15 okt 2002
Nummer 130 15 oktober 2002
Samenleven leer je ook op school
School is belangrijkste plaats in leven jongeren
School is belangrijkste plaats in leven jongeren
Docenten
Identiteit
Spillen, buitenbeentjes en raddraaiers
Sociale voorbereiding op maatschappij
Sociale gemeenschap
Curriculum Vitae
Noot voor de pers
In een sterk geïndividualiseerde maatschappij vinden jongeren een
thuis op school. De middelbare school is voor hen een van de
belangrijkste plaatsen in hun leven. Dat is dus goed nieuws voor
Nederlandse scholen, die volgens sociologe Annelies Kassenberg een
flink stuk van de sociale vorming van jongeren voor hun rekening
nemen. Samenleven leer je ook op school, concludeert zij in haar
proefschrift. Zij promoveert op 24 oktober aan de Rijksuniversiteit
Groningen.
Sociale gemeenschap schijnt in onze geïndividualiseerde
maatschappij steeds minder voor te komen. De vertrouwde band die
mensen vroeger hadden met hun kerk, hun dorp of hun vereniging is
grotendeels verdwenen. Waar voelen de jongeren van nu zich thuis?
Op welke plek ervaren zij dat ze deel uitmaken van een sociale
gemeenschap? Dat vroeg Annelies Kassenberg zich af.
Docenten
Uit de antwoorden die ruim 1400 derdeklassers van 26 uiteenlopende
middelbare scholen gaven op haar vragenlijst, blijkt duidelijk dat
jongeren de school als een van de belangrijkste plaatsen in hun
leven ervaren. Kassenberg: 'Uit mijn onderzoek blijkt dat de meeste
leerlingen het prettig vinden op school. Hun relaties met
medeleerlingen zijn heel belangrijk voor ze. Veel minder binding
voelen ze met hun docenten. Ik denk dat dat vooral komt omdat we nu
praten over vijftien- en zestienjarige adolescenten die zich willen
afzetten tegen volwassenen. Op zich is dat wel jammer, want het
blijkt dat leerlingen die wel een goede band hebben met hun
docenten, minder snel geneigd zijn tot kleine criminaliteit, zoals
winkeldiefstal en vandalisme.'
Identiteit
De school is voor jongeren een echte ontmoetingsplaats, waar ze
omgaan met hun leeftijdsgenoten. 'Op school ontwikkelen ze een
eigen identiteit en spiegelen ze zich aan elkaar,' vervolgt
Kassenberg. 'Populariteit is heel belangrijk voor ze, veel
belangrijker dan goede schoolprestaties. Op de vraag wat iemand
populair maakt, antwoordt het merendeel dat populaire leerlingen
heel sociaal zijn, veel vrienden hebben. Lef hebben is ook een
belangrijke factor. Goede cijfers bungelen helemaal onder aan het
lijstje.'
Spillen, buitenbeentjes en raddraaiers
Binnen een klas onderscheidt Kassenberg drie bijzondere groepen: de
spillen, de buitenbeentjes en de raddraaiers. Spillen zijn populair
bij medeleerlingen en docenten, geeft ze aan. 'Spillen doen het
goed op school, vertonen correct gedrag en hebben een zeer actieve
rol in de klas. Ze hebben een positieve invloed op de eenheid
binnen hun groep.' Tegenover de spillen staan de buitenbeentjes,
onzekere eenlingen die het liefst hun eigen gang gaan en het gevoel
hebben dat ze niet bij de groep horen. Toch maken ze wel degelijk
deel uit van de gemeenschap binnen een klas. Zeer opvallend zijn de
raddraaiers. 'Dat zijn leerlingen die opvallen door hun dominante
gedrag en tegendraadse houding. Medeleerlingen bewonderen
raddraaiers, maar rekenen hen niet tot hun vrienden. Raddraaiers
zijn overtuigd van hun uiterlijk en sportieve prestaties, maar
voelen zich niet verbonden met hun medeleerlingen. Ook zij gaan hun
eigen gang. Uit de gegevens blijkt dat ze bovendien eerder geneigd
zijn tot kleine criminaliteit dan hun medeleerlingen.'
Sociale voorbereiding op maatschappij
Kassenberg concludeert verder dat de sociale gemeenschap op school
kan bijdragen aan de voorbereiding van leerlingen op de
maatschappij. Leerlingen die op school het gevoel hebben dat ze bij
een hechte gemeenschap horen, scoren vooral hoog op sociale en
verbale vaardigheden en hebben een positief zelfbeeld. In het licht
van de huidige discussie over normen en waarden is zij ervan
overtuigd dat scholen daar zeker een bijdrage aan kunnen leveren,
al heeft ze hier geen onderzoek naar gedaan: 'Normen en waarden
hoef je niet zozeer als vak te geven, maar geef je mee in de manier
waarop je met elkaar omgaat. Ze zijn als het ware ingebakken in de
sociale gemeenschap van de school. Als je de gemeenschap onderling
bevordert, draag je dus ook bij aan het normbesef van de
leerlingen.'
Sociale gemeenschap
Scholen zouden gebaat zijn bij meer onderzoek naar de invloeden van
de sociale gemeenschap. Zo zou Kassenberg graag zien dat de ideale
verhouding tussen spillen, raddraaiers en buitenbeentjes in een
klas bekeken wordt. Ook de relatie met pesten is nadere studie
waard.
Curriculum Vitae
Drs. Annelies Kassenberg (Drachten, november 1973) studeerde
sociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en verrichtte haar
promotieonderzoek bij de onderzoeksschool ICS (Interuniversitair
Centrum voor sociaal-wetenschappelijke theorievorming en
methodenontwikkeling) en de vakgroep Sociologie van de RUG. Zij is
inmiddels werkzaam als onderzoeker bij het Centrum voor Educatieve
Dienstverlening te Rotterdam. Annelies Kassenberg promoveert tot
doctor in de Psychologische, Pedagogische en Sociale Wetenschappen
bij prof.dr. S.M. Lindenberg en prof.dr. J.L. Peschar. Haar
onderzoek maakt deel uit van het aandachtsgebied 'the future of
community' en is gefinancierd door NWO. De titel van het
proefschrift luidt: Wat scholieren bindt: sociale gemeenschap in
scholen. Een handelsuitgave verschijnt bij Thela Thesis te
Amsterdam onder het ISBN-nummer: 90-5170-637-5.
Noot voor de pers
Voor nadere informatie: drs. Annelies Kassenberg, tel.: (010) 407
15 11
(werk), e-mail: a.kassenberg@cedgroep.nl.
Begin pagina