Rijksuniversiteit Groningen
Verpleeghuisbewoners gebruiken veel geneesmiddelen
Ziekenhuisapotheker Karen van Dijk bracht als eerste het geneesmiddelengebruik van verpleeghuisbewoners in kaart: "Inzicht daarin is erg belangrijk, want met name bij deze kwetsbare groep ouderen kunnen bijwerkingen van geneesmiddelen vervelende gevolgen hebben, zoals een verminderd geheugen of het optreden van verwardheid." In haar onderzoek stelt zij onder meer vast dat het geneesmiddelgebruik hoog is: verpleeghuisbewoners krijgen gemiddeld bijna vijf verschillende middelen per dag. De combinatie van middelen zou voor problemen kunnen zorgen. "Een derde van de mensen blijkt een combinatie van medicijnen te gebruiken die theoretisch problemen kunnen geven," zegt Van Dijk, "maar in de praktijk valt dit gelukkig geweldig mee." Karen van Dijk promoveert 7 juni 2002 tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen.
Van Dijk nuanceert verder: "Het risico verschilt per patiënt en
meestal hebben artsen de beslissing voor gecombineerd gebruik met
een reden genomen. De doseringen zijn bijvoorbeeld laag. De
patiënten worden bovendien goed in de gaten gehouden. Niettemin
moeten de voordelen van het gebruik van geneesmiddelen altijd
afgewogen worden tegen de mogelijke bijwerkingen. Dit geldt met
name voor oudere patiënten die daarnaast verschillende
geneesmiddelen gelijktijdig gebruiken." De (ziekenhuis)apotheker
kan volgens de promovendus mogelijke problemen vooraf signaleren en
oplossen door het continu monitoren van de geneesmiddelen die
worden voorgeschreven. Van Dijk heeft met haar proefschrift vooral
het geneesmiddelengebruik bij verpleeghuisbewoners in kaart
gebracht. Vervolgonderzoek zal zich meer moeten richten op de
effecten en bijwerkingen van geneesmiddelen bij deze kwetsbare
ouderen.
Langdurig gebruik
Van Dijk onderzocht bij 2355 bewoners van zes verpleeghuizen welke
geneesmiddelen zij gebruiken en wat de aanleiding voor het
voorschrijven is geweest. Toen zij startte met het onderzoek was
nog maar weinig over geneesmiddelengebruik bij verpleeghuisbewoners
bekend, omdat dit pas sinds een aantal jaren wordt vastgelegd in
geautomatiseerde gegevensbestanden. Medicijnen die het vaakst
worden gebruikt door verpleeghuisbewoners zijn geneesmiddelen die
werken op het centrale zenuwstelsel (zoals middelen tegen
psychische aandoeningen, slaap- en kalmeringsmiddelen),
laxeermiddelen, pijnstillers, middelen ter voorkoming van
bloedstolling en plasmiddelen. Veel van deze geneesmiddelen blijken
bovendien langdurig te worden gebruikt.
Signaalfunctie voor apotheker
Een derde van de bewoners blijkt middelen te krijgen waarvan het
gecombineerd gebruik juist wordt afgeraden. In de apotheek wordt
dit gecombineerd gebruik gesignaleerd, waarop de medicatie in veel
gevallen wordt aangepast. Vooral de combinatie van een
bloedverdunnend middel en een pijnstiller komt nogal eens voor. Bij
het signaleren van deze interactie in de apotheek, worden patiënten
doorverwezen naar de trombosedienst. Bij een andere groep ouderen
dan de verpleeghuisbewoners onderzocht Van Dijk wat het
gecombineerd gebruik van de pijnstiller en de bloedverdunner kan
betekenen. Bijna de helft van deze mensen blijkt een verhoogde kans
op bloedingen te hebben. Zeer waarschijnlijk wordt dit veroorzaakt
door de combinatie van de twee geneesmiddelen. Bij deze mensen
wordt de dosering van het bloedverdunnende middel direct aangepast
door de trombosedienst. /ImK
Karen van Dijk (Den Haag, 1966) studeerde farmacie aan de RUG. Ze
verrichtte haar promotieonderzoek in deeltijd bij de afdeling
Sociale Farmacie, Farmacoepidemiologie en Farmacotherapie en binnen
de onderzoekschool GUIDE (Groningen University Institute for Drug
Exploration). Het onderzoek is deels gefinancierd door het
Wetenschappelijk Instituut Nederlandse Apothekers (WINap),
onderdeel van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter
bevordering van de Pharmacie (KNMP). Van Dijk is als
ziekenhuisapotheker verbonden aan het Medisch Centrum Leeuwarden.
Datum en tijd
vrijdag 7 juni 2002, 14.15 uur
Promovendus
mw. K.N. van Dijk, tel. (058)286 66 05, fax (058)286 66 06, e-mail:
karen.van.dijk@znb.nl (werk)
Proefschrift
Pharmacotherapy in frail elderly: pharmacy data as a tool for
improvement
Promotores
prof.dr. L.W.T. de Jong-Van den Berg en prof.dr. J.R.B.J. Brouwers
Faculteit
wiskunde en natuurwetenschappen
Plaats
Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen
Promotie
Onderzoek
Promotie