Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
http://www.minszw.nl
MIN SZW: Overheidsbeleid kan beter aansluiten op levensloop
2002/5
22 januari 2002
Staatssecretaris Verstand: overheidsbeleid moet beter aansluiten op
hedendaagse levensloop
Staatssecretaris Verstand van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vindt
dat het overheidsbeleid beter moet aansluiten op de veranderingen die
de levensloop van mensen heeft ondergaan. De standaard levensloop van
leren, werken en pensioen (voor mannen) en leren en zorgen (voor
vrouwen) die tot halverwege de jaren zeventig gebruikelijk was, heeft
plaatsgemaakt voor een nieuwe, minder eenduidige en voorspelbare
levensloop. Mensen geven afhankelijk van hun levensfase een meer
individuele invulling aan de tijd die ze besteden aan werk, zorg,
scholing en vrije tijd. Bovendien worden deze activiteiten meer dan
vroeger gecombineerd en afgewisseld. Met wijzigingen op het gebied van
de sociale zekerheid en pensioenen, onderwijs, zorg en wonen kan de
overheid hierop beter aansluiten.
Dit staat in de .Verkenning levensloop., die staatssecretaris Verstand
heeft aangeboden aan de Tweede Kamer. De verkenning is
interdepartementaal opgesteld door de ministeries van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid, van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport en van Volkshuisvesting, Ruimtelijke
Ordening en Milieu. In de verkenning worden verschillende opties
geschetst op het gebied van het sociale stelsel en werken, onderwijs,
zorg en wonen. Verstand wil hiermee bouwstenen voor toekomstig beleid
aanleveren.
Nieuwe levensloop kent vijf fasen
In de nieuwe levensloop zijn volgens de verkenning vijf fasen te
onderscheiden die door mannen én vrouwen worden doorlopen. Na de
periode van de vroege jeugd is door de individualisering en verlenging
van de opleidingsduur een lange periode van .jongvolwassenheid.
ontstaan. Tot hun dertigste kiezen mensen vaak nog niet definitief
voor een baan of partner en heeft men veelal nog geen kinderen. Tussen
het dertigste tot zestigste jaar volgt .het spitsuur van het leven.,
waarin veel activiteiten plaatsvinden en de financiële lasten hoog
zijn. Een carrière wordt vaak gecombineerd met de zorg voor kinderen
of zieke ouders en het volgen van opleidingen en cursussen. Omdat
mensen gemiddeld eerder stoppen met werken en de levensverwachting is
gestegen, volgt hierop een langere periode van .actieve ouderdom.,
waarin vaak vrijwilligerswerk of andere maatschappelijke activiteiten
worden verricht. De periode waarin mensen betaald werk verrichten en
bijdragen aan collectieve voorzieningen is korter geworden. In de
vijfde en laatste fase kunnen ouderen afhankelijk raken van de zorg
van anderen.
In de verkenning wordt gesproken van de drie O.s: overbelasting van
mensen in de middenfase, onderbenutting van ouderen en onderhoud van
kennis en vaardigheden door het leven heen.
Pensioenaanspraken inzetten voor verlof
Het huidige sociaal stelsel belemmert soms nog de mogelijkheid om
tijdelijk minder te werken om te zorgen of te leren. Juist in .het
spitsuur van het leven. is meer behoefte aan verlof dan in de fase
ervoor en erna. Volgens de verkenning moet de financiering van verlof
een verantwoordelijkheid zijn van zowel de werknemer, de werkgever als
de overheid. Naast collectief gefinancierde regelingen voor verlof,
kunnen werknemers een individuele spaarregeling voor verlof hebben,
zoals de huidige regeling voor verlofsparen. In de toekomst zou de
regeling uitgebreid kunnen worden met een krediet, waardoor men
tijdelijk .rood. mag staan. Daarnaast kan verlof gefinancierd worden
door aanspraken op aanvullend pensioen deels om te zetten in betaald
verlof. Zo kan de fiscale facilitering van pensioenen gedeeltelijk ook
voor de financiering van verlof worden gebruikt. Het opgenomen verlof
kan eventueel gecompenseerd worden aan het eind van de carrière door
de pensionering uit te stellen. Een optie om de financiële druk in de
middenfase van het leven te verlichten is om het pensioen variabel op
te bouwen. In .het spitsuur. betaalt men dan tijdelijk geen of minder
premie terwijl in de periode ervoor en erna meer premie wordt
ingelegd.
De stap van alleen zorgen naar een combinatie van zorg en werk is niet
altijd financieel aantrekkelijk, door extra kosten voor bijvoorbeeld
kinderopvang. Een manier om de overstap fiscaal aantrekkelijker te
maken, is om de zogenaamde .combinatiekorting. te verhogen voor mensen
met een laag inkomen of een tijdelijke lastenverlichting voor
herintreders in te voeren. Een andere optie is om de ouderbijdrage
voor kinderopvang meer op het persoonlijk inkomen te baseren en niet
op het gezamenlijk inkomen van beide ouders. Mensen zetten nu de
kosten van kinderopvang vooral af tegen het inkomen dat de partner die
gaat werken zal verdienen.
Spaarrekening voor opleidingen vergroot .employability.
De overheid kan volgens de verkenning de combinatie van arbeid en zorg
vergemakkelijken door met een stimuleringsprogramma bij te dragen aan
de verdere ontwikkeling van de .brede school., waar kinderen voor en
na schooltijd huiswerkbegeleiding krijgen of sport- en muzieklessen
volgen. Hiervoor moeten schoolgebouwen worden aangepast aan deze
na-schoolse activiteiten. Een nieuwe opleiding kan personeel
kwalificeren voor een combinatie van de huidige functies van
onderwijsassistent, overblijfkracht en opvangleidster. Dit vraagt ook
om aanpassing van CAO.s.
Om de positie van achterstandsgroepen te verbeteren kan .voor- en
vroegschoolse educatie. worden aangeboden aan alle kinderen van twee
tot vijf jaar met een taalachterstand, zodat zij een betere start in
het onderwijs maken.
Om volwassenen nadrukkelijker dan nu te stimuleren tot .een leven lang
leren., is het belangrijk hen medeverantwoordelijk te maken voor hun
eigen .employability., aldus de verkenning. Een optie is om
werknemersspaarregelingen toe te spitsen op de financiering van
scholing. Niet-werkenden zouden via .vouchers. of leerrechten aan
scholing kunnen deelnemen. Een andere optie is om een persoonsgebonden
budget voor onderwijs in te voeren. Een expertisecentrum .leven lang
leren. zou goede voorbeelden kunnen verzamelen en die uitdragen en
educatieve netwerken kunnen opzetten.
Welzijnsinstellingen, zoals buurthuizen, zouden samen met traditionele
scholingsinstellingen in .leercentra. laagdrempeliger onderwijs kunnen
aanbieden aan moeilijk te bereiken groepen, zoals ouderen of
allochtone vrouwen.
Jongeren beter voorbereiden met vrijwilligerswerk in de zorg
Door de behoefte van ouderen en gehandicapten om zo lang mogelijk
zelfstandig te wonen, is het noodzakelijk om zorg- en
welzijnsvoorzieningen op lokaal niveau goed op elkaar af te stemmen.
De verkenning kent daarbij een belangrijke coördinerende rol toe aan
de gemeente. De samenhang tussen zorg en welzijn zou bijvoorbeeld
geregeld kunnen worden in een dienstverleningswet.
Om jongeren beter voor te bereiden op een leven waarin werken, leren
en zorgen worden gecombineerd, zou op school het volgen van lessen
over dit onderwerp kunnen worden gecombineerd met vrijwilligerswerk in
de zorg.
Fiscaal aantrekkelijke hypotheek voor .levensloopbestendige. woning
Woningen en voorzieningen in woonwijken zouden meer aan de behoeften
in de verschillende levenfasen kunnen worden aangepast. Zo hebben
werknemers misschien behoefte aan een thuiswerkplek, terwijl ouderen
juist behoefte hebben aan een huis waarin ze zo lang mogelijk
zelfstandig kunnen blijven wonen. De overheid zou de diversiteit van
het woningaanbod kunnen stimuleren door een hypotheek voor
.levensloopbestendige woningen. fiscaal aantrekkelijker te maken. Ook
kunnen bestemmingsplannen getoetst worden op
.levensloopbestendigheid..
Binnen de wijk kunnen voorzieningen (zoals de supermarkt en de
stomerij, maar ook crèches en gezondheidscentra) meer op één plek
worden geconcentreerd, waardoor het minder tijd kost om er gebruik van
te maken. Het kabinet werkt al aan de introductie van een
exploitatievergunning voor gemeenten die het mogelijk maakt dat de
door hen gemaakte kosten voor het bouwrijp maken van het terrein voor
een dienstenknooppunt, worden verhaald op projectontwikkelaars. Ook
kan de gemeente met de exploitatievergunning eisen stellen aan de
locatie.
---
----
De volledige tekst van de Verkenning levensloop staat op de
internetsite van het ministerie van SZW: www.szw.nl (klikken op
'Officiële publicaties' in de rechter knoppenbalk).
22 jan 02 11:21