Promotie
Middel tegen angststoornissen beschermt hersenweefsel tegen overmaat aan
glutamaat
Bij hersenaandoeningen raakt het zenuwweefsel vaak onherstelbaar
beschadigd. Dit geldt zowel voor acute hersenaandoeningen, zoals een
beroerte of een hersentrauma, als ook voor chronische
hersenaandoeningen, zoals de ziekte van Alzheimer. Onderzoeker drs.
Bart Jan Oosterink ontdekte een manier om deze schade tegen te gaan.
"De hersenbeschadiging ontstaat door een samenspel van verschillende
factoren", vertelt Oosterink, "Eén daarvan is de overmatige prikkeling
van het zenuwweefsel door een lokale ophoping van glutamaat. Glutamaat
speelt een belangrijke rol bij de signaaloverdracht in de hersenen.
Nadat signaaloverdracht heeft plaatsgevonden wordt glutamaat vrijwel
direct door de zenuwcellen heropgenomen. Maar in bepaalde
pathologische omstandigheden, onder andere bij een beroerte, raakt
deze heropname verstoord, waardoor het glutamaat zich lokaal ophoopt.
Hierdoor raken glutamaatreceptoren lokaal 'overgestimuleerd'. Als
gevolg hiervan, treedt er een overmaat aan calcium de hersencellen
binnen, waardoor deze afsterven. Blokkade van glutamaatreceptoren is
bij dierexperimenteel onderzoek wél effectief gebleken, maar in de
klinische praktijk niet. We hebben daarom gezocht naar alternatieve
strategieën om de hersenbeschadiging die ontstaat door een lokale
overmaat aan glutamaat tegen te gaan. We ontwikkelden een diermodel
dat het effect van overmatige prikkeling van zenuwcellen nabootst." De
promovendus stelt vervolgens in dierexperimenteel onderzoek vast dat
toediening van de zogeheten serotonerge 1A receptor agonist 8-OH-DPAT
hersenweefsel beschermt tegen de schadelijke gevolgen van een lokale
overmaat aan glutamaat. Serotonerge 1A receptor agonisten zijn
experimentele geneesmiddelen die vanwege hun angstreducerende werking
sinds enkele jaren worden toegepast bij de behandeling van depressies
en angststoornissen. Oosterink: "Depressies en angststoornissen treden
vaak op in aansluiting op een beroerte. De toepassing van serotonerge
1A receptor agonisten ter voorkoming van hersenschade na een beroerte
heeft mogelijk dus ook het voordeel dat een depressie of angststoornis
voorkomen wordt. Verder is uit ons dierexperimenteel onderzoek
gebleken dat toediening van 8-OH-DPAT niet alleen de celschade
tegengaat, maar ook functionele bescherming biedt tegen een overmaat
aan glutamaat. Derhalve verdient het gebruik van serotonerge 1A
receptor agonisten mijns inziens een belangrijke rol bij de
behandeling van acute en chronische hersenaandoeningen die ontstaan
als gevolg van glutamaat ophoping."/ImK
Bart Jan Oosterink (Rotterdam, 1965) studeerde geneeskunde aan de
Vrije Universiteit Amsterdam. Zijn promotieonderzoek verrichtte hij
bij de afdeling Dierfysiologie van de RUG, binnen de onderzoekschool
Behavioural and Cognitive Neurosciences (BCN). Momenteel is hij als
arts-onderzoeker werkzaam bij het Centre for Human Drug Research
(CHDR) te Leiden.
Datum en tijd
woensdag 23 januari 2002, 14.15 uur
Promovendus
B.J. Oosterink, tel. (071)524 64 66, e-mail: boosterink@chdr.nl (werk)
Proefschrift
Excitoprotection by activation of serotonergic 1a receptors: putative
protection in acute and chronic neurodegenerative disorders
Promotor
prof.dr. P.G.M. Luiten en prof.dr. J. Korf
Faculteit
medische wetenschappen
Plaats
Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen