Rijksuniversiteit Groningen
Grammatica-onderwijs aan allochtone jongeren
Als leerplichtige allochtone jongeren het Nederlands onvoldoende
beheersen voor een reguliere opleiding, kunnen ze terecht in een
ISK (internationale schakelklas). Hier krijgen ze intensief les in
het Nederlands als tweede taal. Nanette Bienfait onderzocht er de
effectiviteit van expliciet grammatica-onderricht. Uit haar
onderzoek blijkt dat dergelijk onderwijs alleen aanslaat als de
leerling zich in een 'gevoelig' stadium bevindt; anders heeft het
weinig zinhet aansluit bij het ontwikkelingsstadium van de
leerling. Opmerkelijk is echter dat leerlingen in een 'gevoelig'
ontwikkelingsstadium ook zonder expliciet onderwijs een
vergelijkbare vooruitgang in hun grammatische vaardigheid weten te
boeken. Bienfait promoveert op haar onderzoek op 11 april 2002 aan
de Rijksuniversiteit Groningen.
Sinds de jaren zestig vragen onderzoekers en leraren zich af of het
expliciet leren van grammaticaregels nuttig is, bijvoorbeeld de
regel dat . Een voorbeeld is dat 'de werkwoordstam de uitgang "-en"
krijgt als het onderwerp een meervoud is'. Helpen zulke regels de
leerlingen bij functioneel taalgebruik? Met andere woorden, leidt
taalkennis tot taalvaardigheid?
Gevoelig stadium
Bienfait concentreerde zich op de grammatische ontwikkeling van de
leerlingen, om na te gaan of de leerling zich in een gevoelig
stadium moet bevinden om het grammatica-onderwijs te verwerken. Het
onderzoek vond plaats in een natuurlijke schoolse situatie, waarbij
allochtone leerlingen met een taalachterstand een formele en een
informele 'taaltaaken' moesten uitvoeren: een mondelinge
beschrijving van een stripverhaal en een ongedwongen gesprek. Het
onderscheid tussen 'formeel' en 'informeel' was aangebracht om te
bezien of leerlingen expliciete grammaticakennis ook zouden
toepassen in informele situaties waarin snelle bijdragen
belangrijker zijn dan welgevormde.
Zebra-methode'Vormgericht' onderwijs en 'betekenisgericht'
onderwijs
Alleen leerlingen in een gevoelig ontwikkelingsstadium boeken
vorderingen in hun formeel en informeel taalgebruik met expliciet
grammatica-onderwijs, ofwel al of 'vormgericht' onderwijs.
Daarentegen hebben álle leerlingen baat bij impliciet grammaticaal
of 'betekenisgericht' onderwijs. Het is duidelijk dat dit docenten
voor een lastig probleem stelt, want hoe kunnen zij in een klas met
z'n twintig leerlingen voor een variëteit aan structuren
vaststellen of de individuele leerlingen zich in een gevoelig
stadium bevinden? En hoe organiseren zij het onderwijs vervolgens
zo, dat iedere leerling de geschikte oefenstof krijgt? De bevinding
dat leerlingen in een gevoelig stadium op basis van
betekenisgericht onderwijs een vergelijkbare vooruitgang in hun
grammatische vaardigheid weten te bewerkstelligen, is dan ook
geruststellend. De docent hoeft niet systematisch de vaardigheid
van individuele leerlingen te analyseren en intensief, geïsoleerd
oefenen is niet nodig. Zodra leerlingen toe zijn aan de verwerving
van een structuur, leren ze die ook bij minder expliciet, maar wel
betekenisrijk onderwijs.
Zebra
Het tweedetaalonderwijs was in ISK's tot enige jaren overwegend
vormgericht. Dat zal inmiddels zijn veranderd na de massale
invoering van de sterk betekenisgerichte methode Zebra. Toch valt
het te verwachten dat op sommige ISK's Bienfait zet daarom nog
steeds vraagtekens bij het expliciet, intensief en
ongedifferentieerd vormgericht onderwijs dat op sommige ISK's nog
wordt gegeven. Op basis van haar onderzoek zet Bienfait vraagtekens
bij de effectiviteit hiervan. Overigens is de situatie erg
verbeterd, sinds enige jaren geleden de sterk betekenisgerichte
methode Zebra massaal is ingevoerd.
Geneviève Nanette Bienfait
(Bloemendaal, 1958) studeerde Nederlandse taal- en letterkunde. Zij
werkt als projectleider toegepast onderzoek bij bijhet ETOCEtoc
(Expertisecentrum tTaal, Oonderwijs en Ccommunicatie) van de
Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen. Het
centrum richt zich op contactactiviteiten op het gebied van
taalonderzoek en -onderwijs en interculturele communicatie.
Meer informatie over deze promotie hieronder.
Onderzoek
Promotie
Grammatica-onderwijs aan allochtone jongeren
Zie voorpagina.
Datum en tijd
donderdag 11 april 2002, 14.15 uur
Promovenda
mw. G.N. Bienfait, tel. (050)363 58 12, e-mail:
g.n.bienfait@let.rug.nl (werk)
Proefschrift
Grammatica-onderwijs aan allochtone jongeren
Handelsuitgave
Grodilreeks, nr. 38, CLCG (center for Language and Cognition
Groningen), secretariaat tel. (050)36358 58; ISSN 0928-0030; 20,-
Promotor
prof.dr. A.J.M. van der Geest
Faculteit
letteren
Plaats
Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen
Promotie