In nieuw stadsdeel Amersfoort groeien kunst en cultuur mee met de bouw
datum: 12 november 2002
De gemeente Amersfoort investeert de komende tien jaar 1,9 miljoen
euro in kunst en cultuur die meegroeien met de bouw van de nieuwe
vinex-locatie Vathorst. 'Als Amersfoort in Vathorst alleen maar huizen
bouwt en niets doet aan de culturele identiteit, duurt het minstens 50
jaar voor die wijk een verhaal en een identiteit heeft.' Dit stelt
Bert van Meggelen die in opdracht van de gemeente Amersfoort een
'Masterplan Kunst en Cultuur in Vathorst' ontwikkelde.
Van Meggelen is onder meer bekend als intendant van de manifestatie Rotterdam Culturele Hoofdstad 2001. 'Steden als Parijs, Londen en Amsterdam hebben een eigen gevoel', volgens Van Meggelen. 'Die steden hebben vanuit hun historie een eigen sfeer, een eigen aura, een eigen reuk en een eigen kijk. Je herkent ze dus direct. Maar als je in een willekeurige buitenwijk bent, heb je geen idee waar je je bevindt. Vinex-locatie Vathorst moet een plek worden met een eigen identiteit. Daarom is het belangrijk dat de gemeente Amersfoort direct voor een eerste culturele laag zorgt. Dus vanaf het moment dat de eerste bewoners hun intrek in de wijk nemen. Er moeten culturele activiteiten worden georganiseerd, die een samenbindend karakter hebben. De bewoners van de wijk moeten samen een verhaal krijgen. Kunst gaat altijd over samenhang en verschil. Door de samenhang te benadrukken kun je de bewoners een gemeenschapsgevoel geven. Door nadruk op het verschil versterk je de identiteit van de wijk en haar bewoners.'
Pionieren, vestigen en toe-eigenen
In het masterplan beschrijft Van Meggelen de aanpak van kunst en
cultuur tussen 2003 en 2012 in de Amersfoortse vinex-locatie Vathorst.
In die jaren is het belangrijk om door 'try and error' activiteiten
een weg te vinden. Daarbij moeten de initiatieven aansluiten bij de
belevingswereld van de toekomstige bewoners. Hun ervaringen zijn de
sleutel voor het culturele aanbod. Dit aanbod doet een beroep op de
betrokkenheid van de nieuwe bewoners bij het ontstaan van een nieuw
woon- en leefmilieu, niet alleen als consument maar ook als actieve
deelnemer.
Ook aansluiting bij de fase waarin de vinex-locatie zich bevindt is
belangrijk. In de eerste fase tot 2006 is het nog pionieren. Iedereen
moet zijn weg nog vinden. Bij de tweede fase gaat het om de kunst van
het vestigen. Er ontstaat bij de eerste bewoners een wens om erbij te
horen. Uitnodigen is het centrale thema in deze fase. Het uitnodigen
om deel te nemen aan het sociale en culturele leven in de wijk. Vanaf
2008 breekt de fase van toe-eigening van de kunst aan. Kunst, cultuur
en het dagelijks leven in de wijk worden in die jaren geïntegreerd.
Kunst - en cultuurcamping
Bewoners van een nieuwe vinex-locatie leven een tijd in een bouwput.
Daar kun je op een kunstzinnige manier iets mee doen. Bijvoorbeeld
zolang er nog braakliggend terrein is iedere zomer een kunst- en
cultuurcamping organiseren voor nieuwe, toekomstige en potentiële
bewoners. Activiteiten voor kinderen en jongeren zijn ook belangrijk.
Als je de kinderen betrekt, heb je hun ouders. Voor jongeren moet de
wijk een culturele broedplaats worden. Vathorst moet ook een speelwijk
worden. Van Meggelen: 'Voor kinderen is er niets spannenders dan
spelen op een bouwplaats. Laat de kinderen hutten bouwen die blijven
staan in een speeldorp en zorg dat het mooi wordt. Ga verder dan
alleen een wipkip en een stoeipoes op een grasveldje. Het zou geweldig
zijn als dat speeldorp zo mooi wordt, dat de projectontwikkelaar
uiteindelijk besluit dat hij de laatste huizen van Vathorst niet gaat
bouwen en het speeldorp laat staan.'
Andere ideeën in het plan zijn onder meer een avontuurlijk waterplein,
een skateplek, een bomenproject, door kunstenaars en architecten
ontworpen mobiele/semi-permanente voorzieningen die de woonkwaliteit
verhogen en bijzondere fiets- en skateroutes van Vathorst naar de
Amersfoortse binnenstad.
Vario Mundo
De Amersfoortse culturele instellingen zijn nadrukkelijk uitgenodigd
om een grote rol te spelen in het proces. Zij zijn enthousiast en zien
in deze vinex-locatie een uitdaging. Zij gaan nadenken over de rol die
zij kunnen spelen in de ontwikkeling van Vathorst en hoe zij de
bewoners bij hun instelling kunnen betrekken. De uitwerking en
uitvoering van het plan heeft de gemeente opgedragen aan de stichting
Vario Mundo. Deze stichting is in 2000 opgericht met als doel het
ontwikkelen, organiseren en ondersteunen van culturele evenementen,
activiteiten en kunstuitingen in Vathorst. Vario Mundo krijgt hiervoor
subsidie van de gemeente. De stichting neemt een projectcoördinator in
dienst die de trekker wordt van het totale project 'Kunst en Cultuur
in Vathorst'. Van Meggelen blijft als supervisor aan het project
verbonden en adviseert Vario Mundo op freelance basis.
Voor de realisatie van de ambitieuze plannen is het belangrijk dat
Vario Mundo erin slaagt om extra middelen te genereren, bijvoorbeeld
via sponsoring door het Amersfoortse bedrijfsleven.
Een wereld van verschil
De vinex-locatie Vathorst in Amersfoort wordt tussen 2000 en 2012
gebouwd. Het gaat om een stadsdeel met ca. 11.000 woningen voor 25 à
30.000 inwoners. Er komt een ruim aanbod van zorg-, onderwijs- en
sportvoorzieningen, een winkelcentrum en een NS-station. Aan de rand
van Vathorst is een nieuw kantorenpark en bedrijventerrein gepland
langs de A1 en de A28. De vier woonwijken in dit stadsdeel krijgen elk
een eigen thema en gezicht. In Vathorst krijgen nieuwe inzichten over
milieutechnologie, moderne leefstijlen, natuur en bebouwing een
plaats. Het motto bij de ontwikkeling van dit Amersfoortse stadsdeel
is: 'Vathorst. Een wereld van verschil.'