Van: Arno Boon, secretaris stichting de Bovenste Polder
Restauratie van de schoorsteen steenfabriek de Bovenste Polder (1923)
gestart
De restauratie van de schoorsteen van de steenfabriek de Bovenste Polder
(1923, Rijksmonument) is gestart op 26 augustus. Inmiddels zijn de
werkzaamheden vijf meter gevorderd. In totaal werken de vier restaurateurs
aan in totaal 29 meter schoorsteen waarbij de kapotte stenen verwijderd
worden en nieuwe, speciaal uit Duitsland geïmporteerd stenen, aangebracht
worden. Vooral de noordwestzijde heeft flink te leiden gehad van
vorstschade.
De schoorsteen was oorspronkelijk bijna vijftig meter hoog. In 1969 is de
schoorsteen getopt op initiatief van het toenmalig wethouder J.B.M.
Hoefsloot die pleitte voor het behoud van het hele gebouw omdat die de
nieuwbouwplannen van de gemeente in de uiterwaarden niet zou dwarsbomen. Het
toppen werd gedaan omdat de rest van de schoorsteen te kunnen behouden.
Nederland telde ooit zo'n 10.000 bakstenen schoorstenen. Daar resteren er nu
nog maar paar honderd van.
Zodra de restaurateurs de top bereikt hebben wordt de schoorsteen afgedicht.
Dit is nodig om verdere aantasting aan de binnenzijde tegen te gaan. Die
aantasting is het gevolg van zwavel die nog aanwezig is in de schoorsteen
ook al ligt de fabriek sinds 1968 stil. Die zwavel wordt onder invloed van
regenwater omgezet in zuur en tast de stenen en het voegwerk aan. De
afdichting van de top dient om inregenen te voorkomen. De stijgijzers binnen
in de schoorsteen worden weggehaald. Die kunnen door roestvorming de
schoorsteen uit het lood drukken.
Nadat deze werkzaamheden afgerond zijn dalen de bouwers weer af. Overigens
gaat dat stijgen en dalen met een speciale hangende steiger met klossendraad
die ontwikkeld is voor dergelijke restauraties. De firma die het werk
uitvoert, Meijer uit Ten Boer, is een van de twee bedrijven in Nederland die
dergelijke werkzaamheden nog tot de kernactiviteiten rekent. Gedurende het
dalen worden de stenen gevoegd met een speciale specie die onder meer
bestaat uit kalkmortel. De voorkeur heeft een schelpmortel die in Harlingen
vervaardigd wordt. Deze fabriek ligt, naar verluid, stil omdat de nieuwe
locatie om milieuredenen niet geschikt bleek en productie op de oude locatie
niet meer mogelijk is. Naar een vervangende mortel wordt nu gezocht.
Bij het dalen worden ook de stalen trekbanden vervangen. Omdat het
hergebruik van de bestaande, behoorlijk aangetaste banden net zo duur is als
vervanging door nieuwe, is voor het laatste gekozen. Ook de stijgijzers aan
de buitenzijde worden vervangen (door roestvrijstalen ijzers). In totaal zal
de restauratie zo'n zeven weken in beslag duren.
In totaal vergt de restauratie zo'n 60.000 Euro inclusief BTW. Dit geld is
bijeengebracht door de provincie Gelderland, de gemeente Wageningen en
fondsen zoals het Prins Bernhard Fonds, het Cultuurfonds Bouwfonds
Nederlandse Gemeenten, het K.F. Hein Fonds, de Gravin M.A.O.C. van
Bylandtstichting en het Elise Mathilde Fonds. Daarmee resteerde een klein
tekort dat gedekt is uit de jaarlijkse bijdragen van de circa vijftig
donateurs van de stichting.
De restauratie van de schoorsteen maakt deel uit van wat het
stichtingsbestuur van de Bovenste Polder ''de 2e fase'' noemt. Nadat in 1998
de eerste fase restauratie is afgerond en het gebouw in gebruik is genomen,
is opnieuw gestart met fondsenwerving. Oorspronkelijk was het de bedoeling
om de schoorsteen weer 50 meter hoog te maken maar daarvoor bleek geen groot
enthousiasme bij de geldschieters. Bovendien achtte het bestuur onder meer
het aanbrengen van een bliksemafleidingsinstallatie van groter belang. Dat
werk is net voor de bouwvak door de firma Hommema uit Wijk bij Duurstede
uitgevoerd. Dit bedrijf heeft een flinke bijdrage gedaan. Door een
sponsoring van circa 20% heeft die installatie zo'n 7.000 Euro inclusief BTW
gekost. Naast de bescherming die een dergelijke installatie biedt zijn
verzekeraars bereid om de premie voor brand- en opstalverzekering te
verlagen.
De provinciale subsidie die bestemd is voor de ''tweede fase'' maar nog niet
is aangesproken zal worden ingezet om enkele bouwkundige verbeteringen aan
het pand aan te brengen. Naar cofinanciering - de provincie betaalt een
derde - wordt nog gezocht.
---