18-09-2002
Nederlands oudste dok ontdekt
Archeologen hebben restanten gevonden van de oudste galeihelling en
het oudste 'dok' van Nederland. De archeologen ontdekten een bijna 5
meter brede aarden dam die een inham begrensde met aan één zijde een
zware steigerconstructie en op de bodem dikke houtsnipperlagen uit
circa 1600. Dit moet de helling zijn waar in 1598 Dammes Leenderstzn.
de eerste galei van Nederland bouwde.
Tevens hebben de archeologen een tweede helling ontdekt die kort na
1600 is aangelegd en waarvan de houtbeschoeiingen tot nog twee meter
hoog intact waren. Het gaat hier om een 17e-eeuws 'dok' waar de
Vlaardingse scheepsmakers schepen repareerden. Het is de oudste
reparatiehelling in Nederland die archeologisch onderzocht is.
De galeihelling
Sinds mei van dit jaar doen Vlaardingse archeologen onderzoek langs de
Havenstraat op een voormalig scheepswerf waar Nederlands oudste galei
zou zijn gebouwd. Dit onderzoek vindt plaats in het kader van het
project Buizengat dat voorziet in nieuwbouwwoningen op de locatie.
Het archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat ter plaatse waar de
galeiwerf werd vermoed, aan het einde van de 16e eeuw dwars op de
Havenstraat een circa 30 m lange en minstens 10 meter brede inham
gegraven is. De uitgeworpen grond kwam ten zuiden van de inham te
liggen en vormde een bijna 5 m brede en ongeveer 70 cm hoge dam.
Vermoedelijk bracht men ten noorden van de inham eveneens een dam aan,
maar dat gedeelte kon niet onderzocht worden. Langs de dam had men
dikke elzen stammen van circa 16 cm in doorsnede geslagen, die
overigens van zeer slechte kwaliteit waren, de stammen waren krom en
bezaaid met afgekapte zijtakken. Langs de kop van de inham hadden
Vlaardingse scheepsbouwers zeer zware eiken balken geplaatst die op
planken stonden die wederom onderheid waren. Deze zeer zware
constructie heeft deels in het water gestaan en als steiger gediend.
In het slib van de inham kwam een ruim tien cm dikke laag houtsnippers
aan het licht wat wijst op houtbewerking ter plaatse. Het is
hoogstwaarschijnlijk dat in deze inham de scheepsbouwer Dammes
Leendertszn. in 1598 de eerste galei van Nederland bouwde. De datering
van de inham stemt er mee overéén en ook de plaats waar de galeiwerf
vermoed werd.
'Dock'
Lang heeft de galeihelling overigens niet bestaan. Kort na 1600, maar
voor 1615, hebben de scheepsbouwers de werf heringericht. Ze dempten
de inham ten dele en legden een nieuwe helling aan. Ditmaal niet dwars
op de haven, maar parallel. De scheepsbouwers verstevigden de bodem
met een tientallen cm dikke laag puin die zij afdekten met een dikke
laag klei die als fundament van de helling diende. Aan weerszijden was
de ruim 10 meter brede inham voorzien van een houten beschoeiing die
in het diepere deel met behulp van stevige trekbalken op haar plaats
werd gehouden. Een sliblaag op de bodem wijst erop dat er in de inham
regelmatig water stond. Dit moet de "dock ofte syhelling" zijn die in
een historische bron van 1641 voorkomt over de betreffende
scheepswerf. Gezien de sterke helling naar het water wijst dit erop
dat het mogelijk was om schepen omhoog te trekken, zodat het
aannemelijk is dat het hier om een reparatiehelling gaat. De
historische benaming "dock" wijst hier ook op.
Het is opvallend dat de archeologen in de sliblaag op de bodem van de
helling nauwelijks houtsnippers en gereedschappen hebben aantroffen.
Dit is een aanwijzing dat de helling bedekt zal zijn geweest met een
planken vloer die voorkomen heeft dat de houtsnippers in de
ondergelegen sliblaag terecht zijn gekomen. In het diepere deel van de
helling lagen nog wel enkele planken die afkomstig kunnen zijn van de
hellingvloer.
In de beschoeiingsconstructies kunnen minstens vier fasen worden
onderscheiden. De eiken beschoeiingen, die nog tot twee meter hoog
bewaard waren gebleven, zullen maximaal 25 jaar zijn meegegaan waarmee
de maximale gebruiksduur op 100 jaar komt. Inderdaad blijkt het "dock"
in de tweede helft van de 17e eeuw te zijn aangeplempt waarna het
later een functie kreeg als timmerwerf.
Meer informatie archeologisch onderzoek
Gemeente Vlaardingen, VLAK
gemeentelijk archeoloog: Tim de Ridder, Westnieuwland 6
3130 EG Vlaardingen
tel.: 010-248 46 68
Email: t.de.ridder@vlaardingen.nl
http://www.archeologie.vlaardingen.nl/