Algemene Beschouwingen, D66 kiest anders
Overheid en politiek
Francine Giskes
18-09-2002 - Het kabinet Balkenende beknibbelt op onderwijs, wil het
referendum ongedaan maken, schaft de spaarloonregeling af en gooit de
natuur te grabbel. Zo'n kabinet is niet serieus bezig met duurzaamheid
en stelt mensen niet in staat tot het maken van eigen keuzes. D66
kiest anders, en houdt nog meer geld over ook.
Voorzitter,
Ik hecht eraan hier nogmaals te benadrukken dat fractievoorzitter Thom
de Graaf wegens familieomstandigheden niet in staat is aan het debat
deel te nemen.
Ondanks al onze materiële welvaart leven we in een tijd die onzeker
maakt, die het gevoel geeft weinig greep op ons eigen leven te hebben.
We zijn van veel afhankelijk: van energieleveranciers, van
voedselproducenten, van dokters, van communicatiediensten, van de
buitenlandse politiek van andere landen. Dat leidt tot een gevoel van
onmacht. Waarschijnlijk verklaart dat waarom er zoveel onvrede is over
de overheid. De overheid zou moeten zorgen voor houvast, maar doet dat
in de ogen van veel mensen te weinig. De overheid kan dat natuurlijk
ook niet. Wel is het haar taak te regelen wat mensen niet voor
zichzelf kunnen regelen. Allesoverheersend daarbij is ons economisch
handelen.
Die economie is vrijwel stil komen te staan, het spook van de
werkloosheid keert terug. Er moet bezuinigd worden. Dat zien wij ook.
Maar het kabinet maakt verkeerde keuzes. D66 kiest anders. Dat blijkt
uit onze tegenbegroting. Maar, het gaat niet alleen om het anders
inzetten van de financiën. Minstens even belangrijk is wat er binnen
bestaande budgetten voor koers wordt gevaren. Met welke visie op de
samenleving en met welke intenties wil dit kabinet proberen ons land
op orde te houden?
De roep om vernieuwing vindt mijn fractie terecht. Maardeze roep
dreigt voorlopig te ontaarden in ballen gooien en bellen blazen door
een kabinet zonder kop.
De vernieuwing lijkt er voorlopig uit te bestaan dat een premier in de
eerste maand van zijn kabinet drie ministers openlijk terecht moest
wijzen.
Voorzitter, ik beken het hier maar eerlijk, ik had moeite de afgelopen
maanden mij een beeld te vormen van het kabinet. Behalve misschien een
gezamenlijke ballonvlucht.
Dit weekend veranderde dat. Vanaf toen zag ik het ineens voor me. Ik
zag de CDA-delegatie in een degelijke familie-auto met Balkenende
achter het stuur. 120 km per uur op de linker baan. Van der Hoeven
kaartlezend, Donner corrigerend vanaf de achterbank.
Daarachter, in een verlengde auto met getinte ruiten, het LPF
smaldeel. Met chauffeur, geplakt aan de bumper van het CDA, flitsend
met groot licht, klaar om met minimaal 140 km per uur de premier te
passeren.
Waar is de VVD dan zult u vragen. Die rijdt achter de LPF aan. Net zo
snel, op keurige afstand, wachtend tot de LPF het CDA van de
linkerbaan heeft geduwd om dan ook met 140 km van de ontstane ruimte
gebruik te maken.
En inhoudelijk? Wie het goed heeft in Nederland het beter zal krijgen
en de rest moet niet zeuren. Is dat nu echt waar Nederland behoefte
aan heeft?
De Hoofdpunten van het regeringsbeleid barsten van stoer klinkende
projecten met marketingtechnisch verantwoorde namen waarbij niet op
een hoofdlettertje wordt gekeken, maar waarvan nog volstrekt
onduidelijk is wat ze gaan inhouden. Ik citeer: Beter Bestuur voor
Burger en Bedrijf als het gaat om minder bureaucratie, de politie gaat
SamenWerken aan Veiligheid, Zuinig en Zinnig wordt het
geneesmiddelenbeleid, en het motto voor het sociaal beleid: Aan het
werk met minder regels. En dan vergeet ik nog bijna de operatie
Publieke Prestatie!
D66 is de laatste om een kabinet een teveel aan ambitie te verwijten.
Ook kunnen we begrijpen als in die korte tijd sinds het aantreden nog
niet alles is uitgewerkt. Maar wat er wel is opgeschreven doet ons het
ergste vrezen.
Het kabinet-Balkenende beknibbelt op onderwijs, maakt verlofregelingen
onaantrekkelijker, wil het referendum ongedaan maken, prijst groene
stroom en groen beleggen uit de markt, schaft de spaarloonregeling af,
bezuinigt op het openbaar vervoer, gooit de natuur te grabbel, treft
de laagste inkomens het hardst in de koopkracht Is zon kabinet serieus
bezig met duurzaamheid, met verantwoorde deregulering, met, ik citeer,
mensen in staat te stellen naar eigen inzicht keuzes over de
inrichting van hun leven te maken en hun vertrouwen te laten houden in
de overheid? Is sprake van herstel van vertrouwen als allerlei
regelingen waar veel mensen zich net op hebben ingesteld met één
pennenstreek worden ingetrokken?
D66 kiest anders.
Juist in economisch moeilijke tijden komt het erop aan gericht te
investeren en te zorgen voor een gezonde structuur die klappen op kan
vangen. Dat lukt alleen door goed te kijken wat de economische
structuur van Nederland ontbeert en die te versterken door een goed
opgeleide bevolking en een aantrekkelijk vestigingsklimaat.
De drie coalitiepartijen hadden voor de verkiezingen de mond vol van
kleinere scholen, voldoende leraren, het belang van de kenniseconomie,
kortom ONDERWIJS! In het regeerakkoord werd de kleinere school al
weggemoffeld: er zouden in ieder geval geen grotere scholen komen. In
deze begroting is het onderwerp geheel verdwenen. Aan het onderwijs
wordt dus niet gebouwd, het onderwijs wordt gesloopt! Dit kabinet
bezuinigt sneller dan er door Paars werd geïnvesteerd. Mooie woorden
over meer zeggenschap en meer vrijheid voor scholen en universiteiten
- de werkelijkheid is dat ze moeten bloeden. Als het kabinet het echt
meent met de kenniseconomie, laat het ministerie die korting dan maar
zelf ophoesten in plaats van de universiteiten en de hoge scholen er
voor op te laten draaien.
D66 heeft nu al heimwee naar de befaamde columnist Bomhoff die vorig
jaar zelfs ons hekelde omdat we te weinig geld wilden vrijmaken voor
kennis en onderwijs. Die columnist is ter ziele maar hij moet zich
volgens mij nu omdraaien in zijn graf!
In de tegenbegroting kiest D66 anders, vóór kennis. 350 miljoen euro
extra voor kleinere en zelfstandige scholen, voor studentenhuisvesting
en voor bevriezing van het collegegeld, betere arbeidsvoorwaarden voor
leraren en meer ruimte voor de wetenschap.
Door Paars is een aantal verlofregelingen geïntroduceerd om arbeid en
zorg beter te combineren. Het kabinet-Balkenende wil deze terugdraaien
en vervangen door een halfzachte spaarmogelijkheid waar zelfs het CDA
niets in ziet. Een verlofregeling die zo ingewikkeld is dat je al je
vrije dagen op moet nemen om uit te zoeken hoe die überhaupt werkt. En
als er dan 500 miljoen valt te vergeven aan werkgevers in het kader
van loonmatiging, stopt D66 dat liever in behoud van de
spaarloonregeling.
Wie niet meer werkt moet niet in onzekerheid geraken. De dreigende
verhoging van pensioenpremies door de tegenvallende beurskoersen en de
stijgende lonen doen het kabinet opmerken dat pensioenindexering wel
eens duur zou kunnen komen te staan. Dat is een bittere pil voor alle
ouderen die hun hele leven premies hebben betaald. Eerst leidden de
geweldige beurskoersen ertoe dat de premies voor de werknemers en de
werkgevers soms tot nul werden verlaagd (dat noemden ze
premievakanties), maar een deugdelijke aanpassing aan de inflatie vond
vaak niet plaats. Nu moeten de premies misschien omhoog, en weer
waarschuwt het kabinet al op voorhand tegen de kosten van indexering.
Het is niet te verteren dat ouderen niet mochten meeprofiteren toen
het goed ging, maar wel moeten betalen nu het slecht gaat. D66 vond en
vindt naast dat werkgevers en werknemers, ook de gepensioneerden zelf
over het beleid van pensioenfondsen moeten gaan. Wil de regering dat
uitgangspunt ook vastleggen in de aangekondigde herziene Pensioenwet?
Over vestigingsklimaat gesproken, treurig hoe het kabinet denkt met het verschijnsel mobiliteit om te moeten gaan. De borreltafel aan de macht! Wat blijft er over van de verhalen dat een kilometerheffing op termijn wel nodig is, maar er eerst gezorgd moet worden voor goed openbaar vervoer, als daarop fors wordt bezuinigd? D66 draait die 30 miljoen in de tegenbegroting natuurlijk terug. Het kabinet heeft een warm hart voor de automobilist. Maar wat we uitgeven aan kwartjes van Kok, kunnen we niet meer uitgeven aan onderwijs, zorg en veiligheid, waar diezelfde automobilisten net zo hard mee te maken hebben!
Normen en waarden zijn belangrijk. Geldt dat niet ook voor
milieunormen en natuurwaarden? Volgens het kabinet blijkbaar niet,
want er wordt komend jaar 70 miljoen bezuinigd op natuur aankoop.
Maar, natuur is meer dan een uitzicht vanuit de file, meer dan een
kruiwagen met kikkers, meer dan een natuurfilm op de televisie. Daarom
trekt D66 50 miljoen éxtra uit voor de natuur.
Stop the talking, lets go walking riep de premier in Johannesburg. Wij
zeggen: Run, JP, run! Er is geen tijd te verliezen als het om bodem,
lucht en water gaat. Op dit punt spreidt het kabinet echt misplaatste
daadkracht ten toon. Wel schuin boren in de Waddenzee, Borssele
openhouden, 500 miljoen bezuinigen op groene fiscale regelingen,
waaronder groen beleggen. Wil dit kabinet niet juist de burgers en het
bedrijfsleven hun eigen verantwoordelijkheid laten nemen? De
regelingen die het kabinet nu wil afschaffen zijn nu juist een goed
voorbeeld van milieubeleid en marktwerking. D66 wil die lijn
nadrukkelijk voortzetten en draait al die bezuinigingen in de
tegenbegroting terug. Mijnheer Balkenende, in Johannesburg zei u dat
Nederland niet langer leidend wil zijn op het terrein van duurzame
ontwikkeling, in het strategisch akkoord staat dat milieumaatregelen
afhankelijk zijn van de financiële ruimte. Begrijp ik het goed dat het
kabinet iedere ambitie voor natuur en milieu verloren heeft?
Veiligheid is niet voor niets zon overheersend thema tijdens de
laatste verkiezingen geweest.
D66 is het eens met het kabinet om veiligheid prioriteit te maken van
het beleid. Een aantal voorstellen op het vlak van justitie en politie
steunt D66, zoals één nationale recherche, zoals het controleren van
auto's op wapens en het aanpakken van veelplegers.
Wij maken ons grote zorgen over de manier waarop de rechtsstaat door
dit kabinet onder druk wordt gezet. Een rechtsstaat bewijst zijn
werkelijke kracht op het moment dat deze onder druk staat. Blijkbaar
is die in Nederland veel minder sterk dan we altijd gedacht hebben.
De sociale rechtshulp gaat teloor. Mensen met weinig geld komen op
wachtlijsten te staan om hun recht te halen. De regering doet hier
niets tegen.
Veel geld gaat naar het bouwen van extra cellen en het opsluiten van
bolletjesslikkers. Bijna 200 miljoen bij elkaar. Het opsluiten van
alle bolletjesslikkers verstopt de celcapaciteit en legt
strafrechtsketen lam. De situatie in Haarlem bewijst dit. Het kabinet
richt zich veel te eenzijdig op repressie en te weinig op preventie.
Er zou meer blauw op straat komen. Dat was de verkiezingsbelofte van
de regeringspartijen. De kiezer komt bedrogen uit. De politie moet
20.000 zaken extra in behandeling nemen zonder fikse uitbreiding.
Het OM moet 10.000 extra zaken gaan verwerken. Maar welke officieren
moeten die zaken gaan behandelen? Pas in 2003 worden voorbereidingen
getroffen voor uitbreiding. Voordat die extra officieren inzetbaar
zijn, zijn we jaren verder.
Al die politiemensen en officieren leveren werk aan voor de rechters.
Maar die worden niet verder uitgebreid. Doodleuk zegt minister Donner
dat zij hun werk maar anders moeten indelen. Niet voor niets
schreeuwen de rechters moord en brand. Veel strafbare feiten worden of
niet vervolgd, of veel te laat en met een kleine strafeis.
Wij trekken daarom 100 mln euro extra uit voor veiligheid. Voor meer
agenten, meer rechters en versterking van het Openbaar Ministerie.
Veiligheid heeft ook te maken met de zorgvuldigheid waarmee met mensen
wordt omgegaan. Mensen van hier en mensen die van ver komen. D66 wil
niet dat er een wij tegenover zij sfeer ontstaat. En daar begint het
met dit kabinetsbeleid lelijk op te lijken.
Het beleid van het kabinet is sterk gericht op het tegenhouden van
immigratie, maar een beleidsvisie daarover treffen wij niet aan.
Verplichte inburgering is staand beleid, dus dat kan het niet zijn. De
aangenomen motie van mijn collega Dittrich over de verhouding tussen
de verschillende grondrechten en de manier hoe wij in Nederland omgaan
met vrijheid van godsdienst, meningsuiting en non-discriminatie wordt
door het kabinet in de normen en waarden discussie getrokken. Daar
hoort volgens het kabinet ook respect voor de historische waarden van
Nederland bij. Klinkt lekker. Maar wat zijn die historische waarden
precies? Is dat gewoon respect voor onze Grondwet en wetten of meer?
D66 vindt dat het kabinet beter kan inzetten op scholing en werk van
allochtonen dan op hun historische kennis. Verdere aanscherping van de
Vreemdelingenwet 2000, die al tot een grote vermindering van het
aantal asielzoekers heeft geleid, vinden we minder nodig dan concrete
plannen om diegenen die blijven passend onderwijs te bieden, bij
voorkeur niet opgesloten in zwarte scholen waar Nederlands leren bijna
onmogelijk is. In onze tegenbegroting hebben we dan ook de
taakstelling voor het asielbeleid met 85 mln euro teruggebracht om
meer te kunnen doen aan veiligheid en onderwijs.
D66 verwelkomt de discussie die het kabinet wil aanzwengelen over onze
normen en waarden. Dat is geen hobby voor moraalridders. Wie ergert
zich niet aan schofterig gedrag, aan gebrek aan manieren, aan de
overdaad van geweld of seks op de televisie? Maar een paar
reclamecampagnes van een strenge overheid helpen echt niet. En het
gaat ook niet over waarden die de overheid, het politieke bestuur,
zelf even oplegt. De overheid stelt wetten vast maar de onderliggende
waarden moeten door de samenleving zelf worden gedragen. En ik mag
hopen dat het kabinet wel degelijk vindt dat de eruit voortvloeiende
normen er zijn er om nageleefd en gehandhaafd te worden. Het zal
uiteindelijk gaan om de spanning tussen individuele vrijheid en
gemeenschapsbelang. Dat debat gaan wij graag aan. Bij voorbaat leg ik
hier op tafel dat praten over waarden en normen schijnheilig is als we
ons geen rekenschap durven geven van de sterke samenhang ervan met ons
economisch systeem en met de voorbeelden die worden gesteld. Als het
enige doel lijkt geld te verdienen ten koste van anderen, als ernstige
zelfverrijking schering en inslag is aan de top, als er helemaal niet
echt wordt geprobeerd iets te doen aan de scheve verdeling van de
welvaart in de wereld, als economisch leiderschap bepaald niet altijd
blijkt samen te vallen met moreel leiderschap wie heeft dan eigenlijk
het recht anderen voor te houden dat ze zich eens wat fatsoenlijker
moeten gedragen?
Bepalend voor hoe mensen zich voelen in hun land is natuurlijk ook
waar ze aan toe zijn als ze kampen met problemen met hun gezondheid.
De gezondheidszorg lijkt door het kabinet-Balkenende voortvarend te
worden aangepakt. De hoofdlijnen van de hervorming van de organisatie
en de verzekering van de gezondheidszorg zien er goed uit. Maar D66
wordt achterdochtig als het op de financiële kant van de zaak aankomt.
Met name voor de opleiding en salariëring van medisch personeel zal
meer geld nodig zijn dan het kabinet ervoor over heeft. D66 trekt in
haar tegenbegroting dan ook 100 miljoen euro extra uit voor de zorg.
Het kabinet heeft vorige week besloten het wettelijk referendumrecht af te schaffen wie had dat in mei kunnen voorspellen? Democratie in de ramsj! Zeker als tegelijkertijd wat het kabinet betreft de mogelijkheden voor inspraak drastisch worden beperkt! D66 zal keihard knokken om dat recht te behouden door een referendum uit te lokken over de afschaffing van de referendumwet. Dat willen wij doen in samenwerking met al die organisaties en burgercomités die met ons vinden dat Nederlanders zich boos mogen maken over slechte besluiten uit Den Haag en niet alleen maar eens in de vier jaar in het stemhokje. Wij willen de bevolking het laatste woord geven en niet de politieke elite, zeg ik in de richting van de LPF-fractie.
In de begroting vinden we geen enkel nieuw voornemen op cultuurgebied.
Kan de regering ons verzekeren dat de brede visie op cultuurgebied,
zoals gevraagd in de motie De Graaf de Kamer ruim voor de
begrotingsbehandeling bereikt?
D66 steunt het kabinet op hoofdlijnen in haar beleid ten aanzien van
de WAO. Blijft de regering bij dit beleid, of is het ook hier gevoelig
voor de druk van de sociale partners? Wordt het de lijn-De Geus, of de
lijn Balkenende?
Tot mijn verbazing ontbreekt bij de duizenden pagina's een visie over
de verdeling van taken tussen overheid, maatschappelijke organisaties
en overheid. Heeft het kabinet een visie op dit gebied?
Wij houden deze algemene beschouwingen over Hollandse ergernissen en
Hollandse problemen. Gedurende de tijd van dit debat zijn er op de
wereld duizenden kinderen besmet met AIDS geboren. Zij voegen zich bij
de 35 miljoen besmetten die er al zijn. Er sterven nu mensen door
honger of natuurgeweld. En ergens worden plannen gesmeed die, als ze
tot uitvoering komen, zeker mensenlevens zullen eisen. Meer dan ons
lief is wórden zulke plannen ook tot uitvoering gebracht - door
individuen, door staten. Een wereldbrand staat op uitbreken.
Sinds 15 mei zijn wij in dit land ernstig naar binnen gekeerd.
Symbolisch is het dat in de Troonrede het hele woord Irak niet
voorkomt, alsof de mogelijke oorlog tegen Saddam Hoessein volledig aan
ons voorbij gaat. Het zijn spannende tijden voor de gehele wereld,
niet alleen voor Amerika. Het kabinet heeft vooralsnog alleen maar
staan applaudisseren bij de ferme woorden van de Amerikaanse regering,
maar geen stelling betrokken die past bij het land dat de juridische
hoofdstad van de wereld herbergt. D66 vindt dat instemming van
Nederland met een militaire aanval op Irak alleen mag en kan worden
overwogen als aan fundamentele voorwaarden is voldaan: een
legitimerende uitspraak van de Veiligheidsraad om eventueel met geweld
de naleving van de inspectie-eisen af te dwingen, een overtuigend
bewijs voor een acute Irakese dreiging om massavernietigingswapens in
te zetten en duidelijke initiatieven van Amerika en Europa om het
Midden-Oostenconflict te deëscaleren. Gisteren heeft Irak aangegeven
toch zonder voorwaarden inspecties toe te laten. Ik juich dat toe en
hoop dat de regering niet weer kritiekloos achter de Verenigde Staten
aanloopt. Die wijzen de nieuwe opening vanuit Irak vooralsnog
categoraal af. Ik wil van de premier weten hoe de regering hierover
denkt en hoe zij zich zal opstellen ten opzichte van de VS en binnen
de Europese Unie.
Nederland is geen gidsland meer, heeft de minister-president gretig in
Johannesburg duidelijk gemaakt. Een land dat in de pas wil lopen en
bij voorbaat buigt voor de wil van de grote landen. Dat blijkt ook uit
de karige woorden over de toekomst van Europa. De ambities om de
Europese landbouw ingrijpend te hervormen zijn al vorige week
teruggeschroefd, de ambities om van de Europese Unie een echte
politieke en democratische Unie te maken, ontbreken volledig. Ooit was
Nederland voorloper, nu wordt Nederland achterblijver.
Met nagenoeg gelijke economische resultaten voor de korte termijn houden onze voorstellen wel rekening met de internationale situatie.Volgens het Centraal Planbureau zijn ze beter voor het milieu, beter voor onderwijs en zorg, beter voor de structuur van de arbeidsmarkt, beter voor de koopkracht van de laagst betaalde banen en zelfs iets beter voor het financieringstekort. Beter dus dan de eerste begroting van dit kabinet. Anders kiezen loont dus!