Trimbos Instituut

Nieuwsflits

9|01 Nummer 9, 4 oktober 2001

'Gek op je werk?' Dag van de GGZ 2001
Brancherapporten Volksgezondheid Welzijn en Sport verschenen
GGZ-preventie moet hoger op politieke agenda Gids preventie psychische stoornissen en verslavingen Factsheets over preventie van psychische problemen Materialen Gezonde school in nieuw jasje Face-lift voor drugsinfosite
Veel initiatieven voor kenniscentra in de GGZ Nieuw onderzoek naar THC-gehalte cannabis Jaarbericht 2001 - Nationale Drugmonitor Colofon

Homepage

'Gek op je werk?'
Dag van de GGZ 2001
De Nationale Dag voor de Geestelijke Volksgezondheid op 10 oktober heeft als thema: stress, overspannenheid, burnout en andere psychische klachten die door het werk kunnen ontstaan. Met de landelijke campagne 'Gek op je werk?' wil de organisatie werknemers én werkgevers activeren om stress en psychische klachten te voorkomen en te bestrijden. Een speciale Gek-op-je-werk?-krant, die op 10 oktober wordt uitgedeeld op grote stations, bevat achtergrondinformatie, tips om klachten te voorkomen en bekende en minder bekende Nederlanders vertellen hoe ze plezier houden in hun werk. Verder geeft de krant informatie over 'stress op het werk'- cursussen en informatie over het stresspreventiebeleid van enkele bedrijven. Ook organisaties uit de geestelijke gezondheidszorg, Arbodiensten en bedrijven delen de krant uit en organiseren publieksactiviteiten in het kader van het thema. Naast activiteiten voor werknémers organiseren instellingen workshops voor managers om stress te signaleren en te bestrijden. De campagnewebsite www.gekopjewerk.nl bevat achtergrondinformatie over de campagne, een stresstest en de mogelijkheid om brochures te bestellen. De site geeft verder een overzicht van de diverse activiteiten in het land en de preventiecursussen die in de diverse regio's worden aangeboden. Vanaf begin oktober attendeert een radiospotje het publiek op de campagne. Korrelatie 0900-1450 stelt haar telefoonlijnen beschikbaar voor de campagne en geeft informatie, advies en hulp.
De Nationale Dag voor de Geestelijke Volksgezondheid is een initiatief van de World Federation of Mental Health en wordt ieder jaar in meer dan 55 landen gehouden op 10 oktober. In Nederland wordt de Nationale Dag georganiseerd door het Nationaal Fonds Geestelijke Volksgezondheid (NFGV) in samenwerking met het ministerie van VWS, Korrelatie, GGZ-Nederland, het Trimbos-instituut, Stichting Pandora, de Cliëntenbond, en Labyrint-In Perspectief.

* Jurjen Procee (NFGV) (030) 297 11 97

Brancherapporten Volksgezondheid Welzijn en Sport verschenen Op Prinsjesdag (18 september) verschenen de zogeheten brancherapporten Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De brancherapporten bevatten feiten en cijfers over de VWS-beleids-terreinen en zijn op verzoek van het ministerie van VWS opgesteld door verschillende instituten. Zo was het Trimbos-instituut verantwoordelijk voor het Deelrapport Geestelijke Gezondheidszorg en Maatschappelijke Zorg.
Het is voor het eerst dat de rapporten onder regie van het ministerie tot stand zijn gekomen. Informatie wordt volgens een vast stramien ge-presenteerd en is daarmee beter toegankelijk en op hoofdlijnen vergelijkbaar. Kern van de rap-porten vormen de hoofdstukken met de feiten en cijfers over de beleidsterreinen. Deze zijn - zoveel mogelijk - uitgesplitst naar vraag, aanbod en capaciteit, gebruik/productie, financiering en kwaliteit van zorg. Ook worden eventuele knelpunten in de informatievoorziening gesignaleerd. Het Brancherapport Volksgezondheid bestaat uit vier deelrapporten: Preventie (opgesteld door het RIVM), Cure (Nivel), Geestelijke Gezondheidszorg en Maatschappelijke Zorg (Trimbos-instituut) en Care (Prismant). Het brancherap-port Welzijn en Sport, opgesteld door het Sociaal en Cultureel Planbureau, beschrijft de terreinen welzijn, jeugd, sport, verzetsdeelnemers, vervolgden en
burger-oorlogsgetroffenen. De verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de inhoud van de rapporten ligt bij de instituten. Het ministerie van VWS zal het initiatief nemen om samen met de belang-hebbende partijen te komen tot een nadere invulling van de branche-rapporten in de komende jaren. Uiteindelijk doel is dat elk branche-rapport zo volledig mogelijk rapporteert over de stand van zaken op de beschreven deelterreinen.
De brancherapporten zijn (zolang de voorraad strekt) te bestellen bij het ministerie van VWS, mevrouw Sardjoe (070) 340 58 59 of te vinden op de website van het ministerie: www.minvws.nl.
* Henk Maurits (030) 297 11 38

GGZ-preventie moet hoger op politieke agenda
Op 27 september werd in De Eenhoorn in Amersfoort de jaarlijkse conferentie voor de ggz- en de verslavingszorg gehouden. Directies, beleidsmakers, managers en uitvoerders op het gebied van de ggz- en verslavingspreventie vormden het gros van de 180 deelnemers. Onder het motto Passie voor preventie loont! gaven sprekers uit het veld, naast koepelorganisaties, politici en Zorgverzekeraars Nederland hun visie op preventie.
Tijdens de forumdiscussie, geleid door Gee de Wilde, stond de vraag centraal hoe we preventie hoger op de politieke agenda kunnen krijgen. Daarbij werd duidelijk dat preventie niet nummer één staat op de prioriteitenlijstjes van de meeste forumleden. Om invloed te kunnen uitoefenen zou preventie moeten inspelen op de belangrijke items van de verschillende actoren. Op gemeenteniveau is overlastbestrijding een thema van belang. GGZ-Nederland gaf aan dat met preventie goed kan worden aangesloten bij de thema's 'wachtlijstproblematiek' en 'arbeid en stress'. Corrie Hermann (Tweede Kamerlid, Groen Links) wil met haar nota Morgen gezond weer op (over de winst van preventie en gezondheidsbevordering) preventie hoger op de politieke agenda krijgen, maar merkt dat de politieke praktijk gemakkelijker te mobiliseren is voor reeds bestaande psychische problematiek van patiënten, dan dat zij te porren is voor het voorkomen ervan. Een oplossing, zo droeg dagvoorzitter Leen Joele aan, is wellicht dat er op regionaal niveau met de belangrijkste actoren bindende afspraken worden gemaakt over het benodigde preventieve aanbod in een bepaalde regio. Zo ver is het echter nog niet.
Ondertussen gaat het preventieveld door met kwaliteitsverbetering door het verder uitbouwen van de onderzoeksgestuurde preventiepraktijk, het standaardiseren van methodieken en het evidence-based werken. Conclusie van de dag was onder meer dat eerste bewijzen voor kwalitatieve en effectieve preventie geleverd zijn. Deze resultaten en andere wetenswaardigheden over ggz-preventie zijn beschreven in de Tweede gids preventie psychische stoornissen en verslavingen en de vier factsheets over ggz-preventie die op de conferentie ten doop werden gehouden

* Rianne van der Zanden (030) 297 11 00

Gids preventie psychische stoornissen en verslavingen In 1999 verscheen de (eerste) Gids GGZ-preventie. Het was de start van een traditie die werd ingezet door het Trimbos-instituut, ZonMw en GGZ-Nederland met de bedoeling elke twee jaar een up-date van preventie in de (geestelijke) gezondheidszorg te verzorgen. In de eerste gids zijn de werkwijze en doelstellingen van preventie uitvoerig beschreven. Tevens werd een wetenschappelijke classificatie gemaakt van preventie rond verschillende thema's. Op 27 september werd tijdens het congres Passie voor preventie loont in Amersfoort de Tweede gids preventie psychische stoornissen en verslavingen gepresenteerd. Bij de gids zit ook een samenvatting voor managers en bestuurders. De auteurs, E. Bohlmeijer en P. Cuijpers van het Programma Vroegsignalering van het Trimbos-instituut, kijken hierin met enige afstand naar preventie in Nederland. Welke ontwikkelingen heeft preventie de afgelopen jaren doorgemaakt? Wat is de wetenschappelijke status van het vak? Wat zijn op dit moment de belangrijkste knelpunten en kansen voor preventie? Welke prioriteiten kunnen worden aangelegd om het voorkomen van psychische stoornissen en verslavingen verder te versterken?
De gids is te bestellen bij het Trimbos-instituut (030) 297 11 00, of per fax (030) 297 11 11. Bestelnummer AF0388, kostprijs f 25,00. (de eerste Gids GGZ-preventie is helaas uitverkocht)
* Ernst Bohlmeijer (030) 297 11 00

Factsheets over preventie van psychische problemen Preventie van psychische problemen staat in de aandacht. Een stoornis als depressie bijvoorbeeld is zeer belastend (vergelijkbaar met hartziekten, longkanker en visuele handicaps) en komt jaarlijks bij circa 700.000 Nederlanders voor. Ook de economische gevolgen van depressie zijn omvangrijk: jaarlijks 'kost' depressie de Nederlandse samenleving ruim 4,7 miljard gulden (2,1 mld euro). In Nederland, maar ook bij de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, staat depressie daarom hoog op de prioriteitenlijst. Ook door het ministerie van VWS wordt deze problematiek ernstig gevonden. Vandaar dat preventie van depressie, naast drie andere onderwerpen, in de komende tijd speciale aandacht krijgt. De andere onderwerpen waar de GGZ-preventie haar beleid op richt zijn: kinderen van ouders met psychische problemen, arbeidsrelevante psychische problematiek, en sociale psychiatrie. In een viertal factsheets wordt beknopt aangegeven waarom deze vier onderwerpen bijzondere aandacht behoeven. Inmiddels kent elk probleemgebied een aantal, wetenschappelijk goed onderbouwde, aangrijpingspunten. Preventie van psychische problemen kan van zulke aangrijpingspunten gebruik maken. Het gaat daarbij ondermeer om de herkenbaarheid van groepen met een verhoogd risico (ten behoeve van selectieve preventie) en herkenning van mensen die de eerste symptomen van het probleem al hebben (geïndiceerde preventie ter vermijding van erger). Inhoudelijk kunnen deze preventieve interventies zich richten op het beïnvloeden van risicofactoren en op het versterken of aanbrengen van beschermende factoren. Welke factoren dat precies zijn, staat in de factsheets beschreven. Ten slotte zijn er preventieve interventies beschikbaar voor de voornoemde probleemgebieden. Het gaat om interventies waar in Nederland of in het buitenland gunstige ervaring mee is opgedaan en waarvan wetenschappelijk is vastgesteld dat zij ook effectief zijn. De factsheets zijn voor f 5,- per stuk (korting bij bestelling van meer exemplaren) te bestellen bij het Trimbos-instituut (030) 297 11 00. Of per fax via nummer (030) 297 11 11.

1. Depressie (bestelnummer: AF0392)

2. Kinderen van ouders met psychische problemen (bestelnummer: AF0391)
3. Arbeidsrelevante psychische problematiek (bestelnummer: AF0389)
4. Sociale psychiatrie (bestelnummer: AF0390)
* Ernst Bohlmeijer (030) 297 11 00

Materialen Gezonde school in nieuw jasje
Het is een goede gewoonte in onderwijsland om iedere vijf jaar lesmaterialen opnieuw grondig onder de loep te nemen en aan te passen aan de eisen van de tijd. Aspecten die daarbij een rol spelen zijn bijvoorbeeld trends in de maatschappij (zoals opkomst ICT), theoretische onderbouwing, ontwikkelingen in het onderwijs (nieuwe kerndoelen en methodieken) en vormgeving. Het project De gezonde school en genotmiddelen van het Trimbos-instituut, een preventieproject voor het voortgezet onderwijs, kan daarin niet achterblijven. Vandaar dat de lesboekjes Roken, Alcohol, en Blowen volledig zijn herzien. Voor alle drie de boekjes geldt dat ze beschikbaar zijn op meerdere niveaus. De boekjes zijn in full-color gedrukt en de vormgeving is vernieuwd.
In de boekjes speelt kennis nog steeds een belangrijke rol, maar wordt daarnaast meer dan voorheen aandacht besteed aan vaardigheden, zoals het houden van een presentatie, het doen van onderzoek en het vergaren van informatie. De website www.drugsinfo.nl speelt daarbij een belangrijke rol. Ook wordt gestreefd naar meer aandacht voor de persoonsgerichte benadering zoals het leren 'nee' zeggen en het werken aan zelfvertrouwen.
Nieuw is ook dat de er bij de boekjes een video hoort waarop de fotostrip (de zogenaamde zapper) uit de boekjes te zien valt. Op donderdag 27 september zijn de nieuwe materialen gepresenteerd op een studiedag voor medewerkers van GGD'en en instellingen voor verslavingszorg. De lesboekjes zijn vanaf heden te bestellen bij het Trimbos-instituut via telefoonnummer: (030) 297 11 00.
* Rudi Loof (030) 297 11 00

Face-lift voor drugsinfosite
De speciale druginformatiesite van het Programma Middelengebruik Jongeren van het Trimbos-instituut www.drugsinfo.nl heeft een face-lift ondergaan. Vanaf 26 september jongsleden is de website geupdate. Er staat informatie op over middelengebruik, adviezen voor ouders en voor jongeren, voor leerlingen is er een werkstukwijzer, docenten kunnen er lezen over voorlichtingsmethoden en er staan allerlei testjes in over blowen, pillen en alcohol. De site is onder meer uitgebreid met veel fotostrips en is interactief gemaakt. De website kan op school gebruikt worden bij lessen van het project De gezonde school en genotmiddelen.
Op 2 november zal een tweede update plaatsvinden. Ook de middeleninformatie zal dan in een nieuw jasje worden gestoken. Tevens zal de site dan zijn uitgerust met een speciale campagnepagina met onder meer informatie over de campagne Drugs, laat je niets wijsmaken die in november van start gaat.

* Puck Fillekes (030) 297 11 00

Veel initiatieven voor kenniscentra in de GGZ
Op 19 september organiseerden het Trimbos-instituut en GGZ Nederland een eerste landelijke bijeenkomst voor initiatieven van kenniscentra in de GGZ. Aanwezig waren ruim zeventig deelnemers, waarvan een groot deel betrokken was bij een of meer initiatieven op dit terrein. Voorafgaand aan de bijeenkomst waren door het Trimbos-instituut via een snelle inventarisatie gegevens verzameld over ruim dertig initiatieven van kenniscentra in de GGZ. Over deze inventarisatie werd aan het begin van de bijeenkomst kort gerapporteerd. Daarnaast was er een presentatie over het beleid dat het ministerie van VWS voert op dit terrein en over de rol die GGZ Nederland en het Trimbos-instituut als trekkers van het kennisbeleid in de GGZ spelen. Ook schetste het Nederlands Kenniscentrum voor Arbeid en Psyche op welke wijze men sinds begin 2000 vorm heeft gegeven aan de activiteiten van dit kenniscentrum en welke doelen men nastreeft.
Een belangrijk deel van de bijeenkomst werd besteed aan discussie over vragen met betrekking tot het functioneren en de kwaliteit van kenniscentra en over het wenselijk landelijk beleid op dit punt. Onderwerpen die daarbij aan bod kwamen waren onder andere:
* de relatie van kenniscentra met gespecialiseerde patiëntenzorg op het betreffende terrein;

* de rol die kenniscentra in de voorlichting aan de doelgroep 'gebruikers' zouden moeten spelen;

* de implementatie van de door de kenniscentra ontwikkelde resultaten en de rol van het Trimbos-instituut;
* criteria voor de beoordeling van de kwaliteit van kenniscentra en de rol van het landelijk kennisinstituut (Trimbos-instituut in samenwerking met GGZ Nederland) op dit terrein.

Aan het einde van de bijeenkomst kwam de suggestie naar voren om als follow-up over enige tijd een 'markt' van kenniscentra te organiseren. Over enkele weken zal een verslag van de landelijke bijeenkomst rond kenniscentra in de GGZ beschikbaar zijn. Geïnteresseerden in dit verslag kunnen zich melden bij Joyce Adriaansen (Trimbos-instituut, (030) 297 11 00, jadriaansen@trimbos.nl)

* Henk Verburg (030) 297 11 00

Nieuw onderzoek naar THC-gehalte cannabis
Het Trimbos-instituut heeft in opdracht van de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Justitie voor de tweede maal onderzoek gedaan naar het THC-gehalte van cannabis. Het THC-gehalte bepaalt de invloed van de psychoactieve effecten van cannabis op de gebruiker. Uit het onderzoek blijkt dat nederwiet in de periode 2000 tot 2001 gemiddeld 11,3% THC bevatte. In de periode 1999 tot 2000 was dit 8,6%. Wiet van buitenlandse herkomst bevat 5,1 % THC, gelijk aan de vorige periode. Het THC-gehalte in nederhasj daalde. Omdat het pas een tweede meting was, kan nog niet vastgesteld worden of het bij nederwiet om een incidentele uitschieter of een stijgende trend gaat. Wel heeft minister Borst het Trimbos-instituut gevraagd een nieuwe bemonstering uit te voeren en voor de jaarwisseling hierover te rapporteren. Uit buitenlands onderzoek is bekend dat THC-gehaltes kunnen variëren. De verhoging van het THC-gehalte heeft nog niet geleid tot meer meldingen van gezondheidsproblemen. Wel vindt het ministerie het van belang om nader onderzoek te doen naar de relatie tussen (een toename) van het THC-gehalte en de risico's voor de gezondheid.
THC-concentraties in wiet, nederwiet en hasj in Nederlandse coffeeshops (2000-2001). Uitgave Trimbos-instituut, Programma Drugsmonitoring. Bestelnummer AU0172, kostprijs f 20,-. Te bestellen bij telefoniste Trimbos-instituut (030) 297 11 00.
* Raymond Niesink (030) 297 11 00

Jaarbericht 2001
Nationale Drugmonitor
Internationaal gezien loopt het druggebruik in Nederland niet uit de pas. Er zijn wel signalen van een groeiende cocaïneproblematiek. Verder is het aantal zware drinkers vanaf 1990 toegenomen en vooral hoog onder mannen tussen 18 en 24 jaar. Dit zijn enkele feiten uit het Jaarbericht 2001 van de Nationale Drugmonitor (NDM), dat op prinsjesdag (18 september) aan de Tweede Kamer werd aangeboden. Het Jaarbericht is gemaakt in opdracht van het ministerie van VWS en beschrijft trends in het gebruik van drugs, alcohol en tabak in Nederland. Daarbij wordt ook gekeken naar het buitenland. In de eerste helft van de jaren negentig steeg het aantal aanmeldingen van cannabisgebruikers bij de ambulante verslavingszorg opvallend. Dat is sinds 1997 afgevlakt.
Bij bepaalde groepen gebruikers is de populariteit van cocaïne toegenomen, met name onder problematische harddruggebruikers met een voorkeur voor crack, de kant-en-klare rookbare vorm van cocaïne. Ongeveer 80 tot 90% van deze gebruikersgroep consumeert tegenwoordig naast opiaten ook cocaïne, en voor een deel van hen is cocaïne de belangrijkste drug geworden. Ook zijn er signalen dat andere gebruikersgroepen, zoals club- en partybezoekers in Amsterdam, een voorkeur voor (snuif)cocaïne hebben gekregen. Het aantal hulpvragen bij de ambulante verslavingszorg vanwege cocaïne is de afgelopen jaren sterk toegenomen.
Ecstasy is nog steeds populair als uitgaansdrugs. In vergelijking met andere drugs, is het aantal mensen dat aanklopt bij de ambulante verslavingszorg in verband met ecstasy- en amfetaminegebruik laag en dalend. Pillen die als ecstasy worden verkocht bevatten steeds vaker MDMA en steeds minder amfetamine als hoofdbestanddeel (in 2000: respectievelijk 89% en 2% van alle geteste pillen). Er is een sterke toename van het aantal onderschepte ecstasypillen: in 1998 ging het in totaal nog om 3,5 miljoen pillen; in 2000 om bijna 22 miljoen pillen. De consumptie van alcohol per hoofd van de Nederlandse bevolking is stabiel. Wel is er een toename van het percentage flinke drinkers onder jonge mannen van 18 tot 24 jaar. In 1999 dronk 46% in deze groep 6 of meer glazen alcohol op een of meer dagen per week; in 1990 was dit nog 38%. Ook voor vrouwen in deze leeftijdgroep was een stijging te zien, van 6% naar 16%.
Jaarbericht NDM 2001. Uitgave Bureau NDM. Te bestellen bij het Trimbos-instituut, 030-2971100, bestelnummer AF 0387, prijs f 40,- inclusief verzendkosten. ISBN 90-76733-12-0
* Harald Wychgel (030) 297 11 16

9|01

Nummer 9, 4 oktober 2001

Colofon

Het Trimbos-instituut is een onafhankelijk landelijk kenniscentrum voor de GGZ en verslavingszorg met als doel de geestelijke gezondheid van mensen te bevorderen.
Nieuwsflitsen voorziet mensen die betrokken zijn bij de GGZ en verslavingszorg kort en bondig van informatie over activiteiten, diensten, producten en resultaten van het Trimbos-instituut. Nieuwsflitsen mag vrijelijk worden gekopieerd en verspreid.

Redactie
Henk Maurits,
email: hmaurits@trimbos.nl
Henk Verburg,
e-mail: hverburg@trimbos.nl

Opmaak
Heidie Wisselo

Adreswijzigingen
Peter Stark,
e-mail: pstark@trimbos.nl

Belangrijke telefoonnummers

Bestellingen 030 297 11 00
Helpdesk Preventie (LSP/LOP) 030 297 11 51
Drugs Informatie Lijn 0900-1995

Trimbos-instituut
Netherlands Institute of Mental Health and Addiction Da Costakade 45
Postbus 725 3500 AS Utrecht
Telefoon (030) 297 11 00
Fax (030) 297 11 11

Homepage

Copyright © 2001 Trimbos-instituut All rights reserved.