Nieuwsflits
9|02 Nummer 9, 26 september 2002
Nationale Dag voor de Geestelijke Volksgezondheid gewijd aan
`kind in de knel'
Trimboslezing 2003 door Jim van Os
Tijdig ingrijpen depressie voorkomt chroniciteit
Het beeld van anorexia nervosa in de media
Factsheets over preventie nu ook in het Engels
Basisprogramma stemmingsstoornissen
Basisprogramma's forensische psychiatrie
Website Zorgprogrammering
Symposium behandeling ADHD en Verslaving
Jaarlijks congres LSP over samenwerking preventie
Pilotstudies met behulp van kennissysteem CasusConsult
Colofon
Homepage
Nationale Dag voor de Geestelijke Volksgezondheid gewijd aan `kind in
de knel'
De Nationale Dag voor de Geestelijke Volksgezondheid op 10 oktober
heeft als thema: `psychische mishandeling en emotionele verwaarlozing
van kinderen'. Met een landelijke campagne wil de organisatie de
mensen aanzetten om iets te doen voor een `kind in de knel'.
De Dag voor de Geestelijke Volksgezondheid wordt georganiseerd door
het Nationaal Fonds voor de Geestelijke Volksgezondheid (NFGV) in
samenwerking met het ministerie van VWS en instellingen uit de
geestelijke gezondheidszorg, waaronder het Trimbos-instituut. Ook doen
ditmaal organisaties mee als Advies- en Meldpunten Kindermishandeling,
Raad voor de Kinderbescherming, GGD-en en jeugdorganisaties. Zij
organiseren op en rond 10 oktober diverse publieksactiviteiten.
Per jaar worden naar schatting 50.000 tot 80.000 kinderen mishandeld.
In een derde van de gevallen gaat het om psychische mishandeling of
emotionele verwaarlozing, maar ook bij andere vormen van mishandeling
is er sprake van psychisch geweld. Veel mensen die signalen van
kindermishandeling opvangen zitten met een dilemma. Ze vragen zich af
of ze wel of niet iets zullen doen. De campagne helpt deze mensen en
reikt hen via een brochure handvaten aan. Met kleine dingen kunnen ze
al iets te betekenen voor een kind in een moeilijke situatie.
Ervaringsdeskundigen (mensen die als kind zijn mishandeld) stellen dat
aandacht vanuit de directe omgeving (buren, familie, jeugdleiders,
leerkrachten, etc.) van positieve betekenis is geweest. Een
betrouwbare volwassene of vriend in de omgeving betekende in veel
gevallen veiligheid, het vergroten van zelfvertrouwen en geloof in
eigen kunnen en hulp bij het vormen van een sociaal netwerk.
De campagne 'kind in de knel' is opgebouwd uit verschillende
elementen: zo heeft Theater Benjamin uit Groningen een speciale
voorstelling gemaakt waarin een indringend beeld wordt gegeven van
psychische mishandeling en emotionele verwaarlozing. De theatergroep
toert hiermee door het land van 1-10 oktober en sluit de tournee af op
10 oktober tijdens een manifestatie waarbij ook een forumdiscussie
wordt gehouden en waar bekende Nederlanders een oproep doen aan het
publiek om iets te betekenen voor een kind in de knel.
Vanaf eind september zal met behulp van advertenties in de kranten en
spotjes op de radio, evenals posters en brochures het algemene publiek
worden geïnformeerd over de dag van de ggz en het thema van dit jaar.
Een speciaal hiervoor samengestelde brochure geeft informatie over
psychische mishandeling en emotionele verwaarlozing van kinderen en
bevat ook praktische tips naast informatie over de signalen en de
gevolgen. Enkele adressen, telefoonnummers en websites verwijzen naar
meer informatie en advies. De toegevoegde ervaringsverhalen van mensen
die in hun jeugd psychisch mishandeld of emotioneel verwaarloosd zijn,
geven een goed beeld van de problematiek. De brochure is gratis te
bestellen via de speciale campagnewebsite www.kindindeknel.nl en via
de hulp- en informatielijn van Korrelatie 09001450. De site geeft
verder een overzicht van de diverse activiteiten in het land.
* Jurjen Procee (NFGV) j.procee@nfgv.nl
Trimboslezing 2003 door Jim van Os
De psychiater en epidemioloog prof.dr. Jim van Os zal op 14 januari
2003 in de Kleine Zaal van muziekcentrum Vredenburg de jaarlijkse
Trimboslezing houden van het Trimbos-insituut. Van Os is onder meer
hoogleraar aan de universiteit van Maastricht en zal het hebben over
`De nieuwe psychose'. Meer informatie en mogelijkheden voor aanmelding
in de volgende Nieuwsflitsen.
* Henk Maurits hmaurits@trimbos.nl
Tijdig ingrijpen depressie voorkomt chroniciteit
De duur van een depressie blijkt sterk te variëren. De helft van de
mensen met een depressie is na drie maanden weer hersteld. Maar als de
depressie langer duurt dan drie maanden, dreigt chroniciteit. Bij
eenvijfde is de depressie na twee jaar nog steeds niet over. Als
behandeling nodig is, dan moet die snel worden ingezet. Elke
vertraging vergroot de kans op het chronisch worden van de depressie.
Ook een (chronische) lichamelijke ziekte en gebrek aan sociale steun
verlengen de depressie.
Dat blijkt uit het promotieonderzoek Chronic depression. Determinants
and consequences of chronic major depression in the general
population. Het onderzoek werd uitgevoerd door Jan Spijker, psychiater
bij de Gelderse Roos, instelling voor geestelijke gezondheidszorg in
Arnhem en wetenschappelijk onderzoeker bij het Trimbos-instituut in
Utrecht.
Het onderzoek maakt deel uit van NEMESIS (Netherlands Mental Health
Survey and Incidence Study), een grootschalig onderzoek naar de
psychische gesteldheid van de Nederlandse bevolking, uitgevoerd door
het Trimbos-instituut onder ruim zevenduizend volwassenen.
Wereldwijd blijkt depressie een van de meest voorkomende psychische
aandoeningen te zijn. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO
neemt depressie, gemeten naar ziektelast, de derde plaats in. Uit
onderzoek van NEMIS blijkt dat in Nederland bijna driehonderdduizend
volwassenen jaarlijks voor het eerst in hun leven met een depressie
worden geconfronteerd. Bij elkaar hebben ongeveer 620.000 mensen van
tussen de 18 en 65 jaar last van een depressie.
Uit het onderzoek van Spijker blijkt dat mensen met een depressie
slechter functioneren in hun sociale activiteiten en werk. Maar een
langere duur van de depressie leidt niet tot een verdere achteruitgang
in hun functioneren. Het zijn eerder de ernst van de depressie en
bijkomende psychiatrische problemen die tot een slechter functioneren
leiden. Mensen die behandeld werden voor depressie bleken ernstiger en
langer depressief en hadden meer beperkingen in hun functioneren dan
mensen met een depressie die geen professionele zorg kregen. Overigens
verbetert het functioneren weer na herstel van de depressie, ook als
die lang heeft geduurd.
Vooral de eerstelijnsgezondheidszorg heeft baat bij de conclusies.
Huisartsen en andere professionals zouden de kenmerken die de duur van
de depressie voorspellen kunnen gebruiken om een keuze voor
behandeling te maken. Als kan worden ingeschat dat de depressie kort
gaat duren, kan worden volstaan met het volgen van de patiënt en is
behandeling niet nodig. Als de depressie waarschijnlijk langer gaat
duren moet worden gestart met actieve behandeling. En als het risico
op een langdurige depressie hoog lijkt moet misschien wel onmiddellijk
worden doorverwezen naar de GGZ.
* Jan Spijker jspijker@trimbos.nl
Het beeld van anorexia nervosa in de media
Casper Schoemaker (psycholoog) is als senior wetenschappelijk
medewerker verbonden aan het Trimbos-instituut. Hij promoveerde in
1995 op een onderzoek naar de preventie van eetstoornissen. Naast zijn
werk voor het Trimbos-instituut schreef hij onder de prikkelende titel
Anorexia bestaat niet een boek over het beeld van anorexia nervosa in
de media.
De meeste mensen denken dat ze redelijk goed weten wat anorexia is;
het is een ziekte die de laatste jaren enorm om zich heen grijpt in
alle Westerse landen. Oorzaak van anorexia is het slankheidsideaal dat
in de media gepropageerd wordt. Anorexia is een sterrenziekte; vrijwel
alle beroemde fotomodellen en actrices in Hollywood lijden eraan.
Het boek Anorexia bestaat niet helpt ze uit de droom. Het meeste van
wat men meent te weten over anorexia is niet waar. De ziekte anorexia
nervosa bestaat wel degelijk; het is een vreselijke aandoening die
veel ingrijpender gevolgen heeft dan men zich realiseert. Maar de
ziekte die zo bekend is uit de media bestaat dus niet. Casper
Schoemaker prikt niet alleen de mediahypes door. Hij beschrijft ook
hoe bovenstaand beeld in de media kon ontstaan, en welke gevolgen dat
heeft voor de anorexia-patiënten en hun omgeving.
Casper Schoemaker: Anorexia bestaat niet. Het beeld van anorexia
nervosa in de media. Uitgeverij Archipel, 196 p., prijs: ¤ 15,95.
ISBN: 90.6305.0399. Uitsluitend te koop in de boekhandel.
* Henk Maurits hmaurits@trimbos.nl
Factsheets over preventie nu ook in het Engels
Vorig jaar verschenen er bij het Trimbos-instituut vier factsheets,
waarin de preventie van psychische problemen speciale aandacht krijgt.
Het gaat om vier aandachtsgebieden: 1. Depressie, 2. Kinderen van
ouders met psychische problemen, 3. Arbeidsrelevante psychische
problematiek en 4. Sociale psychiatrie.
Naast een beschrijving van het probleemgebied komt het belang van
preventie aan de orde, evenals zaken als bijvoorbeeld risicofactoren,
beschermende factoren en aangrijpingspunten. Ook wordt de huidige
praktijk beschreven met de gangbare interventies, eventuele cursussen
en recente ontwikkelingen. Het gaat in zijn algemeenheid om
interventies waar in Nederland of in het buitenland gunstige ervaring
mee is opgedaan en waarvan wetenschappelijk is vastgesteld dat deze
ook effectief zijn.
Inmiddels zijn de vier factsheets vertaald en nu ook leverbaar in het
Engels. De titels zijn als volgt:
1. Depression (bestelnummer AF0426, Nederlandse versie AF0392)
2. Children of parents with psychological problems (AF4027,
Nederlandse versie AF0391)
3. Work-related psychological problems (AF0428, Nederlandse versie
AF0389)
4. Social psychiatry (AF0429, Nederlandse versie AF0390)
De factsheets zijn voor ¤ 2,27 per stuk (korting bij bestelling
van meer exemplaren) te bestellen bij het Trimbos-instituut (030) 297
11 80. Of per fax via nummer (030) 297 11 11.
* Ernst Bohlmeijer ebohlmeijer@trimbos.nl
Basisprogramma stemmingsstoornissen
In het kader van het Landelijk project Programma's in de GGZ (van GGZ
Nederland en het Trimbos-instituut) wordt door het Trimbos-instituut
gewerkt aan de beschrijving van een basisprogramma
stemmingsstoornissen. Een basisprogramma omvat alle ingrediënten die
nodig zijn om in een regio een concreet zorgprogramma op te stellen.
Het beschrijft onder andere de doelgroep, de hulpvraag van de
doelgroep, de professionele analyse van die hulpvraag, de
comorbiditeit, het wenselijk hulpaanbod en de noodzakelijke
randvoorwaarden. Het basisprogramma baseert zich daarbij op de beste
wetenschappelijke en professionele kennis en op informatie over de
ervaringen, wensen en verwachtingen van de cliëntengroep zelf. Bij het
basisprogramma stemmingsstoornissen zal ook het preventieve hulpaanbod
en de hulpverlening in de eerste lijn aan deze doelgroep worden
meegenomen.
Overwegingen die een rol hebben gespeeld bij de keuze van de doelgroep
stemmingsstoornissen zijn dat er een grote mate van overeenstemming
tussen betrokkenen is over wat de inhoud van zo'n basisprogramma zou
moeten zijn, terwijl ook recentelijk veel materiaal beschikbaar is
gekomen dat gebruikt kan worden bij het opstellen van het programma.
Eerder werd door het Trimbos-instituut, in opdracht van een aantal
RIBW-en, al een basisprogramma voor mensen met ernstige en langdurige
psychische problemen opgesteld (Zorg in de samenleving, Trimbos-reeks
1999-2).
Het basisprogramma stemmingsstoornissen zal in het voorjaar van 2003
beschikbaar komen. Het ligt in de bedoeling in aansluiting daarop ook
voor andere doelgroepen in de GGZ een basisprogramma op te stellen,
zoals voor de forensische psychiatrie (zie verder).
* Henk Verburg hverburg@trimbos.nl
Basisprogramma's forensische psychiatrie
Naast een basisprogramma over stemmingsstoornissen gaat het
Trimbos-instituut, in opdracht van het Ministerie van Justitie en het
Ministerie van VWS, in de komende anderhalf jaar ook basisprogramma's
beschrijven voor drie belangrijke doelgroepen in de forensische
psychiatrie. Daarbij wordt nauw samengewerkt met GGZ Nederland
(Landelijk project Programma's in de GGZ) en de landelijke werkgroep
Forensische Zorgprogrammering van het zgn. FFF-overleg. Een
basisprogramma omvat alle ingrediënten die nodig zijn om in een regio
een concreet zorgprogramma op te stellen. Het baseert zich op de beste
beschikbare kennis en op de ervaringen die in de praktijk al zijn
opgedaan op dit terrein. Samen met een aantal sleutelfiguren wordt
gesproken over de keuze van doelgroepen voor zorgprogrammering in de
forensische psychiatrie. Op basis daarvan zullen de drie doelgroepen
gekozen waarvoor een basisprogramma wordt uitgewerkt. De uitwerking
van de programma's gebeurt door het Trimbos-instituut samen met een
werkgroep van professionals met specifieke deskundigheid per
doelgroep. Ook wordt een landelijke werkgroep zorgprogramma's in de
forensische psychiatrie ingesteld, die het proces van
zorgprogrammering in de forensische psychiatrie moet sturen en
ondersteunen. De planning is dat de drie basisprogramma's in het
najaar van 2003 beschikbaar komen. In aansluiting hierop zal eind 2003
een landelijke conferentie over zorgprogrammering in de forensische
psychiatrie worden georganiseerd.
* Henk Verburg hverburg@trimbos.nl
Website Zorgprogrammering
Vele instellingen voor geestelijke gezondheidszorg kampen met dezelfde
vragen over zorgprogrammering. Hoe kunnen wij programma's ontwikkelen
en beschrijven zonder opnieuw het wiel te hoeven uitvinden? Voor welke
doelgroepen kan een zorgprogramma worden geschreven? Zijn er
voorbeelden van programmabeschrijvingen beschikbaar?
In antwoord op deze vragen brachten GGZ Nederland en het
Trimbos-instituut kennis bijeen over de praktijk van
zorgprogrammering. De informatie is ondergebracht op de website van
GGZ Nederland. De website van het Trimbos-instituut geeft een link
naar deze webpagina's.
De website is bedoeld om het veld te ondersteunen bij het ontwikkelen
en beschrijven van zorgprogramma's. De informatie is algemeen
toegankelijk zodat ook andere belangstellenden er hun voordeel mee
kunnen doen.
Op de website is informatie te vinden over: doelen en achtergrond van
zorgprogrammering, het schrijven van zorgprogramma's,
kwaliteitscriteria, een begrippenlijst en een literatuurlijst, links
naar andere relevante sites. De website wordt op termijn uitgebreid
met overzichten van gangbare doelgroepen en voorbeeldprogramma's.
Geïnteresseerd? Surf naar: www.ggznederland.nl/zorg/index.html of
vanaf de website van het Trimbos-instituut: www.trimbos.nl, via de
verwijzingen naar information on mental health.
* Jolanda Meeuwissen jmeeuwissen@trimbos.nl
Symposium behandeling ADHD en Verslaving
Op 10 april 2003 organiseert het programma Programma's en Richtlijnen
van het Trimbos-instituut een symposium over ADHD & verslaving en de
behandeling van deze gecombineerde problemen. Op het symposium worden
onder meer de protocollen voor diagnostiek en behandeling van
verslaafden met ADHD gepresenteerd, die op dit moment worden
ontwikkeld voor de intramurale verslavingszorg. Het symposium is
vooral bedoeld voor medewerkers uit de verslavingszorg.
Sinds december 2000 loopt binnen het Trimbos-instituut het project
Diagnostiek en Behandeling van verslaafden met ADHD in de intramurale
verslavingszorg. De dubbele diagnose van verslaving en ADHD komt naar
schatting bij ongeveer 10% van de verslaafden in behandeling voor. Dat
er in verslavingszorginstellingen nog weinig aandacht wordt besteed
aan deze specifieke doelgroep, was voor het Trimbos-instituut reden om
een protocol voor diagnostiek en behandeling op te stellen. De
verwachting is dat door herkenning van de ADHD stoornis - die moeilijk
te diagnosticeren is - en adequate behandeling ervan, de kans op een
succesvolle behandeling stijgt.
Momenteel wordt het protocol voor diagnostiek en (intramurale)
behandeling uitgeprobeerd door cliënten en professionals van twee
verslavingszorginstellingen, het Gelders centrum voor verslavingszorg
De Grift (Arnhem en omstreken) en De Brijder Stichting (Alkmaar en
omstreken). Hun commentaar wordt verwerkt in de protocollen voor
intramurale behandeling. Uitbreiding van het protocol naar ambulante
behandeling volgt begin 2003.
Belangstellenden kunnen zich vast aanmelden voor deelname aan het
symposium via: Liesbeth Muis (030) 297 11 31, e-mail:
lmuis@trimbos.nl.
Over het precieze tijdstip, plaats en kosten wordt u in een later
stadium geïnformeerd.
* Geurt van de Glind gglind@trimbos.nl
Jaarlijks congres LSP over samenwerking preventie
Op 3 december houdt de Landelijke Steunfunctie Preventie (LSP) van het
Trimsbos-instituut in De Driehoek in Utrecht zijn jaarlijkse congres
voor preventiewerkers en hoofden/beleidsmakers uit de geestelijke
gezondheidszorg, verslavingszorg en openbare gezondheidszorg. Tijdens
het congres worden de mogelijkheden van (toekomstige) samenwerking
verkend tussen de verschillende preventiesectoren: op welke terreinen
liggen inhoudelijke raakvlakken, waar liggen gemeenschappelijke
belangen en waar liggen mogelijkheden voor gezamenlijke interventies?
Na enkele inleidingen, waaronder bijdragen uit het veld en van het
ministerie van VWS, worden in twee parallelsessies zes verschillende
workshops gehouden. Onderwerpen die aan bod komen zijn onder andere:
onderwijs, familieleden, beleid, KOPP/KVO en arbeid.
`s Middags worden onder leiding van de dagvoorzitter, Judith Blekman,
de rapportages uit de workshops in een plenaire bijeenkomst besproken.
Aanmelding is mogelijk tot 15 november bij het secretariaat van de
LSP, telefoon (030) 297 11 45, of per e-mail lsp@trimbos.nl. Kosten
voor deelname: ¤ 65,-
* Martijn Bool mbool@trimbos.nl
* Otto Doosje odoosje@trimbos.nl
Pilotstudies met behulp van kennissysteem CasusConsult
In de komende maanden worden op drie terreinen in de zorg pilotstudies
uitgevoerd met het gebruik van CasusConsult als methode om het delen
van kennis in de zorg te ondersteunen. Het gaat om de hulpverlening
aan asielzoekers, de hulpverlening op het terrein van de jeugdzorg en
de voortgezette opleiding tot sociaal psychiatrisch verpleegkundige.
CasusConsult is een kennissysteem, waarbij hulpverleners via de
website www.casusconsult.nl rond concrete vragen en casussen kennis
met elkaar kunnen delen. Deskundigen op het betreffende terrein kunnen
een eigen bijdrage leveren door aan de besproken casussen extra kennis
(bijvoorbeeld in de vorm van kennisdocumenten) toe te voegen. De
systematisch beschreven casussen kunnen na afloop vastgelegd worden
voor hergebruik. De werkwijze tijdens de pilot is steeds dat
CasusConsult als middel om kennis te delen wordt gebruikt binnen een
training, cursus of opleiding, waarbij de deelnemers ook buiten de
bijeenkomsten om via de website met elkaar kunnen werken aan het
uitwerken van concrete vragen of casussen.
Doel van de pilotstudies is informatie te verzamelen over de
bruikbaarheid van CasusConsult als methode om kennis te delen op
concrete (afgeperkte) werkterreinen binnen de GGZ. De pilotstudies
worden begeleid door het Trimbos-instituut, met financiële
ondersteuning van GGZ Nederland.
* Henk Verburg hverburg@trimbos.nl
9|02
Nummer 9, 26 september 2002
Colofon
Het Trimbos-instituut is een onafhankelijk landelijk kennisinstituut
voor de GGZ en verslavingszorg met als doel de geestelijke gezondheid
van mensen te bevorderen.
Nieuwsflitsen voorziet mensen die betrokken zijn bij de GGZ en
verslavingszorg kort en bondig van informatie over activiteiten,
diensten, producten en resultaten van het Trimbos-instituut.
Nieuwsflitsen mag vrijelijk worden gekopieerd en verspreid.
Redactie
Henk Maurits (030) 297 11 38
hmaurits@trimbos.nl
Henk Verburg (030) 297 11 00
hverburg@trimbos.nl
Opmaak
Heidie Wisselo
Adreswijzigingen
Peter Stark,
pstark@trimbos.nl
Belangrijke telefoonnummers
Bestellingen 030 297 11 80
Helpdesk Preventie (LSP/LOP) 030 297 11 51
Drugs Infolijn 0900-1995
Chinese gokhulp infolijn 030 297 11 33
Trimbos-instituut
Netherlands Institute of Mental Health and Addiction
Da Costakade 45
Postbus 725 3500 AS Utrecht
Telefoon (030) 297 11 00
Fax (030) 297 11 11
Homepage
Copyright © 2002 Trimbos-instituut All rights reserved.