Oudste stenen woonhuis van Leiden ontdekt
Bij opgravingen aan de Steenschuur (op het terrein van het voormalige
Kamerlingh Onnes Laboratiorium) hebben archeologen de funderingen van
de oudste stedelijke woning van Leiden ontdekt. De funderingen dateren
van rond 1300 en zijn opgebouwd uit kloostermoppen (grote bakstenen).
De ontdekking werd gedaan door de archeoloog/bouwhistoricus Koos
Steehouwer. In opdracht van de Gemeente Leiden en de Universiteit
Leiden verrichtte hij sinds half juli onderzoek naar de
bouwhistorische ontwikkeling van woningen, die in 1807 bij de
kruitramp te Leiden werden vernietigd en nu worden opgegraven. De
opgravingen vinden plaats op de plek van de toekomstige fietsenkelder
voor de Faculteit der Rechtsgeleerdheid.
Datering
De fundering van het pand is gelegd in zogenaamd 'Vlaams verband'.
Deze bouwwijze werd algemeen gebruikt rond 1300, maar verdween daarna
vrij snel. Met deze ontdekking is dit huis het oudste stenen woonhuis
dat tot nu toe in Leiden is opgegraven. Het huis werd later opgenomen
in een groot dubbel pand dat op de hoek van de Steenschuur en de
Nieuwesteeg stond. Op een prent uit 1807, die net na de ramp werd
gemaakt, staat een datering in romeinse cijfers van 1750 op de
voorgevel. Dat grote huis is in werkelijkheid uit twee kleinere panden
samengesteld, die elk zeker drie eeuwen ouder waren. Er werd in 1750
alleen maar een nieuwe voorgevel voor gezet.
Een Leids Pompeii
Naast dit huis ontdekten de archeologen nog elf andere woningen.
Volgens gemeentelijk archeoloog Maarten Dolmans zijn al deze huizen
gebouwd tussen 1300 tot 1807. In de opgraving vind je een volledig
overzicht van alle bouwfasen van stedelijke woningen van 1300 tot
1807. En dat is uniek. Zo'n ontdekking en de mogelijkheid tot
grootschalig onderzoek zijn er maar zelden in een historische
binnenstad. De archeologen kunnen nu, mede dankzij de medewerking van
de eigenaar van het terrein, de Universiteit van Leiden, een groot
terrein onderzoeken. Dat biedt de mogelijkheid gedegen te kijken naar
de onderlinge verbanden tussen de huizen en de individuele
ontwikkeling.
In de opgraving is duidelijk een groot aantal funderingen en muren te
zien uit verschillende eeuwen. De stenen muren vormen een waar
doolhof. Zeker drie van de huizen die hier gevonden zijn, zijn uit de
14e eeuw (1300-1400). Goed te zien zijn de heel smalle steegjes, die
tussen de funderingen van de huizen liggen. Dit zijn zogenaamde
osendroppen, die niet alleen als toegang tot het achterterrein, maar
ook als open afwaterings-kanaaltjes dienst deden. In latere tijd zijn
deze steegjes bij de huizen getrokken en in gebruik genomen als
gangen. In feite is er tussen 1300 en 1807 sprake van een continu
proces van aanpassingen en verbouwingen in de huizen. Dankzij de
kruitramp van 1807 is de stedelijke ontwikkeling hier versteend en
zijn vrijwel alle bouwsporen intact in de grond blijven zitten: een
soort Leids Pompeii dus.
Andere vondsten
De huizen zijn verdeeld in een voor- en achterhuis. Het achterhuis
werd in veel gevallen later gebouwd dan het voorhuis. Het is dan ook
in de achterhuizen, dat de meeste kelders aangetroffen zijn. In een
van de voorhuizen is een fundering van een brouwersoven uit de 15e of
16e eeuw opgegraven. Het was in die tijd vrij gebruikelijk dat de
voorhuizen gebruikt werden als werkplaats en de achterhuizen als
woongedeelte. Achter enkele huizen zijn ook waterkelders en
afvalkuilen aangetroffen. In de waterkelders verzamelden de bewoners
regenwater voor huishoudelijk gebruik. De afvalkuilen werden gebruikt
om het huishoudelijk afval in te gooien. Wanneer de kuilen vol waren,
werden ze geleegd, of werden er nieuwe kuilen gegraven. In enkele
beerputten werd gebruiksaardewerk uit de 15 e en 16e eeuw gevonden.
Een mooie vondst betreft een ca. 15 cm hoog pijpaarden beeldje van een
naakte jongeling met een duif in zijn handen.
In eerste instantie zouden de opgravingen stoppen op 1 november, maar
vanwege de belangrijke ontdekkingen zijn nog enkele weken extra nodig.
Gelukkig ziet de universiteit van Leiden het belang in en wordt die
extra tijd ook gegeven.
Gemeente Leiden