Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek


Landconflicten door gestapelde wetgeving
4 februari 2002
Onzorgvuldig ontworpen wetten die bovenop oudere wetten komen, leiden op het Zuid-Amerikaanse platteland tot veel conflicten over land, concludeert de Wageningse rechtssociologe Esther Roquas. Zij heeft met subsidie van NWO de achtergronden van landconflicten bestudeerd in Honduras.

In 1980 bezochten landmeters van de overheid het dorp El Zapote in Honduras. Ze beloofden de boeren een eigendomscertificaat voor hun land. De blijdschap sloeg om in verbijstering toen de boeren later te horen kregen dat ze moesten betalen voor het certificaat. En dat terwijl de boeren het land van hun vaders hadden geërfd of zelfs hadden gekocht van anderen.

De centrale overheid van Honduras heeft meer dan honderd jaar geleden de gronden voor gemeenschappelijk gebruik overgelaten aan de lagere overheden. Deze kregen via een wettelijke regeling het recht de gronden tijdelijk in bruikleen aan de inwoners te geven. Na enkele generaties beschouwden de boeren de grond die zij bewerkten als de hunne, en sommige verkochten stukken land aan andere. In 1982 eiste de rijksoverheid krachtens een nieuwe agrarische wet de rechten over de grond weer terug.

De Wageningse rechtssociologe wijt de conflicten aan tegenstrijdigheden in de diverse wetgevingen. De boeren kunnen zich beroepen op eigendomsconcepten uit het civiele recht om hun grondclaims te rechtvaardigen. De agrarische wetgeving uit 1982 meldt echter expliciet dat de grond eigendom van de rijksoverheid is. Juridische conflicten ontstaan gemakkelijk als de wetgeving dit soort tegenstrijdigheden bevat.

Inconsistente regelgeving komt veel voor in Latijns Amerika. De oorzaak is dat nieuwe wetgeving niet altijd even zorgvuldig wordt verbonden met oudere wetgeving. In Honduras zijn de wetten met betrekking tot landeigendom verworden tot een stapeling van onderling inconsistente wetten.

Naast de problemen als gevolg van stapeling zijn er ook conflicten doordat traditionele regels in strijd zijn met de officiële wet. Zo schrijft de plaatselijke traditie voor dat de grond overerft van vader op jongste zoon, een gewoonte die afkomstig is uit de Spaanse koloniale tijd. Volgens de huidige wetgeving zijn alle zonen gelijk, en hebben dochters formeel ook gelijke rechten. Veel families worden verscheurd door conflict zodra kinderen hun erfdeel opeisen.

Conflicten over land komen veel voor in Honduras. Ze zijn zichtbaar als vernielde omheiningen, gestolen gewassen, paarden die zijn losgelaten, vergiftigde honden, bloedige gevechten met kapmessen, kinderen die elkaar met stenen bekogelen, tot zelfs moord en doodslag.


---

Nadere informatie bij
Esther Roquas (WU, afdeling Recht en Bestuur)
tel. 0317 484334 (werk) of 0317 412522 (privé)
fax 0317 485452
e-mail esther.roquas@alg.ar.wau.nl.
Promotie 12 februari, promotor prof. dr. F. von Benda Beckmann


--
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)
Afdeling Voorlichting en Communicatie
Postbus 93138
2509 AC Den Haag
Telefoon (070) 344 07 13
Fax (070) 385 09 71
E-mail news@nwo.nl
Internet algemeen http://www.nwo.nl
Internet pers en publiek http://www.nwo.nl/wetenschapsplein