Rijksuniversiteit Groningen

Verpleeghuisbewoners gebruiken veel geneesmiddelen

Ziekenhuisapotheker Karen van Dijk bracht als eerste het geneesmiddelengebruik van verpleeghuisbewoners in kaart: "Inzicht daarin is erg belangrijk, want met name bij deze kwetsbare groep ouderen kunnen bijwerkingen van geneesmiddelen vervelende gevolgen hebben, zoals een verminderd geheugen of het optreden van verwardheid." In haar onderzoek stelt zij onder meer vast dat het geneesmiddelgebruik hoog is: verpleeghuisbewoners krijgen gemiddeld bijna vijf verschillende middelen per dag. De combinatie van middelen zou voor problemen kunnen zorgen. "Een derde van de mensen blijkt een combinatie van medicijnen te gebruiken die theoretisch problemen kunnen geven," zegt Van Dijk, "maar in de praktijk valt dit gelukkig geweldig mee." Karen van Dijk promoveert 7 juni 2002 tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen.

Van Dijk nuanceert verder: "Het risico verschilt per patiënt en meestal hebben artsen de beslissing voor gecombineerd gebruik met een reden genomen. De doseringen zijn bijvoorbeeld laag. De patiënten worden bovendien goed in de gaten gehouden. Niettemin moeten de voordelen van het gebruik van geneesmiddelen altijd afgewogen worden tegen de mogelijke bijwerkingen. Dit geldt met name voor oudere patiënten die daarnaast verschillende geneesmiddelen gelijktijdig gebruiken." De (ziekenhuis)apotheker kan volgens de promovendus mogelijke problemen vooraf signaleren en oplossen door het continu monitoren van de geneesmiddelen die worden voorgeschreven. Van Dijk heeft met haar proefschrift vooral het geneesmiddelengebruik bij verpleeghuisbewoners in kaart gebracht. Vervolgonderzoek zal zich meer moeten richten op de effecten en bijwerkingen van geneesmiddelen bij deze kwetsbare ouderen.

Langdurig gebruik

Van Dijk onderzocht bij 2355 bewoners van zes verpleeghuizen welke geneesmiddelen zij gebruiken en wat de aanleiding voor het voorschrijven is geweest. Toen zij startte met het onderzoek was nog maar weinig over geneesmiddelengebruik bij verpleeghuisbewoners bekend, omdat dit pas sinds een aantal jaren wordt vastgelegd in geautomatiseerde gegevensbestanden. Medicijnen die het vaakst worden gebruikt door verpleeghuisbewoners zijn geneesmiddelen die werken op het centrale zenuwstelsel (zoals middelen tegen psychische aandoeningen, slaap- en kalmeringsmiddelen), laxeermiddelen, pijnstillers, middelen ter voorkoming van bloedstolling en plasmiddelen. Veel van deze geneesmiddelen blijken bovendien langdurig te worden gebruikt.

Signaalfunctie voor apotheker

Een derde van de bewoners blijkt middelen te krijgen waarvan het gecombineerd gebruik juist wordt afgeraden. In de apotheek wordt dit gecombineerd gebruik gesignaleerd, waarop de medicatie in veel gevallen wordt aangepast. Vooral de combinatie van een bloedverdunnend middel en een pijnstiller komt nogal eens voor. Bij het signaleren van deze interactie in de apotheek, worden patiënten doorverwezen naar de trombosedienst. Bij een andere groep ouderen dan de verpleeghuisbewoners onderzocht Van Dijk wat het gecombineerd gebruik van de pijnstiller en de bloedverdunner kan betekenen. Bijna de helft van deze mensen blijkt een verhoogde kans op bloedingen te hebben. Zeer waarschijnlijk wordt dit veroorzaakt door de combinatie van de twee geneesmiddelen. Bij deze mensen wordt de dosering van het bloedverdunnende middel direct aangepast door de trombosedienst. /ImK

Karen van Dijk (Den Haag, 1966) studeerde farmacie aan de RUG. Ze verrichtte haar promotieonderzoek in deeltijd bij de afdeling Sociale Farmacie, Farmacoepidemiologie en Farmacotherapie en binnen de onderzoekschool GUIDE (Groningen University Institute for Drug Exploration). Het onderzoek is deels gefinancierd door het Wetenschappelijk Instituut Nederlandse Apothekers (WINap), onderdeel van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering van de Pharmacie (KNMP). Van Dijk is als ziekenhuisapotheker verbonden aan het Medisch Centrum Leeuwarden.

Datum en tijd

vrijdag 7 juni 2002, 14.15 uur

Promovendus

mw. K.N. van Dijk, tel. (058)286 66 05, fax (058)286 66 06, e-mail: karen.van.dijk@znb.nl (werk)

Proefschrift

Pharmacotherapy in frail elderly: pharmacy data as a tool for improvement

Promotores

prof.dr. L.W.T. de Jong-Van den Berg en prof.dr. J.R.B.J. Brouwers

Faculteit

wiskunde en natuurwetenschappen

Plaats

Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Promotie

Onderzoek

Promotie