Erasmus Universiteit Rotterdam
31 mei 2002
Oratie prof.dr. R. Veenhoven, bijzonder hoogleraar Sociale condities voor
menselijk geluk
Geluk als richtsnoer voor beleid
De vraag of kennis omtrent maatschappelijke voorwaarden voor menselijk
geluk kan helpen bij het maken van politieke keuzes, zoals korten op
de sociale zekerheid of invoering van een referendum is niet van
vandaag of gister. Vanouds vinden aanhangers van de 'utilitaristische'
filosofie van wèl. Naar hun mening moet alle beleid gericht zijn op
bevordering van het 'grootste geluk voor het grootste aantal'. Critici
van die leer menen echter dat dit praktisch niet goed mogelijk is en
moreel eigenlijk ook niet wenselijk. Prof.dr. Ruut Veenhoven gaat in
zijn oratie op 31 mei 2002, getiteld Het grootste geluk voor het
grootste aantal, nader in op hun bezwaren. Veenhoven aanvaardt daarmee
zijn benoeming tot bijzonder hoogleraar in de faculteit der Sociale
Wetenschappen, vanwege de Vereniging Trustfonds Erasmus Universiteit
Rotterdam.
Sturen op geluk kan
Een bekend bezwaar luidt dat geluk ongrijpbaar is en dat er daarom
geen beleid op te voeren valt. Dat geldt voor veel wat ooit geluk
genoemd is, maar niet voor geluk in de zin van 'levensvoldoening'. Dit
valt namelijk goed te definiëren en is meetbaar. Een andere
tegenwerping is dat duurzaam geluk voor een groot aantal onhaalbaar
is. Uit enquêtes blijkt echter het tegendeel. Ook het bezwaar dat
geluk te persoonlijk is voor algemene maatregelen snijdt geen hout.
Onderzoek toont ook duidelijke verschillen in gemiddeld geluk. Uit de
resultaten kan bijvoorbeeld worden opgemaakt dat meer sociale
verzekering niet zal bijdragen tot groter geluk van de gemiddelde
Nederlander, maar meer directe democratie wel.
Geluk kan geen kwaad
Andere bedenkingen zijn dat geluk maar iets oppervlakkigs is en dat
geluk de mensen er niet beter op maakt. Beleidsmatige bevordering van
geluk zou ook nog ten koste gaan van andere waarden. De klassieke
sciencefiction roman Brave New World schetst daar een grimmig beeld
van. Die bezwaren gaan misschien op voor zinnelijk genot of
verstandelijke tevredenheid, maar weer niet voor levensvoldoening.
Geluk in die betekenis blijkt mensen in ieder geval niet onkritisch of
zelfzuchtig te maken. Bevordering van geluk kan ook moeilijk ten koste
te gaan van rechtvaardigheid en zelfbeschikking, want dat blijken
juist belangrijke voorwaarden voor geluk te zijn.
Nieuw utilitarisme
Het klassieke utilitarisme is nogal theoretisch en blijft onduidelijk
over de vraag wat nu precies onder geluk moet worden verstaan.
Aansluiting op het nieuwe onderzoek naar levensvoldoening levert een
bruikbaarder variant. Naast mate van geluk kan daarbij ook
duurzaamheid en gelijkheid in geluk verdisconteerd worden.
Noot voor de pers
Oratie: vrijdag 31 mei, 16.00 uur
Plaats: Woudestein, Aula
Info: bij de hoogleraar, tel. (010) 408 2102
e-mail: veenhoven@fsw.eur.nl
De volledige tekst van deze rede is vanaf 24 mei voor de pers onder
embargo beschikbaar op website: www.eur.nl/fsw/research/veenhoven
EMBARGO tot vrijdag 31 mei 11.00 uur
INLINE]