Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut
Achtergond
Vliegtuigstrepen dempen het weer
(Promotie Ernst Meijer over effect vliegverkeer op klimaat) Het
driedaagse vliegverbod boven de Verenigde Staten na de aanslagen van
11 september heeft nieuwe bewijzen opgeleverd voor de effecten van
vliegverkeer op het klimaat. Vliegtuigstrepen dempen het
temperatuurverloop over een etmaal met zeker 1 graad. Overdag blijft
het aan de grond koeler, terwijl het 's nachts minder afkoelt. Dit
bleek uit onderzoek van David Travis en onderzoekers van de
universiteit van Winconsin gepubliceerd in het tijdschrijft Nature (8
augustus 2002).
De onderzoekers vergeleken de temperatuurgegevens van zo'n 4000
weerstations in de Verenigde Staten voor de dagen van 11 tot 14
september 2001 met gegevens van dagen met vergelijkbare
weersomstandigheden uit de periode 1997-2000. Daaruit bleek dat het
verschil in temperatuurmaximum overdag en -minumum 's nachts 1 graad
meer is, als er geen vliegverkeer aanwezig is. Vliegtuigstrepen houden
voor een deel in de inkomende zonnestraling tegen, waardoor het aan de
grond overdag afkoelt. 's Nachts, maar ook hoger in de atmosfeer
overdag geven vliegtuigstrepen juist een opwarmend effect doordat ze
nog efficiënter de uitgaande infrarode straling tegenhouden.
Eén graad temperatuurverschil is zeker niet verwaarloosbaar. Sommige
ecosystemen kunnen zeer gevoelig zijn voor zulke
temperatuursveranderingen. Het verschil is ook groot genoeg om een
negatief effect op de landbouw te hebben. Druiven bijvoorbeeld hebben
koele nachten nodig om goed te groeien. Vliegtuigstrepen ontstaan door
de uitstoot van waterdamp door vliegtuigen. De waterdamp condenseert
onmiddellijk in de koude lucht en vormt de bekende dun gestreepte
wolken. Onder de juiste omstandigheden, als de lucht relatief vochtig
is, dan kunnen vliegtuigstrepen vele uren blijven bestaan en
uitwaaieren tot sluierbewolking.
Al langer was bekend dat vliegtuigstrepen de temperatuur aan de grond
zouden beïnvloeden, maar goede schattingen ontbraken, omdat veel van
de eigenschappen van vliegtuigstrepen niet goed bekend zijn. Het
vliegverbod was dus een buitenkans voor Amerikaanse onderzoekers om de
effecten van vliegtuigstrepen in kaart te brengen.
Hoewel de effecten op de temperatuur aan de grond lokaal behoorlijk
sterk zijn, hebben vliegtuigstrepen waarschijnlijk weinig effect op
het mondiale klimaat. De uitstoot van CO2 en stikstofoxiden vormen een
sterkere bijdrage aan het opwarmend effect van vliegverkeer.
Stikstofoxiden zorgen voor de vorming van ozon, dat op
vliegtuighoogte, net als CO2 een sterk broeikas gas is. De invloed van
de uitstoot van stikstofoxiden door vliegtuigen is al eerder
aangetoond door KNMI-er Ernst Meijer.
Met dank aan Ernst Meijer, klimaatonderzoeker KNMI
* Atmospheric effects of aircraft emissions (KNMI-site met diverse
links)
* IPCC over luchtvaart en klimaat: resultaten internationaal
symposium (Amsterdam 1999)
* Aviation and the global Atmosphere: IPCC Summary for Policymakers
* Measuring and modelling the effects of aviation on the atmosphere
(Review KNMI)
* Ozon en ultraviolette straling: 1997 (onderzoeksrapport)
* Vliegtuigstrepen nader verklaard
Luchtvaart in het weer nader verklaard
Laatste wijziging: 9 augustus 2002
Vragen en reacties:
Harry Geurts, PR & Voorlichting KNMI
Copyright © KNMI