Ministerie van Justitie
http://www.justitie.nl
MINJUS:Georganiseerde criminaliteit heeft transitkarakter
Wiebe Alkema
070-3707225
4227.
09.10.2002
GEORGANISEERDE CRIMINALITEIT IN NEDERLAND HEEFT EEN STERK
TRANSITKARAKTER
Georganiseerde criminaliteit in Nederland heeft een sterk
transitkarakter en kenmerkt zich vooral door grensoverschrijdend
personen-, geld- en goederenverkeer. Plegers van georganiseerde
criminaliteit zijn er niet op gericht om in Nederland een
machtspositie te verwerven in bepaalde bedrijfstakken of regio's,
vergelijkbaar met de 'klassieke'georganiseerde misdaad in Italië en de
Verenigde Staten. De winst wordt niet behaald door op te treden als
een soort alternatieve overheid, maar door middel van
grensoverschrijdende illegale handel.
Ook transitcriminaliteit kan zich uiteindelijk 'nestelen' in bepaalde
gebieden of in bepaalde branches (bijvoorbeeld via investeringen),
maar dit is geen noodzakelijkheid. Dit concluderen onderzoekers van
het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) en de
Vrije Universiteit in het onderzoeksrapport 'Georganiseerde
criminaliteit in Nederland. Tweede rapportage op basis van de
WODC-monitor'.Het rapport wordt vandaag naar de Tweede Kamer
gestuurd.
Criminele netwerken
De onderzochte criminele samenwerkingsverbanden vertonen weinig
overeenkomsten met het traditionele beeld van duurzame piramidale
organisaties met een strenge hiërarchie, een duidelijke taakverdeling,
een gedragscode en een intern sanctiesysteem. In veel gevallen is
eerder sprake van criminele netwerken, waarbinnen daders in wisselende
verbanden samenwerken. Binnen dit geheel fungeren bepaalde daders als
hoofdrolspelers. Zij kunnen deze hoofdrol onder meer vervullen omdat
zij door kennis, geld of contacten in staat zijn bruggen te slaan
tussen verschillende landen, etnische groepen en/of tussen
'onderwereld'en 'bovenwereld'.Zij zijn niet alleen (relatief)
onmisbaar en moeilijk vervangbaar, maar breiden ook de
handelsmogelijkheden uit voor andere criminele
samenwerkingsverbanden.
Parallel-importen en corruptie
In het rapport wordt uitgebreid aandacht besteed aan de wisselwerking
tussen criminele samenwerkingsverbanden en politie, justitie en
douane. In verband met de conclusies van de commissie-Kalsbeek over
vermeende 'parallel-importen' en de rol van corrupte
overheidsfunctionarissen daarbij, wordt speciaal ingegaan op de modus
operandi van groepen die cocaïne naar Nederland smokkelen. Het blijkt
dat de modus operandi van de onderzochte groepen eerder is gericht op
het vermijden dan op het corrumperen van effectief toezicht. De
onderzoekers concluderen dat open grenzen en valse documenten ertoe
bijdragen dat slechts in bepaalde situaties, met name bij de smokkel
via vliegtuigen, gebruik behoeft te worden gemaakt van corruptie.
Informele geldstromen en ondergronds bankieren
De onderzoekers gaan uitvoerig in op het wisselen, verplaatsen en
besteden van misdaadgeld. Het verplaatsen van misdaadgeld naar het
buitenland is in veel gevallen voldoende om het vrijelijk te kunnen
besteden. Daarbij wordt onder meer gebruik gemaakt van geldkoeriers,
bankinstellingen, legale money transfers en ondergrondse bankiers.
Deze ondergrondse bankiers maken handig gebruik van de diensten van
financiële instellingen. Anders dan de term 'ondergronds'suggereert,
verlopen veel van de door deze 'bankiers' verrichte geldtransacties
via officiële kanalen. Ook zijn de opsporingsmogelijkheden groter dan
algemeen wordt aangenomen.
De besteding van het misdaadgeld
Het onderzoek werpt voorts licht op de bestedingen en investeringen
van criminele samenwerkingsverbanden. Misdaadgeld blijkt vooral te
worden geïnvesteerd in onroerend goed, (dekmantel)bedrijven en
horecagelegenheden. De bekendheid met een bepaalde branche (o.a. via
sociale relaties) speelt hierbij een belangrijke rol. Verder blijkt
uit de onderzochte zaken dat daders veelvuldig investeren in de landen
van herkomst, maar ook in de landen waar zij hun criminele
activiteiten verrichten.
Reactie minister Donner:
De WODC-monitor is van belang voor de bestrijding van de
georganiseerde misdaad omdat het bijdraagt aan een verantwoorde en
effectieve inzet van capaciteit bij politie en justitie. Zo kunnen
kernteams -en later de nationale recherche- nauwkeuriger opereren. De
conclusie dat de georganiseerde criminaliteit in Nederland een sterk
transitkarakter heeft, leidt tot de aanbeveling zich te richten op
bestaande handelslijnen. Dat vereist meer en betere controle. Niet
alleen op het binnenkomende, maar ook op het uitgaande verkeer. De
mogelijkheden daartoe worden op korte termijn onderzocht. Daarnaast
wordt een logistieke analyse gemaakt van de werkwijze van criminele
samenwerkingsverbanden. Hierdoor wordt in kaart gebracht uit welke
activiteiten de bedrijfsvoering bestaat (invoer, opslag en
distributie). Dit steunt de opsporing.
Verder zal bekeken worden hoe harmonisering van BTW-tarieven in de
toekomst mogelijk is zodat economische prikkels voor smokkel
weggenomen kunnen worden. Bovendien komt er meer aandacht voor de
uitgifte en certificering van documenten. Uit het onderzoek komt naar
voren dat het nog te gemakkelijk is om valse identiteitspapieren of
vrachtdocumenten te krijgen.