Persbericht
30 oktober 2002
Karikatuur van 'privacy' doet gewone burger tekort
De afgelopen maanden is van `privacy' een karikatuur gemaakt. Tegen de
achtergrond van verkiezingen en in de aanloop naar de behandeling van
de Justitiebegroting in de week van 4 november is privacy regelmatig
door bestuurders in de media neergesabeld als obstakel bij het
bestrijden van overlast, fraude of criminaliteit. Minder privacy zou
meer veiligheid opleveren. Het College bescherming persoonsgegevens
(CBP) maakt zich ernstige zorgen over de gevolgen die deze
gemakzuchtige benadering voor belangen en rechten van gewone burgers
kan hebben.
Het is onjuist te suggereren dat in Nederland het recht op privacy en
de bescherming ervan heilig verklaard zijn. Dat is nooit het geval
geweest. Het grondrecht van burgers op `privacy' krijgt in de praktijk
betekenis in die situaties waarin het maatschappelijk gezien nodig is
de privacy van burgers in te perken, bijvoorbeeld bij controles en
toezicht door de overheid. De vraag is dan vaak veel minder of dat
moet gebeuren, maar vooral hoe dat moet gebeuren en hoe vervolgens kan
worden gezorgd voor een juist gebruik van de toegekende bevoegdheden.
Het gaat hierbij steeds om een afweging van het privacybelang tegen
andere zwaarwegende belangen. De Nederlandse grondwet, internationale
verdragen, Europese richtlijnen en de privacywetgeving maken zo'n
afweging mogelijk en stellen eisen aan een zorgvuldige afweging. Dit
is een onderdeel van de spelregels waaraan de overheid is gebonden in
de omgang met haar burgers.
Als de politie of een ander deel van de overheid binnen deze marges
nieuwe bevoegdheden nodig heeft, is dat dus heel wel mogelijk. De
privacyregels eisen dan dat daarbij goed wordt nagedacht over doel,
effectiviteit en evenredigheid van de maatregelen en dat er voldoende
waarborgen komen tegen misbruik. Ook komt de vraag aan de orde of een
middel niet erger is dan de kwaal waarvoor het bestemd is.
Privacybescherming bij persoonsgegevens staat in de kern voor een aantal eenvoudige uitgangspunten: persoonsgegevens worden niet zomaar verzameld en gebruikt maar alleen voor specifieke doelen. De burgers om wie het gaat, worden hierover geïnformeerd en hebben recht op inzage en correctie van onjuistheden. De persoonsgegevens worden goed beveiligd, zijn niet zomaar toegankelijk en worden niet zonder reden bewaard. Tegenover de inbreuk op de privacybelangen van de burger staat de verplichting zich steeds de vragen te stellen of het niet anders kan, of het niet met minder kan, of het wel effectief is.
Wie `privacy' in de hoek zet met een valse tegenstelling tussen
privacy en veiligheid wil zich deze vragen dus niet stellen. Wie in
het huidige klimaat `privacy' zo luid buiten spel zet, zegt in feite
dat de burger niet geïnformeerd moet worden, geen recht op inzage
heeft of zich een willekeurige verzameling van gegevens over zijn
handel en wandel maar moet laten welgevallen. Wie de privacywetgeving
op de helling wil zetten, bedoelt toch niet dat de vragen naar doel,
effectiviteit en evenredigheid van overheidsmaatregelen overbodig
zijn?
De wat naïeve reactie 'Ik heb toch niets te verbergen?' die de
argeloze man of vrouw in de straat nogal eens geeft op een nieuwe
maatregel, stemt in feite gelukkig. Het wijst op een nog steeds wijd
verbreid basisvertrouwen in de overheid. Dat is een groot goed. Een
onzorgvuldige omgang met de privacy van de burger stelt dat vertrouwen
op termijn in de waagschaal.
Net als fatsoen is privacybescherming uiteindelijk vooral een kwestie
van praktisch doen. Burgers die niets te verbergen hebben, verdienen
dan ook een overheid die de normen van privacybescherming
vanzelfsprekend meeneemt als uitgangspunten bij het ontwerp van
maatregelen, informatiesystemen of verplichtingen voor burgers.
Het is de hoogste tijd dat wij ons realiseren wat op het spel staat. Het recht op privacy is geen obstakel voor meer veiligheid, maar een essentieel onderdeel van de `veiligheid' die een democratische rechtsstaat zijn burgers te bieden heeft. Wie het recht op privacy onderuit haalt, berooft de goedwillende burger van een belangrijke waarborg en zaagt aan de poten van de rechtsstaat.
Het College bescherming persoonsgegevens (CBP) denkt volop mee over de oplossing van maatschappelijke problemen waarbij de verwerking van persoonsgegevens aan de orde is. Het is echter ook zijn taak als toezichthouder om er voor te zorgen dat bij afwegingen binnen en buiten de politiek niet met de gewichten geknoeid wordt.
Over het CBP
Het College bescherming persoonsgegevens (CBP) houdt - onder de Wet
bescherming persoonsgegevens (WBP) - toezicht op de naleving van
wetten die het gebruik van persoonsgegevens regelen. Bij het CBP moet
het gebruik van persoonsgegevens worden gemeld, tenzij hiervoor een
vrijstelling geldt.
Het CBP adviseert de regering en organisaties over de bescherming van
persoonsgegevens en onderwerpen die daarmee samenhangen. Het CBP
toetst gedragscodes en bemiddelt in geschillen tussen burgers en
gebruikers van persoonsgegevens. Op eigen initiatief of op verzoek van
een belanghebbende kan het CBP onderzoeken of de manier waarop
persoonsgegevens in een bepaalde situatie zijn gebruikt, in
overeenstemming is met de wet en daaraan zonodig gevolgen verbinden.
Voor in gebreke blijven bij de melding kan een boete worden opgelegd.
Bij overtreding van de wet of daarop gebaseerde regelingen kan het CBP
overgaan tot bestuursdwang of een dwangsom opleggen.