CONTROLEPROTOCOL SUWI
Inhoudsopgave
1 Inleiding
2 Definities
3 Onderwerp en reikwijdte van het accountantsonderzoek en -verklaring
3.1 Kaders gesteld in SUWI
3.2 Uitgangspunten voor het controleprotocol
3.3 Onderwerp van het accountantsonderzoek en de accountantsverklaring
3.4 Reikwijdte van het accountantsonderzoek en de accountantsverklaring
4 Accountantsverklaring
4.1 Te hanteren normen
4.2 De inhoud
5 Verslag van bevindingen
6 Toelichting
6.1 Rechtmatigheid
6.2 Fouten (onrechtmatigheden en onzekerheden)
6.3 Oude fouten
6.4 Relatie tussen het handelen en het oordeel bij de jaarrekening
6.5 Onzekerheden
6.6 Doorcontroleren
6.7 Omgaan met in (detail)controles aangetroffen financiële fouten en
onzekerheden in relatie tot het oordeel bij de jaarrekening
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 1
1. Inleiding
In het staatsblad 2001, 624 is de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen (SUWI)
gepubliceerd. De Wet is met ingang van 2002 in (fasen in) werking getreden.
In artikel 49 lid 4 SUWI is bepaald dat de jaarrekening vergezeld gaat van een verklaring omtrent de
getrouwheid, afgegeven door een door de rechtspersoon aangewezen accountant als bedoeld in
artikel 393, eerste lid, van Boek 2 Burgerlijk Wetboek. In lid 5 is bepaald dat de verklaring,
bedoeld in het vierde lid, mede betrekking heeft op de rechtmatige verkrijging en besteding van de
middelen door de rechtspersoon.
In artikel 49 lid 9 SUWI is bepaald dat bij ministeriële regeling regels kunnen worden gesteld
omtrent de jaarrekening, de verklaring, bedoeld in het vierde lid, en het aan die verklaring ten
grondslag liggende onderzoek, het jaarverslag en het kwartaalverslag.
In dit controleprotocol worden op grond van artikel 49 lid 9 SUWI regels gesteld aan de
accountantsverklaring en het aan die verklaring ten grondslag liggende onderzoek. Het onderzoek
heeft betrekking op het jaarverslag (artikel 49 lid 2 SUWI) en de jaarrekening (artikel 49 lid 3
SUWI). Het controleprotocol maakt onderdeel uit van de ministeriële regeling SUWI.
De regels in dit controleprotocol gelden voor de accountant die de verklaring afgeeft bij de
jaarrekening van de organisaties genoemd in artikel 49 lid 3 SUWI (UWV, SVB, CWI en RWI).
2. Definities
Accountantsverklaring
Een schriftelijke mededeling van een accountant bij een verantwoording inhoudende de uitkomsten
van zijn controle inzake de getrouwheid en de rechtmatige besteding en verkrijging van middelen
(door de rechtspersoon). De verklaring wordt verstrekt door een deskundige als bedoeld in artikel
393, eerste lid, van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek.
Getrouwheid
De in de jaarrekening opgenomen informatie dient een zodanig betrouwbaar beeld te geven van de
werkelijkheid als in de gegeven omstandigheden is vereist.
Rechtmatigheid
De baten en lasten zijn tot stand gekomen in overeenstemming met de van toepassing zijnde wet- en
regelgeving.
Fouten (onrechtmatigheden en onzekerheden)
Er is niet juist of ten onrechte niet gehandeld.
Financiële fout
Een fout die financiële consequenties heeft.
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 2
Formele fout
Een fout die geen financiële consequenties heeft.
Oude fouten
Een financiële fout die is ontstaan doordat niet juist of ten onrechte niet is gehandeld in enig jaar
voorafgaand aan het verslagjaar.
Herstelbare oude fout
Een oude fout is herstelbaar indien dit de omstandigheden in aanmerking nemende mogelijk is.
Beperkingen kunnen onder andere worden veroorzaakt door juridische en economische
omstandigheden.
Doorcontroleren
Het opheffen van de onzekerheid over de rechtmatigheid (van een gecontroleerde post) door het
opvragen van de ontbrekende informatie of het op andere wijze onderbouwen van de
rechtmatigheid.
Onzekerheden
Er is sprake van onzekerheden indien de accountant bij een systeemgerichte controle niet in staat is
toereikende controle-informatie te verkrijgen als gevolg van leemten in de administratieve organisatie
of interne controle. Daarnaast kan er sprake zijn van onzekerheden als gevolg van de omstandigheid
dat bij de uitvoering van een wet of regeling gegevens door derden belanghebbenden verschaft
moeten worden, en bij de verantwoordingsplichtige ondanks de getroffen controlemaatregelen,
onzekerheid blijft bestaan omtrent de juistheid en volledigheid van deze gegevens.
Misbruik
Het bewerkstelligen van geen of te geringe betaling van verplichte bijdragen aan de rechtspersoon en
van het verkrijgen of genieten van een (te hoge) uitkering of subsidie door het bewust niet, niet tijdig,
niet juist of niet volledig verstrekken van gegevens en inlichtingen door derden of andere
belanghebbenden.
Oneigenlijk gebruik
Het volgens de regels van de wet, maar in strijd met de bedoelingen van de wettelijke bepalingen,
geheel of ten dele ontgaan van een verplichte bijdrage aan de rechtspersoon en verkrijgen of genieten
van een (te hoge) uitkering of subsidie door derden of andere belanghebbenden.
Misbruik en oneigenlijk gebruik gevoeligheid
De aanspraak op een uitkering of subsidie, de verplichting om een heffing te betalen en/of de hoogte
van een uitkering, subsidie of heffing afhankelijk is van gegevens die door een derde of andere
belanghebbende zelf moeten worden verstrekt.
Handhaving
Het geheel van maatregelen om misbruik en oneigenlijke gebruik van sociale zekerheidsregelingen te
voorkomen en tegen te gaan.
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 3
Doelmatigheid van beleid
De beoogde effecten van het beleid gerelateerd aan de ingezette middelen. Meer effecten met
dezelfde middelen of dezelfde effecten met minder middelen.
Doeltreffendheid van beleid
De mate waarin een - algemene en/of nader geoperationaliseerde - doelstelling van beleid dankzij de
ingezette beleidsinstrumenten wordt gerealiseerd.
Verslag van bevindingen van de accountant
Het verslag van bevindingen bevat de belangrijkste uitkomsten van de controlewerkzaamheden van
de accountant. In het verslag wordt minimaal ingegaan op de in wet- en regelgeving voor het verslag
voorgeschreven onderwerpen.
3. Onderwerp en reikwijdte van het accountantsonderzoek en -verklaring
3.1 Kaders gesteld in SUWI
In artikel 49 SUWI zijn relevante passages opgenomen en kaders gesteld voor de accountants-
verklaring en het accountantsonderzoek. In artikel 49 SUWI wordt namelijk ingegaan op de eisen
aan: de verantwoording (die door de accountant moeten worden getoetst), de accountantsverklaring
en het verslag van bevindingen van de accountant.
Deze relevante passages en kaders betreffen (per lid van het artikel 49):
1. De Raad voor werk en inkomen, de Centrale organisatie werk en inkomen, het Uitvoerings-
instituut werknemersverzekeringen en de Sociale verzekeringsbank stellen jaarlijks een jaarverslag en
een jaarrekening op en bieden deze vóór 15 maart aan Onze Minister aan.
2. De Raad voor werk en inkomen, de Centrale organisatie werk en inkomen, het Uitvoerings-
instituut werknemersverzekeringen en de Sociale verzekeringsbank beschrijven in hun jaarverslag de
taakuitoefening en het gevoerde beleid in het afgelopen jaar en, voorzover het betreft de genoemde
bestuursorganen, de mate waarin de doelstellingen van de bij of krachtens de wet gestelde regels
werden bereikt.
3. De Raad voor werk en inkomen, de Centrale organisatie werk en inkomen, het Uitvoerings-
instituut werknemersverzekeringen en de Sociale verzekeringsbank leggen in hun jaarrekening
rekening en verantwoording af over het financieel beheer en, voorzover het betreft de genoemde
bestuursorganen, in elk geval over de rechtmatigheid en doelmatigheid
van de uitvoering van de verzekeringen en wetten in het verstreken boekjaar. De jaarrekening wordt
ingericht zoveel mogelijk met overeenkomstige toepassing van titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk
Wetboek.
4. De jaarrekening gaat vergezeld van een verklaring omtrent de getrouwheid, afgegeven door een
door de desbetreffende rechtspersoon aangewezen accountant als bedoeld in artikel 393, eerste lid,
van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Bij de aanwijzing van de accountant bedingt de
rechtspersoon dat aan Onze Minister desgevraagd inzicht wordt geboden in de
controlewerkzaamheden van de accountant.
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 4
5. De verklaring, bedoeld in het vierde lid, heeft mede betrekking op de rechtmatige verkrijging en
besteding van de middelen door de rechtspersoon.
6. De accountant voegt bij de verklaring, bedoeld in het vierde lid, tevens een verslag van zijn
bevindingen over de vraag of het beheer en de organisatie van de rechtspersoon voldoen aan eisen
van doelmatigheid.
9. Bij ministeriële regeling kunnen regels worden gesteld omtrent de jaarrekening, de verklaring,
bedoeld in het vierde lid, en het aan die verklaring ten grondslag liggende onderzoek, het jaarverslag
en het kwartaalverslag.
In de ministeriële regeling SUWI zijn nadere regels gesteld aan het jaarverslag en de jaarrekening.
3.2 Uitgangspunten voor het controleprotocol
In dit controleprotocol wordt voorgeschreven wat het kader is voor de werkzaamheden van de
accountant bij de controle van de jaarrekening en het jaarverslag en aan welke eisen de door de
accountant op te leveren producten moeten voldoen. Er is niet gestreefd naar een uitputtende
uitwerking van het wat. De accountant dient de opzet (het hoe) en de gehanteerde normen
toereikend vast te leggen in zijn controleplan en werkprogramma's. Deze normen moeten voldoen
aan de in wet- en regelgeving opgenomen eisen.
De accountant verstrekt op verzoek van de Inspectie Werk en Inkomen informatie over de opzet
van de controlewerkzaamheden ten behoeve van de opzet en inrichting van het toezicht ter validering
van de verantwoordingsinformatie
In de memorie van toelichting bij de Wet SUWI wordt vermeld dat voor de regels voor de
jaarrekening en het jaarverslag zoveel mogelijk wordt aangesloten bij de ontwikkelingen en regels die
gelden voor de rijksoverheid. In dit controleprotocol wordt voor de controlewerkzaamheden en de
door de accountant op te leveren producten (accountantsverklaring en verslag van bevindingen) ook
zoveel als mogelijk aangesloten bij de ontwikkelingen en regels die gelden voor de rijksoverheid.
Daarnaast zijn de gebruikelijke regels voor accountants van toepassing.
Deze ontwikkelingen en regels voor de accountantscontrole betreffen tenminste:
* de richtlijnen voor de accountantscontrole van het NIVRA;
* de regels voor de accountantscontrole in de Comptabiliteitswet;
* de richtlijnen voor de accountantscontrole bij departementen (IODAD handboek controle DAD);
* de richtlijn inzake de accountantsverklaring bij de financiële verantwoording van een ministerie
(van het IODAD);
* de handleiding ter voorkoming en bestrijding misbruik en oneigenlijk gebruik (van het ministerie
van Financiën i.c. de DAR);
* het referentiekader mededeling over de bedrijfsvoering (van het Ministerie van Financiën);
* VBTB stappenplan voor de departementale accountant (van het Ministerie van Financiën).
Bovendien omvatten de ontwikkelingen en regels de documenten inzake de accountantscontrole die
door onze minister aan de raden van bestuur ter beschikking worden gesteld. Deze documenten
kunnen onder andere betrekking hebben op de door de Europese Unie en de wetgever vastgestelde
wetten en regelingen en op IODAD-documenten.
Onderwerp van het accountantsonderzoek zijn de jaarrekening en het jaarverslag. De eisen hieraan
zijn opgenomen in de Wet SUWI en in de ministeriële regeling SUWI. Bij de toetsing of de
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 5
jaarrekening en het jaarverslag aan wettelijke regels voldoen wordt daarnaast zo veel als mogelijk
aangesloten bij de ontwikkelingen en regels die gelden voor de rijksoverheid. Bovendien gelden de
gebruikelijke regels voor accountants.
Deze ontwikkelingen en regels voor de jaarrekening en het jaarverslag betreffen tenminste:
* Titel 9 BW 2;
* handreiking voor verslaggeving van rechtspersonen met een wettelijke taak (van de Algemene
Rekenkamer);
* handreiking toezicht op rechtspersonen met een wettelijke taak (van de Algemene Rekenkamer);
* nota van beleidsbegroting tot beleidsverantwoording (van het ministerie van Financiën);
* regeling prestatiegegevens en evaluatieonderzoek rijksoverheid (van het ministerie van Financiën);
* handreiking doelformulering en prestatiegegevens (van het ministerie van Financiën)
* de Europese richtlijnen voor overheidsopdrachten (van de projectgroep overheidsopdrachten).
Bovendien omvatten de ontwikkelingen en regels de documenten inzake de jaarrekening en het
jaarverslag die door onze minister aan de raden van bestuur ter beschikking worden gesteld.
3.3 Onderwerp van het accountantsonderzoek en de accountantsverklaring
Onderwerp van het accountantsonderzoek zijn het jaarverslag (artikel 49 lid 2 SUWI) en de
jaarrekening (artikel 49 lid 3 SUWI). De accountantsverklaring heeft betrekking op de jaarrekening
(artikel 49 lid 4 en 5 SUWI).
Onder de Organisatiewet sociale verzekeringen werd per wet een verantwoording opgesteld en een
accountantsverklaring afgegeven. Tevens werd onderscheid gemaakt tussen de jaarverantwoording
door Ctsv, SVB, Lisv (exclusief fondsen) en de uitvoeringsinstellingen (kleine geldstroom) en de
door SVB respectievelijk Lisv beheerde fondsen (grote geldstroom). Onder SUWI is sprake van
één verantwoording die betrekking heeft op zowel de kleine als de grote geldstroom. Daarom wordt
ook maar één accountantsverklaring afgegeven.
In het accountantsonderzoek wordt getoetst of de jaarrekening voldoet aan de eisen van
getrouwheid en of de uitvoering van de verzekeringen en wetten rechtmatig en doelmatig is geweest
(artikel 49 lid 3 tot en met 6 SUWI). Bij het jaarverslag toetst de accountant de ordelijke en
controleerbare totstandkoming van de informatie over de doeltreffendheid (artikel 49 lid 2 SUWI).
3.4 Reikwijdte van het accountantsonderzoek en de accountantsverklaring
De accountantsverklaring omvat de getrouwheid en de rechtmatigheid (artikel 49 lid 4 en 5 SUWI).
De rechtmatigheid omvat ook het door het bestuur gevoerde handhavingbeleid ter voorkoming en
bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik (M&O). Een ontoereikend handhavingsbeleid leidt tot
onzekerheid over de rechtmatigheid van de in de jaarrekening opgenomen baten en/of lasten. Het
handhavingsbeleid omvat de gehele cyclus van preventie, controle, opsporing en afdoening.
De accountantsverklaring heeft betrekking op de jaarrekening. De informatie in de jaarrekening moet
getrouw en rechtmatig zijn. Daarbij controleert de accountant of de voorgeschreven informatie in de
jaarrekening is opgenomen.
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 6
Voor de in het jaarverslag opgenomen informatie toetst de accountant o.a. of de voorgeschreven
informatie is opgenomen en of deze informatie op ordelijke en controleerbare wijze tot stand is
gekomen. Indien dit niet het geval is en de informatie is materieel voor het inzicht dan maakt de
accountant hiervan melding in zijn rapport van bevindingen (het heeft geen invloed op de strekking
van de accountantsverklaring).
Dit betekent dat voor de bedrijfsvoeringsmededeling (deze wordt in het jaarverslag opgenomen) de
ordelijke en controleerbare totstandkoming van de informatie wordt getoetst.
Tot de wet- en regelgeving behoren ook de voorschriften voor de (sociaal) medische handelingen
(keuringen door arts of arbeidskundige). Het sociaal medisch handelen valt dus onder de reikwijdte
van de accountantsverklaring.
De rijksbijdragen vallen ook onder de reikwijdte van de accountantsverklaring. Van de
rijksbijdragen wordt vastgesteld of deze getrouw zijn verantwoord.
4. Accountantsverklaring
Het bestuur van de rechtspersoon dient de accountantsverklaring bij de jaarrekening te voegen. Het
bestuur dient het jaarverslag, de jaarrekening, de accountantsverklaring en het verslag van
bevindingen van de accountant voor 15 maart aan de minister aan te bieden.
4.1 Te hanteren normen
De te hanteren normen voor de accountantsverklaring zijn afgeleid van de normen bij de
rijksoverheid voor baten/lastendiensten (agentschappen).
Voor de bepaling van de strekking van de accountantsverklaring geldt de volgende tabel:
goedkeurende verklaring met verklaring van afkeurende
verklaring beperking oordeelonthouding verklaring
Financiële fouten 1% en 3%
in de verant-
woording
onzekerheden in 3% en 10%
de controle
De accountant kwantificeert het totale financiële belang van de bij zijn controle gebleken
rechtmatigheidsfouten in de lasten; het onrechtmatigheidspercentage is de verhouding tussen de
uitkomst van deze kwantificering en het totaal van de lasten.
Het onrechtmatigheidspercentage voor de baten, activa en passiva wordt op overeenkomstige wijze
bepaald.
Voor de onzekerheden wordt dezelfde methodiek als voor de onrechtmatigheden toegepast.
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 7
De onrechtmatigheidspercentages en onzekerheden worden (ieder afzonderlijk) getoetst aan de in de
tabel opgenomen toleranties. Op grond van de uitkomsten van de toetsing wordt de strekking van de
accountantsverklaring bepaald.
4.2 De inhoud
Voor de basiselementen van de accountantsverklaring wordt verwezen naar § 700 van de Richtlijnen
voor de accountantscontrole.
Bij het opstellen van de accountantsverklaring dient te worden uitgegaan van voornoemde richtlijn en
de IODAD richtlijn inzake de accountantsverklaring bij de financiële verantwoording van een
ministerie.
Onderstaand volgt een voorbeeld van een goedkeurende accountantsverklaring:
Accountantsverklaring
Opdracht
In het kader van de controle, bedoeld in artikel 49, vierde lid, van de Wet structuur
uitvoeringsorganisatie werk en inkomen hebben wij de in dit verslag (verwijzing kan met paginanummers)
opgenomen jaarrekening (jaartal) van (naam) te (statutaire vestigingsplaats) gecontroleerd. De
jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur van (naam). Het is onze
verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken.
Werkzaamheden
Bij onze controle hebben wij nagegaan of de jaarrekening voldoet aan de volgende eisen:
* dat de verantwoording is opgesteld overeenkomstig de inrichtingsvoorschriften die in de Wet
structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen en de daarbij behorende uitvoeringsregelingen
zijn vastgesteld;
* dat de jaarrekening getrouw weergeeft zowel de baten en lasten van het jaar (jaartal) , als de
activa en passiva aan het einde van het jaar;
* dat de in jaarrekening opgenomen baten en lasten tot stand zijn gekomen in overeenstemming
met de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen, de materiewetten en andere van
toepassing zijnde wettelijke regelingen.
Onze controle is verricht overeenkomstig de bepalingen in de Wet structuur uitvoeringsorganisatie
werk en inkomen, de Regeling structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen (inclusief het
controleprotocol) en algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controle opdrachten.
Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een
redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel
belang bevat. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons
oordeel.
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 8
Oordeel
Wij zijn van oordeel dat de in dit verslag opgenomen jaarrekening voldoet aan de hierboven
omschreven eisen.
Plaats/datum
Ondertekening
Indien geen goedkeurende verklaring mogelijk is dan dient de tekst van de bovenstaande
voorbeeldverklaring te worden aangepast.
Indien, de omstandigheden en mogelijkheden in aanmerking nemende, een toereikend
handhavingsbeleid ter voorkoming en bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik op de
voorgeschreven manier wordt uitgevoerd zal de accountant een goedkeurende accountantsverklaring
bij de jaarrekening waarbij deze problematiek zich voordoet, kunnen geven.
De onzekerheden van materieel belang tengevolge van misbruik en oneigenlijk gebruik dienen dan
wel toereikend in de toelichting van de jaarrekening te worden uiteengezet. In dat geval is de
accountant verplicht gebruik te maken van een toelichtende paragraaf in de accountantsverklaring.
De tekst hiervoor is: Zonder afbreuk te doen aan ons oordeel vestigen wij de aandacht op punt X
van de toelichting van de jaarrekening. In deze toelichting wordt uiteengezet dat met betrekking tot
de uitkeringslasten/premiebaten, als gevolg van onzekerheden omtrent de juistheid van door derden
verstrekte gegevens, in de jaarrekening onzekerheid bestaat over de rechtmatigheid van deze
uitkeringslasten/premiebaten.
5 Verslag van bevindingen
Het bestuur van de rechtspersoon dient het verslag van bevindingen van de accountant bij de
jaarrekening en het jaarverslag te voegen.
In het verslag van bevindingen gaat de accountant in ieder geval in op zijn bevindingen en conclusies
inzake:
* de vraag of het beheer en de organisatie van de rechtspersoon voldoen aan eisen van
doelmatigheid;
* de ordelijke en controleerbare tot stand koming van informatie in het jaarverslag. Dit omvat o.a.
het sociaal medisch handelen, de bedrijfsvoeringsmededeling, de doelmatigheid en de
wetstechnische handboeken;
* de oude fouten en de herstelplannen;
* misbruik en oneigenlijk gebruik;
* de naleving van de Europese aanbestedingsregels.
Bovendien vermeldt de accountant in het verslag zijn belangrijkste bevindingen en conclusies inzake
de controle van de jaarrekening en het jaarverslag.
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 9
In het verslag van bevindingen gaat de accountant, indien van toepassing, in ieder geval in op zijn
bevindingen en conclusies inzake:
* de geconstateerde fouten en onzekerheden die hebben geleid tot een niet goedkeurende
accountantsverklaring (bij de jaarrekening als geheel). Het gaat om een nadere toelichting op de
accountantsverklaring;
* de overschrijding van de rapporteringstoleranties voor onrechtmatigheid en/of onzekerheid op
het niveau van een wet;
* het financieel beheer indien gebreken in het beheer niet in de bedrijfsvoeringsmededeling zijn
opgenomen;
* het in strijd zijn van het jaarverslag met de jaarrekening.
De accountant kan in het verslag van bevindingen ingaan op zijn bevindingen en conclusies inzake:
* de administratieve organisatie en interne controle;
* de geautomatiseerde systemen;
* de resultaten van de maatregelen van het bestuur die naar aanleiding van de bevindingen van de
accountant zijn getroffen.
Op het niveau van een wet gelden de volgende rapporteringstoleranties:
* wet
* wet > * 50 miljoen en * wet > * 500 miljoen: tolerantie = 1%.
De omvangsbasis voor de tolerantie per wet wordt (voor de baten en lasten per wet) op
overeenkomstige wijze als voor de jaarrekening als geheel bepaald.
6 Toelichting
6.1 Rechtmatigheid
Rechtmatigheid: de baten en lasten zijn tot stand gekomen in overeenstemming met de van toepassing
zijnde wet- en regelgeving.
De van toepassing zijnde wet- en regelgeving dient breed te worden geïnterpreteerd. Wet- en
regelgeving omvat ook het in overeenstemming zijn met het recht (o.a. jurisprudentie).
Hoewel niet expliciet vermeld in de definitie geldt de eis van totstandkoming in overeenstemming met
wet- en regelgeving ook voor de andere informatie in de jaarrekening (o.a. balansposten,
toelichtingen, kengetallen, etc.).
De interpretatie van het rechtmatigheidsbegrip dient de ontwikkelingen bij de rijksoverheid te volgen.
Het volgen van de ontwikkelingen bij de rijksoverheid impliceert dat een oordeel wordt gegeven
over (de financiële gevolgen van) het handelen in het verslagjaar. Handelen omvat ook het ten
onrechte niet handelen.
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 10
De accountant kwantificeert het totale financiële belang van de bij zijn controle gebleken
rechtmatigheidsfouten in de lasten; het onrechtmatigheidspercentage is de verhouding tussen de
uitkomst van deze kwantificering en het totaal van de lasten.
Het onrechtmatigheidspercentage voor de baten, activa en passiva wordt op overeenkomstige wijze
bepaald.
Voor de onzekerheden wordt dezelfde methodiek als voor de onrechtmatigheden toegepast.
De onrechtmatigheidspercentages en onzekerheden worden (ieder afzonderlijk) getoetst aan de in de
tabel (in § 4.1) opgenomen toleranties. Op grond van de uitkomsten van de toetsing wordt de
strekking van de accountantsverklaring bepaald.
In verband met de versnelling van de verantwoording is het toegestaan het handelen in het verslagjaar
te koppelen aan een jaarschijveninterpretatie. De te hanteren jaarschijf mag niet ouder zijn dan 3
maanden ten opzichte van het kalenderjaar waarop de verantwoording betrekking heeft. Indien de
jaarschijven worden aangepast dan dient dit in de jaarrekening te worden vermeld evenals de
vergelijkende cijfers.
6.2 Fouten (onrechtmatigheden en onzekerheden)
Er is sprake van een fout indien niet juist of ten onrechte niet is gehandeld. De van toepassing zijnde
wet- en regelgeving is de norm waaraan het handelen wordt getoetst.
Als de fout financiële consequenties heeft dan is er sprake van een financiële fout. De financiële
consequenties kunnen betrekking hebben op de uitkeringsgerechtigde of premiebetaler maar ook op
de jaarrekening.
Als de fout geen financiële consequenties (dit moet kunnen worden aangetoond) heeft dan is er
sprake van een formele fout (er is geen invloed op het recht, de duur en de hoogte van de uitkering
of op de juistheid en volledigheid van de premies). Formele fouten dienen te worden geregistreerd
want deze zijn bruikbaar voor het management bij de sturings- en beheersingscyclus. Bovendien
geven deze fouten inzicht in de kwaliteit van het financieel beheer en dit heeft een relatie met de
bedrijfsvoeringsmededeling van de raad van bestuur.
Indien er in wet- of regelgeving voorschriften zijn opgenomen voor de tijdigheid omvat de
rechtmatigheid ook de naleving van deze voorschriften. Als door middel van doorcontroleren kan
worden vastgesteld dat er geen financiële consequenties zijn geweest dan is er sprake van een
formele fout.
De handelwijze voor fouten in de naleving van de Europese aanbestedingsrichtlijnen blijft hetzelfde
als onder de Organisatie wet sociale verzekeringen. In het jaar van aanbesteding wordt de gehele
financiële fout in de evaluatie meegenomen.
6.3 Oude fouten (in relatie met de definitie van rechtmatigheid)
Een oude fout is een financiële fout die is ontstaan doordat niet juist of ten onrechte niet is gehandeld
in enig jaar voorafgaand aan het verslagjaar.
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 11
De rechtmatigheid is gekoppeld aan het handelen in het verslagjaar. Dit betekent niet dat een oude
fout geen invloed heeft op de rechtmatigheid. Hiervoor is de herstelbaarheid bepalend.
Een oude fout is herstelbaar indien dit de omstandigheden in aanmerking nemende mogelijk is.
Beperkingen kunnen onder andere worden veroorzaakt door juridische en economische
omstandigheden. Hierbij dient rekening te worden gehouden met het feit dat een eventuele
herstelactie over meerdere jaren kan worden uitgevoerd.
Een oude fout is juridisch al dan niet herstelbaar. Als een oude fout juridisch niet herstelbaar is kan
een herstelactie achterwege blijven (zowel individueel als in de gehele massa). Juridisch niet
herstelbare oude fouten worden niet meegewogen in het onrechtmatigheidspercentage.
Als een oude fout juridisch wel herstelbaar is dan wordt de individuele fout altijd hersteld (naar
toekomst en/of verleden; dit is afhankelijk van de juridische mogelijkheden). Of de oude fout in de
gehele massa wordt hersteld is afhankelijk van economische overwegingen. Voor deze situatie kan
het volgende schema worden gehanteerd:
herstel in de massa economisch verantwoord?
ja nee oude fouten worden niet meegewogen
opname in herstelplan?
ja nee oude fouten worden meegewogen
hersteld in verantwoordingsjaar of later (volgens planning)?
nee of fout hersteld oude fouten worden meegewogen
ja oude fouten worden niet meegewogen
De accountant toetst de overwegingen van de raad van bestuur inzake de juridische en/of
economische onherstelbaarheid van oude fouten. Indien de accountant tot het oordeel komt dat deze
oude fouten wel herstelbaar zijn dan worden ze meegewogen in het onrechtmatigheidspercentage.
De accountant toetst ook de toereikendheid van het herstelplan voor een oude fout. Indien het plan
niet toereikend is dan wordt deze oude fout meegewogen in het onrechtmatigheidspercentage.
De accountant gaat in het rapport van bevindingen in op de wijze waarop de raad van bestuur is
omgegaan met de oude fouten en de herstelplannen. Zo nodig verwijst de accountant naar de door
de raad van bestuur in het jaarverslag vermelde onrechtmatigheidspercentage per wet als gevolg van
oude fouten.
6.4 Relatie tussen het handelen en het oordeel bij de jaarrekening (in relatie met de
definitie van rechtmatigheid)
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 12
De accountantsverklaring heeft betrekking op de jaarrekening als geheel. Bijvoorbeeld voor de
uitkeringen kan het bedrag aan verantwoorde uitkeringen als volgt aan de handelingen worden
gekoppeld:
- de uitkering is niet gemuteerd - terecht niet gehandeld
- ten onrechte niet gehandeld
- de uitkering is gemuteerd - terecht (juist) gehandeld
- ten onrechte (of niet juist) gehandeld.
Daarnaast moeten ook de afgewezen uitkeringsaanvragen in het oordeel (en het rechtmatigheids-
percentage) worden betrokken.
Het handelen omvat ook de aanpassingen als gevolg van CAO-afspraken, indexaties, periodieken
e.d. Deze mutaties worden voor zover zij geautomatiseerd worden verricht niet beoordeeld door
middel van een steekproef maar door een systeemgericht onderzoek.
Voor het bepalen van de onzekerheden en onrechtmatigheden wordt uitgegaan van bovenstaande
uitwerking van de koppeling tussen de verantwoording en (de financiële gevolgen van) het handelen.
De goedkeuringstoleranties voor de financiële fouten en onzekerheden zijn gelijk aan die voor de
rijksoverheid.
Indien de financiële fouten of onzekerheden de goedkeuringstolerantie overschrijden maakt de
accountant in zijn verklaring melding van de (door hem bepaalde) onrechtmatigheidspercentage(s)
voor de jaarrekening als geheel. In het rapport van bevindingen vermeldt de accountant per wet de
door hem bepaalde onrechtmatigheidspercentage(s), indien de hiervoor geldende
rapporteringstolerantie wordt overschreden.
6.5 Onzekerheden
Er is sprake van onzekerheden indien de accountant bij een systeemgerichte controle niet in staat is
toereikende controle-informatie te verkrijgen als gevolg van leemten in de administratieve organisatie
of interne controle. Daarnaast kan er sprake zijn van onzekerheden als gevolg van de omstandigheid
dat bij de uitvoering van een wet of regeling gegevens door derden belanghebbenden verschaft
moeten worden, en bij de verantwoordingsplichtige ondanks de getroffen controlemaatregelen,
onzekerheid blijft bestaan omtrent de juistheid en volledigheid van deze gegevens.
De onzekerheden als gevolg van de gegevensverstrekking door derden belanghebbenden staat ook
wel bekend als misbruik en oneigenlijk gebruik. Misbruik en oneigenlijk gebruik dienen op dezelfde
wijze als bij de rijksoverheid in de reikwijdte van de accountantsverklaring te worden betrokken.
6.6 Doorcontroleren
Het opheffen van de onzekerheid over de rechtmatigheid (van een gecontroleerde post) door het
opvragen van de ontbrekende informatie of het op andere wijze onderbouwen van de
rechtmatigheid.
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 13
Indien uit het doorcontroleren blijkt dat de post financieel fout is dan wordt deze als onrechtmatig
geëvalueerd.
Het doorcontroleren is toegestaan totdat de accountantsverklaring wordt verstrekt.
De uitkomsten van het doorcontroleren moeten met bewijsstukken kunnen worden onderbouwd.
6.7 Omgaan met in (detail)controles aangetroffen financiële fouten en onzekerheden in
relatie tot het oordeel bij de jaarrekening
De bij (detail)controles aangetroffen tekortkomingen moeten worden geëvalueerd om te bepalen
welke invloed deze hebben op het getrouwheids- en rechtmatigheidsoordeel bij de jaarrekening. Dit
houdt niet in dat alle aangetroffen financiële fouten ook als fout in de evaluatie van de detailcontrole
moeten worden betrokken. Systematische financiële fouten en systematische onzekerheden kunnen
ook op andere wijze worden geëvalueerd.
Het is bij de evaluatie mogelijk dat wordt geconstateerd dat er sprake is van een systematische
financiële fout. Als de omvang van deze systematische fout (op andere wijze) kan worden ingeschat
voor de te controleren jaarrekeningpost en wordt opgenomen in de foutevaluatie voor het oordeel bij
de jaarrekening dan behoeven de posten waarbij de systematische financiële fout is aangetroffen in
de evaluatie van de detailcontrole niet fout gerekend te worden. Voor systematische onzekerheden
kan op overeenkomstige wijze worden gehandeld.
V&C Controleprotocol SUWI 19-09-02 14