Gemeente Amsterdam
Website Gemeentearchief
Marktkaarten uit de periode 1922-1954 in het Gemeentearchief;
Uniek beeld van een Amsterdamse beroepsgroep
Markt Het Gemeentearchief presenteerde woensdag 29 mei een unieke
index van marktkaarten uit het archief van de Dienst Marktwezen.
Marktkaarten zijn kaarten met gegevens van kooplieden met een vaste
standplaats op een markt. 16.450 Amsterdammers kregen tussen 1922 en
1954 een legitimatiekaart uitgereikt waarmee ze konden aantonen recht
te hebben op een vaste staanplaats op een markt in de stad. De
marktkaarten zijn met hulp van een vrijwilliger digitaal toegankelijk
gemaakt.
Pasfoto's maken marktkaarten uniek
Op de vergunningen staan naam, adres en geboortedatum van de
kaarthouder en welke producten hij of zij op welke markt verkocht. Ook
is er ruimte voor bijzonderheden. Zo staan er bijvoorbeeld
waarschuwingen op om een plaats beter te bezetten of de datum waarop
de standplaats werd ingetrokken.
Wat de kaarten zo bijzonder maakt is het feit dat op de meeste kaarten
een pasfoto van de marktkoopman of -vrouw is geplakt. Het komt niet
vaak voor dat in een archief niet alleen de namen van mensen, maar ook
de bijbehorende portretten te vinden zijn. Resultaat is een uniek
beeld van een Amsterdamse beroepsgroep; des te waardevoller gezien de
periode waarin de kaarten dateren. Voor veel mensen een laatste teken
van leven van hun familieleden.
De oudste kaart komt uit 1912
De oudste kaarten dateren van vóór 1922. Dit zijn 59 stuks, beginnend
met 8 kaarten uit 1912. Het betreffen staanplaatsen voor handkarren en
manden langs de openbare weg. In 1922 kreeg de Dienst Marktwezen alle
markten onder supervisie. De kooplieden moesten voortaan marktgeld
gaan betalen. Het systeem van legitimatiekaarten werd toen sterk
uitgebreid. Voor 1922 was de politie verantwoordelijk voor het
toezicht op de kostenloze markten.
De tweede serie kaarten betreft alleen de Centrale Markthallen aan de
Jan van Galenstraat. Deze koopliedenmarkt werd in 1934 opgezet. De
laatste kaart in dit bestand is van 1954. Kaarten uit een recentere
periode zijn nog niet geïnventariseerd.
Om welke markten gaat het?
Eind 1922 waren er algemene dagmarkten op:
* de Nieuwmarkt
* het Waterlooplein
* de Albert Cuypstraat
* het Amstelveld
* de Dapperstraat
* de Ten Katestraat
* de Lindengracht
Daarnaast waren er algemene weekmarkten op:
* het Amstelveld
* de Noordermarkt
* de Westerstraat
De populaire zondagochtendmarkt op Uilenburg en de markt op het
Iepenplein in Amsterdam-Noord waren kostenloze markten en vielen niet
onder de Dienst Marktwezen.
De markt tijdens de Tweede Wereldoorlog
Uiteraard liep het aantaal aanvragen voor marktkaarten tijden de
Tweede Wereldoorlog sterk terug. Joodse kooplieden en venters namen
traditioneel een belangrijke plaats in bij de handel op straten en
markten. De wethouder Levensmiddelen J.L. Strak besloot al in augustus
1941 Joden geen nieuwe staanplaatsen aan de openbare weg meer te
geven. In september van dat jaar maakten de Duitsers een einde aan hun
deelname aan openbare markten. De gemeente stelde daarop drie
kinderspeelplaatsen beschikbaar om een Joodse markt in te richten.
In de zomer van 1942 waren de deportaties al in volle gang. Een
tweetal Joodse kooplieden probeerde nog een vrijstelling te regelen
voor Joodse vergunninghouders. Maar wethouder Strak wilde hier niets
van horen. Het leek hem niet wenselijk mee te werken aan verdere
uitbreiding van vrijstellingen 'daar wij dan nooit van de joden
afkomen'. (archief secretarieafdeling Levensmiddelen, toegangsnummer
5188-1942/871, niet geïnventariseerd)
Op last van de Duitsers werden de Joodse markten op het Waterlooplein
en in de Gaaspstraat opgeheven in augustus 1943. Eind 1943 werd ook de
Nieuwmarkt opgeheven.
U kunt reproducties van marktkaarten bestellen
Op de studiezaal van het Gemeentearchief kan digitaal door de kaarten
gebladerd worden en kunnen prints van kaarten en reproducties van
pasfoto's worden verkregen. Op de website van het Archief, www.gaa.nl
kan de namenindex geraadpleegd worden en kunnen eveneens prints van
kaarten worden besteld.
Adres:
Gemeentearchief Amsterdam
Amsteldijk 67
1074 HZ Amsterdam
telefoon 020-572 02 02
fax 020-675 05 96
E-mail secretariaat@gaaweb.nl
www.gemeentearchief.amsterdam.nl of www.gaa.nl
Openingstijden
Maandag tot en met zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
In juli en augustus op zaterdag gesloten
Toegang gratis
-
© gemeente Amsterdam - 29-05-2002