Ministerie van Algemene Zaken
Verklaring van Minister-President Kok over de ontslagaanvrage van het kabinet, Tweede Kamer dinsdag 16 april 2002 (17.10 uur)
Mevrouw de Voorzitter,
Zojuist heb ik aan Hare Majesteit de Koningin het ontslag aangeboden
van het voltallige kabinet.
De Koningin heeft de ontslagaanvraag in overweging genomen en gelet
op de korte tijdspanne tot aan de verkiezingen de ministers en
staatssecretarissen verzocht al datgene te blijven doen, wat zij in het
belang van het Koninkrijk noodzakelijk achten.
Dit betekent dat het kabinet demissionair verder gaat.
Aanleiding voor de ontslagaanvraag is het rapport van het Nederlands
Instituut voor Oorlogsdocumentatie over Srebrenica, dat op verzoek van
de regering is vervaardigd.
Afgelopen vrijdag heeft het kabinet daar indringend over gesproken.
Dat overleg is vandaag voortgezet.
Het kabinet onderschrijft de hoofdlijnen van het NIOD-rapport.
De afgelopen dagen heb ik het rapport en de daaraan te verbinden
conclusies verder op mij laten inwerken.
Ik ben tot de slotsom gekomen dat de ernst van de bevindingen van het
NIOD, bevindingen die betrekking hebben op een periode waarin
opeenvolgende kabinetten van uiteenlopende samenstelling
verantwoordelijkheid hebben gedragen, niet zonder politieke
consequenties mogen blijven.
Derhalve heb ik na zorgvuldige afwegingen besloten mijn ontslag aan te
bieden.
---
De overige ministers en de staatssecretarissen hebben daarop besloten
eveneens hun ontslag aan te bieden.
Hierbij geldt voor de minister van Defensie als aanvullende overweging
de conclusie van het NIOD inzake de tekortschietende
informatievoorziening.
Het NIOD-rapport is volstrekt duidelijk over de vraag wie
verantwoordelijk moet worden gesteld voor de val van Srebrenica en de
daarop volgende massamoord: de schuld daarvoor ligt bij de Bosnische
Serviërs, in het bijzonder bij generaal Mladic.
Mladic is een oorlogsmisdadiger.
Hij en andere verantwoordelijken mogen niet ontkomen aan berechting
voor het Joegoslavië-tribunaal hier in Den Haag.
De internationale gemeenschap is tekortgeschoten in het bieden van
voldoende bescherming aan de mensen in de zogenaamde safe areas.
Daarmee is ook de Nederlandse regering als lid van die internationale
gemeenschap tekortgeschoten.
De consequenties die thans worden getrokken zijn níet verbonden aan
één specifieke gebeurtenis of één specifiek moment, maar vloeien voort
uit de opeenstapeling van tekortkomingen gedurende verschillende
kabinetsperiodes.
Met dit besluit wordt integraal verantwoordelijkheid genomen voor het
gevoerde beleid gedurende een reeks van jaren.
Daarin zijn vier fases te onderscheiden:
---
De eerste fase betreft de periode voorafgaand aan het besluit tot
uitzending dat in 1993 werd genomen.
Terugkijkend kan ik niet heen om de vaststelling dat veel van het latere
onvermogen kan worden herleid tot onvolkomenheden in de beginfase,
zoals het NIOD-rapport ook beschrijft.
In 1993 is met een politiek van goede bedoelingen, die in parlement en
samenleving destijds zeer breed werd gedragen, een constellatie
gecreëerd die niet bleek te werken.
De tweede fase heeft betrekking op de periode 1994-1995. De vele inspanningen van het toenmalige kabinet in internationaal verband ten spijt, bleek het destijds niet mogelijk om verbetering in die situatie te bewerkstelligen, met name vanwege de strategie van de Bosnische Serviërs en vanwege het onvermogen van de internationale gemeenschap om tot een krachtiger aanpak te komen.
De derde fase betreft de dramatische julidagen in 1995 met de val van
de enclave en de daarop volgende massamoord.
De internationale gemeenschap, waar Nederland op dit punt een
bijzondere rol in speelde, bleek niet bij machte de val van de enclave en
de genocide door de Bosnische Serviërs die daarop volgde te
voorkomen.
In de vierde fase hebben zich duidelijke gebreken voorgedaan in de
gebeurtenissen die volgden, met name in de tekortschietende
informatievoorziening bij het ministerie van Defensie.
---
Mevrouw de Voorzitter,
Nederland neemt nadrukkelijk níet de schuld op zich voor de gruwelijke
moord op duizenden Bosnische moslims in 1995.
Wél wordt op deze wijze de politieke medeverantwoordelijkheid van
Nederland voor de situatie waarin dit kon gebeuren zichtbaar gemaakt.
"De internationale gemeenschap" is anoniem en kan niet op een
zichtbare manier verantwoordelijkheid nemen tegenover de slachtoffers
en nabestaanden van Srebrenica.
Ik kan - en doe - dat wél.
Ik wil ook op deze plaats nogmaals onderstrepen dat de militairen van
Dutchbat - ik heb dat eerder gezegd - niet verantwoordelijk zijn voor wat
daar is gebeurd.
Zij hebben onder bijzonder moeilijke omstandigheden met grote inzet
hun werk gedaan.
Mevrouw de Voorzitter,
Afgelopen week heb ik gezegd: ik sta voor wat ik heb gedaan.
Ik kan iedereen recht in de ogen kijken.
Ik heb steeds naar eer en geweten gehandeld.
Die overtuiging hád ik en héb ik nog steeds.
Tegelijk ben ik van mening dat het onvermijdelijk en nodig is dat politieke consequenties worden verbonden aan de opeenstapeling van internationale en nationale tekortkomingen.
---
Het is het tegendeel van een makkelijk besluit, maar het is wel nodig.
Het kabinet heeft zijn beslissing niet afhankelijk willen stellen van de
uitkomst van een debat in de Kamer.
Het gaat niet om de vraag of er wel of geen vertrouwen in het kabinet
bestaat.
Het gaat om de verantwoordelijkheid die wordt genomen nu het
onderzoek op tafel ligt.
De val van de enclave Srebrenica en de moordpartijen die daarop
volgden vormen een dramatische gebeurtenis in de wereldgeschiedenis,
in de geschiedenis van de Balkan en in onze nationale geschiedenis.
In de allereerste plaats voor de vele slachtoffers en hun nabestaanden
en het onbeschrijflijke leed dat zo velen heeft getroffen.
De overlevenden gaan getekend door het leven.
Hun trauma's en de pijn van het gemis van dierbaren zullen nog lang,
heel lang, in alle scherpte voelbaar blijven.
Het zijn zwarte bladzijden in een boek dat in zekere zin nooit dicht gaat.
Mevrouw de Voorzitter,
Ons land heeft het niet gemakkelijk gehad in het omgaan met de val van
Srebrenica.
De grondige reconstructie in het NIOD-rapport kan behulpzaam zijn in
het verdere proces van verwerking.
Dat geldt voor alle betrokkenen:
In de allereerste plaats nabestaanden en slachtoffers,
de internationale samenleving,
de militairen van Dutchbat en hun omgeving,
---
en ook voor regering, parlement en samenleving.
Er zijn lessen geleerd over het omgaan met internationale vredesoperaties; deze lessen worden sindsdien toegepast. Nederland wil actief blijven bijdragen aan handhaving en -waar nodig- herstel van de internationale rechtsorde, ook door vredesmissies.
+++++