Katholieke Universiteit Nijmegen
Diesrede door prof. Hans Doorewaard
Mens meest weerbarstige factor in organisaties
Van alle factoren die het succes of falen van organisaties bepalen is
de factor ´mens´ de meest weerbarstige en de minst stuurbare. Sinds
het ontstaat van modern management in onze westerse samenleving, zo´n
150 jaar geleden, is dit daarom een van de belangrijkste vraagstukken
van het management: hoe om te gaan met de weerbarstigheid van het
menselijke potentieel. Hoe de invloed van mensen op het succes van
organisaties in goede banen te leiden? Dat stelt prof. dr. Hans
Doorewaard, hoogleraar organisatieontwikkeling aan de KU Nijmegen in
zijn rede bij de viering van de 79e Dies Natalis van de universiteit,
donderdag 16 mei.
De strategie van de harde dwang is voor het management een
verleidelijke, want men houdt alles in eigen hand. Maar het roept
weerstand op, mensen laten zich niet zo makkelijk beheersen. Ze
streven ernaar hun eigen wensen en ideeen te realiseren en daarom is
de strategie van de harde dwang ook vaak minder succesvol dan
aanvankelijk gedacht.
Een andere strategie is die van de vrijheid en zelfbeschikking. Die
vinden we ook vaak terug in organisaties: team based work en
werknemersautonomie. Hoewel het een aantrekkelijk alternatief lijkt,
durven managers daarvoor vaak toch ook niet te kiezen. Ze zijn bang
daarmee de controle over het proces uit handen te geven. In de
praktijk zien we dan ook veel voorbeelden van ´schijnvrijheid´:
ogenschijnlijk staat het management of de bestuurlijke regelgeving
veel vrijheid toe, maar tegelijkertijd wordt ook via een achterdeur de
grip op het proces verstevigd.
Het lijkt dus een steeds terugkerend dilemma, maar de situatie is niet
uitzichtsloos, doceeert Doorewaard.
Er is ook een derde strategie en die is er op gericht om juist de
beleving van mensen te beïnvloeden. In het bedrijfsleven,
non-profitorganisaties, in het openbaar bestuur en in de ruimtelijke
vormgeving zien we vele voorbeelden van deze strategie. Doorewaard:
"Denkt u aan de invloed van de bedrijfscultuur op de motivatie van
werknemers, de beïnvloeding van potentiële kopers via marketing en
reclame, de invloed van kiezersgedrag via partijpolitieke campagnes of
de invloed op politieke besluitvorming via gerichte vormen van
informatie en communicatie". Belevingsmobilisatie is een strategie die
de manier waarop mensen hun werk, hun burgerschap of hun woon- en
leefsituatie beleven, te optimaliseren. Het is inspirerend
leiderschap, een uitnodiging voor mensen om hun waardevolle inzichten
en vaardigheden zo goed mogelijk tot hun recht te laten komen.
"Belevingsmobilisatie is het management van de dirigent, de persoon
die zelf geen muziek maakt, maar de honderd leden van het
symfonieorkest inspireert tot het presteren op topniveau", zo besluit
Doorewaard zijn verhaal.
De complexe opdracht van het management is onderwerp van onderzoek en
onderwijs binnen de Faculteit der Managementwetenschappen. De steeds
terugkerende taak van het management ´hoe om te gaan met het
weerbarstige menselijk potentieel, blijft organisatiewetenschappers
intrigeren.
16-5-2002
Diesrede Hans Doorewaard
Diesrede Hans Doorewaard
* Tekst diesrede prof. Doorewaard (pdf)