De politiek kan geen tweede afgang gebruiken
Op 15 mei hebben de kiezers afgerekend met de politieke arrogantie die
Paars ten toon spreidde: Inhoudelijke arrogantie van politici en een
kabinet dat de problemen van de mensen niet serieus nam. Maar ook
arrogantie als het gaat om het zichzelf willen vrijpleiten van
verantwoordelijk voor dat falend beleid; sorry-democratie zijn we dat
gaan noemen. De uitslag van die verkiezingen behelsde een enorme winst
voor het CDA, een entree van de LPF met maar liefst 26 zetels in de
kamer en winst voor de SP.
Door Jan Marijnissen
Het CDA werd veruit de grootste partij, de LPF werd veruit de grootste
winnaar en het was dus logisch dat die twee winnaars gezamenlijk in
een kabinet zouden komen. Ideologisch lag de VVD het dichtst bij deze
winnaars en daarom lag het voor de hand dat deze drie partijen een
kabinet zouden vormen. Met andere woorden: dit kabinet moest
eigenlijk. Iedereen vond dat. Maar tegelijkertijd bekroop mij het
gevoel dat zich hier een soort Grieks drama zou gaan voltrekken.
Immers, de LPF was een organisatie waarvan de bedenker en ideologische
grondlegger kort voor de verkiezingen was vermoord. Er lag bijgevolg
geen uitgekristalliseerde, bindende gedachte ten grondslag aan de
Lijst Pim Fortuyn, het was een partij zonder historie en daarom
beschikte men niet over een uitgekristalliseerde organisatie, met
kader en een uitgebalanceerde kandidatenlijst.
De optelsom van deze kenmerken heeft onvermijdelijk als uitkomst:
chaos, alleen al vanwege de aantrekkelijkheid van zo'n club voor
avonturiers. Daar krijgt elke nieuwe partij mee te maken; avonturiers,
fortuinzoekers, met mensen die met name hun eigen persoonlijke
belangen, hun eigen persoonlijke ideeën tot inzet maken van het
politieke debat. Dat is de snelweg naar verdeeldheid in eigen kring,
zo hebben we weer gemerkt. Eerder zagen we hetzelfde scenario bij de
ouderenpartijen. Ook bij hen werd de politiek persoonlijk gemaakt en
kreeg de publieke functie van kamerlid slechts een persoonlijke
invulling. Niemand maakte zich druk over het belang van de partij en
de fractie, alleen de eigen belangen en ideeën telden. Extra
problematisch bij de LPF was de deelname aan het kabinet. Juist van
ministers mag verwacht worden dat ze het landsbelang voorop stellen,
streven naar eenheid van de regering en met één mond spreken. Het
grootste verwijt aan de LPF is alles bijeen genomen dus niet de
eindeloze reeks van ruzies, beschuldigingen en intriges maar het
onverantwoordelijke gedrag in relatie tot het landsbelang. De heren
Bomhoff en Heinsbroek moesten vertrekken omdat ze 'karakterologisch
niet met elkaar overweg konden'. Onverantwoordelijk en dus
onaanvaardbaar. In het publieke domein hoort nooit het persoonlijke de
boventoon te voeren. Maar voor menig LPF'er gold: Ikke, ikke, en het
land kan stikken. Terwijl dit kabinet in woorden pleitte voor normen
en waarden ('Fatsoen moet je doen', zei Balkenende), wees het gedrag
van bewindlieden meer in de richting van individualisme en egoïsme.
Van het een kwam het ander en doordat de ene ruzie zich op de andere
stapelde werd er vrijwel niet geregeerd in het land. In plaats van
Nieuwe Politiek bleek het tijdvak van Helemaal Geen Politiek
aangebroken. Toen de 1,6 miljoen kiezers, die op 15 mei met hun stem
hun sympathie voor de overleden Pim Fortuyn betuigd hadden, al die
vertoningen spuugzat waren, verloor de LPF in recordtempo vrijwel haar
volledige electorale aanhang. Het snelle einde van het kabinet
balkenende was onafwendbaar geworden.
Nu gaan we weer naar de stembus, althans diegenen die dat nog zien
zitten. Veel mensen lijken teleurgesteld hun rug naar de democratie te
keren onder het motto: nu weten we zeker dat het toch allemaal niks
uithaalt. Tegen die afhakers zou ik willen zeggen: neem je
verantwoordelijkheid, laat je hart spreken en je verstand werken en
breng in januari tóch je stem uit. Tot onze waarden behoort namelijk
ook dat we een democratie hebben en daarbij past de norm dat je van je
stemrecht gebruik maakt. Natuurlijk begrijp ik de teleurstelling, maar
die geldt niet de democratie maar de keuze die mensen - door allerlei
omstandigheden daartoe gebracht - op 15 mei maakten. Dat bleek een
vergissing, heel vervelend en frustrerend maar geen reden om nu maar
afscheid te nemen van je democratische plicht om partij te kiezen.
Degenen die wel willen gaan stemmen laten dat nu ook al in peilingen
zien. De kiezersgunst gaat vele richtingen op en dat is heel
plezierig. Laten we hopen dat partijen in de komende weken tonen dat
ze geleerd hebben van de fouten van Paars en van de aanvankelijk
massale steun voor de nieuwe partijen, en hun eerdere arrogantie laten
varen. Laten we hopen dat ook geleerd is dat wie de kiezersgunst
krijgt daarmee een grote verantwoordelijkheid op zich laadt, als
coalitie- of oppositiepartij. Want als de politiek in dit land ook
straks weer mensen teleurstelt en frustreert dan zullen echt veel
mensen gaan afhaken, waarmee een direct gevaar ontstaat voor onze
democratie - die nog geen honderd jaar oud is, voor alle
duidelijkheid!
Dit artikel verscheen op 19 oktober 2002 in het Brabants Dagblad
---