Internationale milieu-verplichtingen: forse opgave voor Nederland 11 september 2002
Het milieu in Nederland verbetert langzaam maar zeker. Het nieuwe kabinet wil die verbetering vasthouden. Het verleden laat zien dat daarvoor Europese milieuregels van groot belang zijn. Die zijn effectiever gebleken dan vrijwillige afspraken en financiële prikkels.
De Nederlandse situatie met een hoge bevolkingsdichtheid en intensieve industrie, landbouw en verkeer maakt het nakomen van internationale milieuverplichtingen moeilijk. De Milieubalans 2002 van het Milieu- en Natuurplanbureau geeft inzicht in de recente ontwikkelingen in het milieu en de effecten van het milieubeleid.
Nederlands milieu langzaam maar zeker schoner
De lucht is in 2001 opnieuw schoner geworden. Dit is goed voor de gezondheid van mensen en natuur. Dit komt omdat Europese milieuafspraken in Nederland en omringende landen ten uitvoer worden gebracht. Toch zijn er op veel plaatsen in Nederland nog overschrijdingen van de luchtkwaliteits-normen. Ook komt op bijna alle natuur in Nederland een (grote) overmaat aan stikstof terecht, afkomstig van de landbouw, verkeer en grote bedrijven. Hierdoor verdwijnen gevoelige plantensoorten. Op een aantal terreinen Nederland zich extra moeten inspannen om aan de internationale milieuverplichtingen te voldoen. Dit geldt voor de uitstoot van verzurende stoffen (NOx, SO2, VOS) de hoeveelheid mest en de emissies van broeikasgassen.
Minder geluid van snelwegen, spoorwegen en vliegtuigen
Op vrijwel iedere plek in Nederland is het geluid van snelwegen, spoorwegen en vliegtuigen hoorbaar. Toch is het geluid van deze bronnen dat de gemiddelde Nederlander rond zijn woning hoort in de afgelopen twintig jaar niet toegenomen, ondanks een verdubbeling van de verkeersdrukte op snelwegen en het aantal vliegbewegingen. Dit komt met name door de aanleg van zeer open asfalt (ZOAB) en geluidsschermen en door stillere vliegtuigen. Bij 40.000 tot 60.000 woningen wordt de grenswaarde voor geluid (70 decibel) nog steeds overschreden. Dat geluidsniveau kan vergeleken worden met het verkeersgeluid op 25 meter afstand van een drukke provinciale weg of het geluid van een stofzuiger in een woonkamer.
Grotere kans op een ramp in Nederland
De kans op een groot ongeluk met vliegtuigen of gevaarlijke stoffen blijft toenemen. Dit komt omdat huizen en kantoren ook in de risicozone's rond bijvoorbeeld LPG-stations, rangeeerterreinen en luchthavens worden gebouwd. In ruimtelijke ordeningsplannen is vaak onvoldoende rekening gehouden met deze risicozone's. De doorgaande groei van Schiphol zal leiden tot een grotere kans op een vliegtuigramp.
Gunstig geprijsde groene producten verkopen goed
De populariteit van groene stroom is in 2001 en 2002 sterk toegenomen. Inmiddels neemt circa 15% van de Nederlandse huishoudens groene stroom af. Door belastingvoordelen kon groene stroom tegen een (meer dan) concurrerende prijs worden aangeboden. Het marktaandeel van nieuw verkochte energiezuinige koelkasten en wasmachines nam in 3 jaar toe van 20% naar 70-90%, mede onder invloed van premies die bij aankoop worden verleend. Wanneer groene producten niet concurrerend geprijsd zijn, kiest slechts 3-5% van de burgers voor dergelijke producten. Het kabinet wil met minder geld groene stroom blijven stimuleren. Volgens het RIVM is dit mogelijk zonder een verhoging van de groene-stroomprijs. De kabinetsplannen hoeven daarom geen negatieve gevolgen te hebben voor de groei van duurzame energie. Met het nu ingezette beleid kan het aandeel duurzame energie doorgroeien tot circa 4% in 2010. Energiebesparing blijft de belangrijkste mogelijkheid voor CO2 reductie.
CO2 emissie stijgt: extra maatregelen nodig om zeker te zijn van Kyotodoel
In 2001 nam de CO2 emissie met bijna 2% verder toe, terwijl de economische groei terugliep tot 1%. De elektriciteitsproductie en de omvang van energie-intensieve sectoren namen verder toe, ondanks de bescheiden economische groei. Omdat de emissies van een aantal andere broeikasgassen afnamen bleef de totale broeikasgasemissie in 2001 opnieuw gelijk. Het milieubeleid remt de uitstoot van broeikasgassen wel af: zonder het milieubeleid van de afgelopen tien jaar zouden deze emissies nu 10% hoger zijn geweest. Wil Nederland de Kyoto verplichting voor 2010 met meer zekerheid halen, dan zijn extra maatregelen nodig.
Nederlandse invloed op mondiale milieuvervuiling neemt toe
Er wordt steeds meer CO2 in het buitenland uitgestoten ten behoeve van de Nederlandse consument. Dit komt door toenemende import van consumptiegoederen en door een toenemend aantal buitenlandse vakanties. Voor reizen naar het buitenland wordt de auto en in toenemende mate het vliegtuig gebruikt, terwijl het gebruik van milieuvriendelijkere vervoermiddelen als touringcar en trein licht afnam. De milieugevolgen van vliegverkeer worden niet door internationale verdragen of belastingen gereguleerd.