Nieuwsflits
9|01 Nummer 9, 4 oktober 2001
'Gek op je werk?' Dag van de GGZ 2001
Brancherapporten Volksgezondheid Welzijn en Sport
verschenen
GGZ-preventie moet hoger op politieke agenda
Gids preventie psychische stoornissen en verslavingen
Factsheets over preventie van psychische problemen
Materialen Gezonde school in nieuw jasje
Face-lift voor drugsinfosite
Veel initiatieven voor kenniscentra in de GGZ
Nieuw onderzoek naar THC-gehalte cannabis
Jaarbericht 2001 - Nationale Drugmonitor
Colofon
Homepage
'Gek op je werk?'
Dag van de GGZ 2001
De Nationale Dag voor de Geestelijke Volksgezondheid op 10 oktober
heeft als thema: stress, overspannenheid, burnout en andere psychische
klachten die door het werk kunnen ontstaan. Met de landelijke campagne
'Gek op je werk?' wil de organisatie werknemers én werkgevers
activeren om stress en psychische klachten te voorkomen en te
bestrijden. Een speciale Gek-op-je-werk?-krant, die op 10 oktober
wordt uitgedeeld op grote stations, bevat achtergrondinformatie, tips
om klachten te voorkomen en bekende en minder bekende Nederlanders
vertellen hoe ze plezier houden in hun werk. Verder geeft de krant
informatie over 'stress op het werk'- cursussen en informatie over het
stresspreventiebeleid van enkele bedrijven. Ook organisaties uit de
geestelijke gezondheidszorg, Arbodiensten en bedrijven delen de krant
uit en organiseren publieksactiviteiten in het kader van het thema.
Naast activiteiten voor werknémers organiseren instellingen workshops
voor managers om stress te signaleren en te bestrijden.
De campagnewebsite www.gekopjewerk.nl bevat achtergrondinformatie over
de campagne, een stresstest en de mogelijkheid om brochures te
bestellen. De site geeft verder een overzicht van de diverse
activiteiten in het land en de preventiecursussen die in de diverse
regio's worden aangeboden. Vanaf begin oktober attendeert een
radiospotje het publiek op de campagne. Korrelatie 0900-1450 stelt
haar telefoonlijnen beschikbaar voor de campagne en geeft informatie,
advies en hulp.
De Nationale Dag voor de Geestelijke Volksgezondheid is een initiatief
van de World Federation of Mental Health en wordt ieder jaar in meer
dan 55 landen gehouden op 10 oktober. In Nederland wordt de Nationale
Dag georganiseerd door het Nationaal Fonds Geestelijke Volksgezondheid
(NFGV) in samenwerking met het ministerie van VWS, Korrelatie,
GGZ-Nederland, het Trimbos-instituut, Stichting Pandora, de
Cliëntenbond, en Labyrint-In Perspectief.
* Jurjen Procee (NFGV) (030) 297 11 97
Brancherapporten Volksgezondheid Welzijn en Sport verschenen
Op Prinsjesdag (18 september) verschenen de zogeheten brancherapporten
Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De brancherapporten bevatten feiten
en cijfers over de VWS-beleids-terreinen en zijn op verzoek van het
ministerie van VWS opgesteld door verschillende instituten. Zo was het
Trimbos-instituut verantwoordelijk voor het Deelrapport Geestelijke
Gezondheidszorg en Maatschappelijke Zorg.
Het is voor het eerst dat de rapporten onder regie van het ministerie
tot stand zijn gekomen. Informatie wordt volgens een vast stramien
ge-presenteerd en is daarmee beter toegankelijk en op hoofdlijnen
vergelijkbaar. Kern van de rap-porten vormen de hoofdstukken met de
feiten en cijfers over de beleidsterreinen. Deze zijn - zoveel
mogelijk - uitgesplitst naar vraag, aanbod en capaciteit,
gebruik/productie, financiering en kwaliteit van zorg. Ook worden
eventuele knelpunten in de informatievoorziening gesignaleerd.
Het Brancherapport Volksgezondheid bestaat uit vier deelrapporten:
Preventie (opgesteld door het RIVM), Cure (Nivel), Geestelijke
Gezondheidszorg en Maatschappelijke Zorg (Trimbos-instituut) en Care
(Prismant). Het brancherap-port Welzijn en Sport, opgesteld door het
Sociaal en Cultureel Planbureau, beschrijft de terreinen welzijn,
jeugd, sport, verzetsdeelnemers, vervolgden en
burger-oorlogsgetroffenen. De verantwoordelijkheid voor de kwaliteit
van de inhoud van de rapporten ligt bij de instituten.
Het ministerie van VWS zal het initiatief nemen om samen met de
belang-hebbende partijen te komen tot een nadere invulling van de
branche-rapporten in de komende jaren. Uiteindelijk doel is dat elk
branche-rapport zo volledig mogelijk rapporteert over de stand van
zaken op de beschreven deelterreinen.
De brancherapporten zijn (zolang de voorraad strekt) te bestellen bij
het ministerie van VWS, mevrouw Sardjoe (070) 340 58 59 of te vinden
op de website van het ministerie: www.minvws.nl.
* Henk Maurits (030) 297 11 38
GGZ-preventie moet hoger op politieke agenda
Op 27 september werd in De Eenhoorn in Amersfoort de jaarlijkse
conferentie voor de ggz- en de verslavingszorg gehouden. Directies,
beleidsmakers, managers en uitvoerders op het gebied van de ggz- en
verslavingspreventie vormden het gros van de 180 deelnemers. Onder het
motto Passie voor preventie loont! gaven sprekers uit het veld, naast
koepelorganisaties, politici en Zorgverzekeraars Nederland hun visie
op preventie.
Tijdens de forumdiscussie, geleid door Gee de Wilde, stond de vraag
centraal hoe we preventie hoger op de politieke agenda kunnen krijgen.
Daarbij werd duidelijk dat preventie niet nummer één staat op de
prioriteitenlijstjes van de meeste forumleden. Om invloed te kunnen
uitoefenen zou preventie moeten inspelen op de belangrijke items van
de verschillende actoren. Op gemeenteniveau is overlastbestrijding een
thema van belang. GGZ-Nederland gaf aan dat met preventie goed kan
worden aangesloten bij de thema's 'wachtlijstproblematiek' en 'arbeid
en stress'. Corrie Hermann (Tweede Kamerlid, Groen Links) wil met haar
nota Morgen gezond weer op (over de winst van preventie en
gezondheidsbevordering) preventie hoger op de politieke agenda
krijgen, maar merkt dat de politieke praktijk gemakkelijker te
mobiliseren is voor reeds bestaande psychische problematiek van
patiënten, dan dat zij te porren is voor het voorkomen ervan.
Een oplossing, zo droeg dagvoorzitter Leen Joele aan, is wellicht dat
er op regionaal niveau met de belangrijkste actoren bindende afspraken
worden gemaakt over het benodigde preventieve aanbod in een bepaalde
regio. Zo ver is het echter nog niet.
Ondertussen gaat het preventieveld door met kwaliteitsverbetering door
het verder uitbouwen van de onderzoeksgestuurde preventiepraktijk, het
standaardiseren van methodieken en het evidence-based werken.
Conclusie van de dag was onder meer dat eerste bewijzen voor
kwalitatieve en effectieve preventie geleverd zijn. Deze resultaten en
andere wetenswaardigheden over ggz-preventie zijn beschreven in de
Tweede gids preventie psychische stoornissen en verslavingen en de
vier factsheets over ggz-preventie die op de conferentie ten doop
werden gehouden
* Rianne van der Zanden (030) 297 11 00
Gids preventie psychische stoornissen en verslavingen
In 1999 verscheen de (eerste) Gids GGZ-preventie. Het was de start van
een traditie die werd ingezet door het Trimbos-instituut, ZonMw en
GGZ-Nederland met de bedoeling elke twee jaar een up-date van
preventie in de (geestelijke) gezondheidszorg te verzorgen. In de
eerste gids zijn de werkwijze en doelstellingen van preventie
uitvoerig beschreven. Tevens werd een wetenschappelijke classificatie
gemaakt van preventie rond verschillende thema's.
Op 27 september werd tijdens het congres Passie voor preventie loont
in Amersfoort de Tweede gids preventie psychische stoornissen en
verslavingen gepresenteerd. Bij de gids zit ook een samenvatting voor
managers en bestuurders. De auteurs, E. Bohlmeijer en P. Cuijpers van
het Programma Vroegsignalering van het Trimbos-instituut, kijken
hierin met enige afstand naar preventie in Nederland. Welke
ontwikkelingen heeft preventie de afgelopen jaren doorgemaakt? Wat is
de wetenschappelijke status van het vak? Wat zijn op dit moment de
belangrijkste knelpunten en kansen voor preventie? Welke prioriteiten
kunnen worden aangelegd om het voorkomen van psychische stoornissen en
verslavingen verder te versterken?
De gids is te bestellen bij het Trimbos-instituut (030) 297 11 00, of
per fax (030) 297 11 11. Bestelnummer AF0388, kostprijs f 25,00.
(de eerste Gids GGZ-preventie is helaas uitverkocht)
* Ernst Bohlmeijer (030) 297 11 00
Factsheets over preventie van psychische problemen
Preventie van psychische problemen staat in de aandacht. Een stoornis
als depressie bijvoorbeeld is zeer belastend (vergelijkbaar met
hartziekten, longkanker en visuele handicaps) en komt jaarlijks bij
circa 700.000 Nederlanders voor. Ook de economische gevolgen van
depressie zijn omvangrijk: jaarlijks 'kost' depressie de Nederlandse
samenleving ruim 4,7 miljard gulden (2,1 mld euro). In Nederland, maar
ook bij de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, staat depressie daarom
hoog op de prioriteitenlijst. Ook door het ministerie van VWS wordt
deze problematiek ernstig gevonden. Vandaar dat preventie van
depressie, naast drie andere onderwerpen, in de komende tijd speciale
aandacht krijgt. De andere onderwerpen waar de GGZ-preventie haar
beleid op richt zijn: kinderen van ouders met psychische problemen,
arbeidsrelevante psychische problematiek, en sociale psychiatrie.
In een viertal factsheets wordt beknopt aangegeven waarom deze vier
onderwerpen bijzondere aandacht behoeven. Inmiddels kent elk
probleemgebied een aantal, wetenschappelijk goed onderbouwde,
aangrijpingspunten. Preventie van psychische problemen kan van zulke
aangrijpingspunten gebruik maken. Het gaat daarbij ondermeer om de
herkenbaarheid van groepen met een verhoogd risico (ten behoeve van
selectieve preventie) en herkenning van mensen die de eerste symptomen
van het probleem al hebben (geïndiceerde preventie ter vermijding van
erger). Inhoudelijk kunnen deze preventieve interventies zich richten
op het beïnvloeden van risicofactoren en op het versterken of
aanbrengen van beschermende factoren. Welke factoren dat precies zijn,
staat in de factsheets beschreven. Ten slotte zijn er preventieve
interventies beschikbaar voor de voornoemde probleemgebieden. Het gaat
om interventies waar in Nederland of in het buitenland gunstige
ervaring mee is opgedaan en waarvan wetenschappelijk is vastgesteld
dat zij ook effectief zijn. De factsheets zijn voor f 5,- per
stuk (korting bij bestelling van meer exemplaren) te bestellen bij het
Trimbos-instituut (030) 297 11 00. Of per fax via nummer (030) 297 11
11.
1. Depressie (bestelnummer: AF0392)
2. Kinderen van ouders met psychische problemen (bestelnummer: AF0391)
3. Arbeidsrelevante psychische problematiek (bestelnummer: AF0389)
4. Sociale psychiatrie (bestelnummer: AF0390)
* Ernst Bohlmeijer (030) 297 11 00
Materialen Gezonde school in nieuw jasje
Het is een goede gewoonte in onderwijsland om iedere vijf jaar
lesmaterialen opnieuw grondig onder de loep te nemen en aan te passen
aan de eisen van de tijd. Aspecten die daarbij een rol spelen zijn
bijvoorbeeld trends in de maatschappij (zoals opkomst ICT),
theoretische onderbouwing, ontwikkelingen in het onderwijs (nieuwe
kerndoelen en methodieken) en vormgeving. Het project De gezonde
school en genotmiddelen van het Trimbos-instituut, een
preventieproject voor het voortgezet onderwijs, kan daarin niet
achterblijven. Vandaar dat de lesboekjes Roken, Alcohol, en Blowen
volledig zijn herzien. Voor alle drie de boekjes geldt dat ze
beschikbaar zijn op meerdere niveaus. De boekjes zijn in full-color
gedrukt en de vormgeving is vernieuwd.
In de boekjes speelt kennis nog steeds een belangrijke rol, maar wordt
daarnaast meer dan voorheen aandacht besteed aan vaardigheden, zoals
het houden van een presentatie, het doen van onderzoek en het vergaren
van informatie. De website www.drugsinfo.nl speelt daarbij een
belangrijke rol. Ook wordt gestreefd naar meer aandacht voor de
persoonsgerichte benadering zoals het leren 'nee' zeggen en het werken
aan zelfvertrouwen.
Nieuw is ook dat de er bij de boekjes een video hoort waarop de
fotostrip (de zogenaamde zapper) uit de boekjes te zien valt.
Op donderdag 27 september zijn de nieuwe materialen gepresenteerd op
een studiedag voor medewerkers van GGD'en en instellingen voor
verslavingszorg. De lesboekjes zijn vanaf heden te bestellen bij het
Trimbos-instituut via telefoonnummer: (030) 297 11 00.
* Rudi Loof (030) 297 11 00
Face-lift voor drugsinfosite
De speciale druginformatiesite van het Programma Middelengebruik
Jongeren van het Trimbos-instituut www.drugsinfo.nl heeft een
face-lift ondergaan. Vanaf 26 september jongsleden is de website
geupdate. Er staat informatie op over middelengebruik, adviezen voor
ouders en voor jongeren, voor leerlingen is er een werkstukwijzer,
docenten kunnen er lezen over voorlichtingsmethoden en er staan
allerlei testjes in over blowen, pillen en alcohol. De site is onder
meer uitgebreid met veel fotostrips en is interactief gemaakt. De
website kan op school gebruikt worden bij lessen van het project De
gezonde school en genotmiddelen.
Op 2 november zal een tweede update plaatsvinden. Ook de
middeleninformatie zal dan in een nieuw jasje worden gestoken. Tevens
zal de site dan zijn uitgerust met een speciale campagnepagina met
onder meer informatie over de campagne Drugs, laat je niets wijsmaken
die in november van start gaat.
* Puck Fillekes (030) 297 11 00
Veel initiatieven voor kenniscentra in de GGZ
Op 19 september organiseerden het Trimbos-instituut en GGZ Nederland
een eerste landelijke bijeenkomst voor initiatieven van kenniscentra
in de GGZ. Aanwezig waren ruim zeventig deelnemers, waarvan een groot
deel betrokken was bij een of meer initiatieven op dit terrein.
Voorafgaand aan de bijeenkomst waren door het Trimbos-instituut via
een snelle inventarisatie gegevens verzameld over ruim dertig
initiatieven van kenniscentra in de GGZ. Over deze inventarisatie werd
aan het begin van de bijeenkomst kort gerapporteerd. Daarnaast was er
een presentatie over het beleid dat het ministerie van VWS voert op
dit terrein en over de rol die GGZ Nederland en het Trimbos-instituut
als trekkers van het kennisbeleid in de GGZ spelen. Ook schetste het
Nederlands Kenniscentrum voor Arbeid en Psyche op welke wijze men
sinds begin 2000 vorm heeft gegeven aan de activiteiten van dit
kenniscentrum en welke doelen men nastreeft.
Een belangrijk deel van de bijeenkomst werd besteed aan discussie over
vragen met betrekking tot het functioneren en de kwaliteit van
kenniscentra en over het wenselijk landelijk beleid op dit punt.
Onderwerpen die daarbij aan bod kwamen waren onder andere:
* de relatie van kenniscentra met gespecialiseerde patiëntenzorg op
het betreffende terrein;
* de rol die kenniscentra in de voorlichting aan de doelgroep
'gebruikers' zouden moeten spelen;
* de implementatie van de door de kenniscentra ontwikkelde
resultaten en de rol van het Trimbos-instituut;
* criteria voor de beoordeling van de kwaliteit van kenniscentra en
de rol van het landelijk kennisinstituut (Trimbos-instituut in
samenwerking met GGZ Nederland) op dit terrein.
Aan het einde van de bijeenkomst kwam de suggestie naar voren om als
follow-up over enige tijd een 'markt' van kenniscentra te organiseren.
Over enkele weken zal een verslag van de landelijke bijeenkomst rond
kenniscentra in de GGZ beschikbaar zijn. Geïnteresseerden in dit
verslag kunnen zich melden bij Joyce Adriaansen (Trimbos-instituut,
(030) 297 11 00, jadriaansen@trimbos.nl)
* Henk Verburg (030) 297 11 00
Nieuw onderzoek naar THC-gehalte cannabis
Het Trimbos-instituut heeft in opdracht van de ministeries van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Justitie voor de tweede maal
onderzoek gedaan naar het THC-gehalte van cannabis. Het THC-gehalte
bepaalt de invloed van de psychoactieve effecten van cannabis op de
gebruiker. Uit het onderzoek blijkt dat nederwiet in de periode 2000
tot 2001 gemiddeld 11,3% THC bevatte. In de periode 1999 tot 2000 was
dit 8,6%. Wiet van buitenlandse herkomst bevat 5,1 % THC, gelijk aan
de vorige periode. Het THC-gehalte in nederhasj daalde. Omdat het pas
een tweede meting was, kan nog niet vastgesteld worden of het bij
nederwiet om een incidentele uitschieter of een stijgende trend gaat.
Wel heeft minister Borst het Trimbos-instituut gevraagd een nieuwe
bemonstering uit te voeren en voor de jaarwisseling hierover te
rapporteren. Uit buitenlands onderzoek is bekend dat THC-gehaltes
kunnen variëren. De verhoging van het THC-gehalte heeft nog niet
geleid tot meer meldingen van gezondheidsproblemen. Wel vindt het
ministerie het van belang om nader onderzoek te doen naar de relatie
tussen (een toename) van het THC-gehalte en de risico's voor de
gezondheid.
THC-concentraties in wiet, nederwiet en hasj in Nederlandse
coffeeshops (2000-2001). Uitgave Trimbos-instituut, Programma
Drugsmonitoring. Bestelnummer AU0172, kostprijs f 20,-. Te
bestellen bij telefoniste Trimbos-instituut (030) 297 11 00.
* Raymond Niesink (030) 297 11 00
Jaarbericht 2001
Nationale Drugmonitor
Internationaal gezien loopt het druggebruik in Nederland niet uit de
pas. Er zijn wel signalen van een groeiende cocaïneproblematiek.
Verder is het aantal zware drinkers vanaf 1990 toegenomen en vooral
hoog onder mannen tussen 18 en 24 jaar. Dit zijn enkele feiten uit het
Jaarbericht 2001 van de Nationale Drugmonitor (NDM), dat op
prinsjesdag (18 september) aan de Tweede Kamer werd aangeboden. Het
Jaarbericht is gemaakt in opdracht van het ministerie van VWS en
beschrijft trends in het gebruik van drugs, alcohol en tabak in
Nederland. Daarbij wordt ook gekeken naar het buitenland.
In de eerste helft van de jaren negentig steeg het aantal aanmeldingen
van cannabisgebruikers bij de ambulante verslavingszorg opvallend. Dat
is sinds 1997 afgevlakt.
Bij bepaalde groepen gebruikers is de populariteit van cocaïne
toegenomen, met name onder problematische harddruggebruikers met een
voorkeur voor crack, de kant-en-klare rookbare vorm van cocaïne.
Ongeveer 80 tot 90% van deze gebruikersgroep consumeert tegenwoordig
naast opiaten ook cocaïne, en voor een deel van hen is cocaïne de
belangrijkste drug geworden. Ook zijn er signalen dat andere
gebruikersgroepen, zoals club- en partybezoekers in Amsterdam, een
voorkeur voor (snuif)cocaïne hebben gekregen. Het aantal hulpvragen
bij de ambulante verslavingszorg vanwege cocaïne is de afgelopen jaren
sterk toegenomen.
Ecstasy is nog steeds populair als uitgaansdrugs. In vergelijking met
andere drugs, is het aantal mensen dat aanklopt bij de ambulante
verslavingszorg in verband met ecstasy- en amfetaminegebruik laag en
dalend. Pillen die als ecstasy worden verkocht bevatten steeds vaker
MDMA en steeds minder amfetamine als hoofdbestanddeel (in 2000:
respectievelijk 89% en 2% van alle geteste pillen). Er is een sterke
toename van het aantal onderschepte ecstasypillen: in 1998 ging het in
totaal nog om 3,5 miljoen pillen; in 2000 om bijna 22 miljoen pillen.
De consumptie van alcohol per hoofd van de Nederlandse bevolking is
stabiel. Wel is er een toename van het percentage flinke drinkers
onder jonge mannen van 18 tot 24 jaar. In 1999 dronk 46% in deze groep
6 of meer glazen alcohol op een of meer dagen per week; in 1990 was
dit nog 38%. Ook voor vrouwen in deze leeftijdgroep was een stijging
te zien, van 6% naar 16%.
Jaarbericht NDM 2001. Uitgave Bureau NDM. Te bestellen bij het
Trimbos-instituut, 030-2971100, bestelnummer AF 0387, prijs f
40,- inclusief verzendkosten. ISBN 90-76733-12-0
* Harald Wychgel (030) 297 11 16
9|01
Nummer 9, 4 oktober 2001
Colofon
Het Trimbos-instituut is een onafhankelijk landelijk kenniscentrum
voor de GGZ en verslavingszorg met als doel de geestelijke gezondheid
van mensen te bevorderen.
Nieuwsflitsen voorziet mensen die betrokken zijn bij de GGZ en
verslavingszorg kort en bondig van informatie over activiteiten,
diensten, producten en resultaten van het Trimbos-instituut.
Nieuwsflitsen mag vrijelijk worden gekopieerd en verspreid.
Redactie
Henk Maurits,
email: hmaurits@trimbos.nl
Henk Verburg,
e-mail: hverburg@trimbos.nl
Opmaak
Heidie Wisselo
Adreswijzigingen
Peter Stark,
e-mail: pstark@trimbos.nl
Belangrijke telefoonnummers
Bestellingen 030 297 11 00
Helpdesk Preventie (LSP/LOP) 030 297 11 51
Drugs Informatie Lijn 0900-1995
Trimbos-instituut
Netherlands Institute of Mental Health and Addiction
Da Costakade 45
Postbus 725 3500 AS Utrecht
Telefoon (030) 297 11 00
Fax (030) 297 11 11
Homepage
Copyright © 2001 Trimbos-instituut All rights reserved.