tien dagen later zeg ik nog steeds: dit was ontoelaatbaar en daar moet een
antwoord op komen.
MINGELEN:
De Raad van Kerken roept u op om u in te zetten voor vreedzame juridische en
diplomatieke stappen in reactie op deze terreurdaad. Die oproep spreekt u niet aan,
begrijp ik?
KOK:
Ja, dat spreekt mij zeer aan want natuurlijk moet het hele proces wat we ingaan de
komende tijd ook echt gebaseerd zijn op het smeden van een hechte band van
samenwerking om het terrorisme te bestrijden met een veelheid van instrumenten. Dat
terrorisme heeft heel veel onrecht veroorzaakt en doet dat nog. Heel veel menselijk leed,
onherstelbaar menselijk leed. Maar het is ook de hoofdroute die we moeten gaan.
MINGELEN:
Maar de kerken roepen om een vreedzame reactie en niet een militaire reactie.
KOK:
Natuurlijk moet een vreedzame reactie in het smeden van een basis voor duurzame
vrede vooropstaan. Maar dat deze onmenselijke daad, deze daad tegen de menselijkheid
vorige week, om een antwoord vraagt, maar dan gepast, to the point en niet met
buitensporige bijeffecten, dat is natuurlijk wel voor iedereen zonneklaar. Ik zou
werkelijk niet durven uitleggen aan de Amerikanen dat men daar ook niet aan zou
moeten denken, mits men dat ook op een verantwoordelijke manier doet.
MINGELEN:
Verwacht u dit weekend een telefoontje uit Washington dat de acties wellicht begonnen
zijn?
KOK:
Als Nederland of de NAVO-landen met elkaar daar een zekere bijdrage in zouden
moeten leveren, dan zullen we nooit een telefoontje krijgen dat de acties begonnen zijn,
want dan zullen we van tevoren worden geconsulteerd. Over het tijdstip kan ik u geen
enkele voorspelling doen omdat ik daar zelf natuurlijk thans ook niet van op de hoogte
kan zijn.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, RD)