Conferentie over examens in voorjaar
Waardering Citogroep voor advies Onderwijsraad
`De Citogroep heeft waardering voor het advies van de Onderwijsraad.
De beschrijving van meerdere sectoren (vo, mbo en ho) afzonderlijk en
een onderlinge vergelijking, maken het tot een interessant advies. Het
advies geeft een uitdagend beeld van de richting waarin de examens
zich kunnen gaan ontwikkelen. Voor een deel zijn die ontwikkelingen
ook al in gang gezet.' Dat is de eerste reactie van de Citogroep op
het advies van de onderwijsraad `Éxaminering in ontwikkeling'.
De Citogroep vervult in Nederland een belangrijke rol bij het
ontwikkelen van toetsen en examens. Het advies van de Onderwijsraad
biedt een uitgelezen kans om met direct betrokkenen, dat is op de
eerste plaats het onderwijsveld, maar zeker ook Ministerie van OC&W,
Centrale examencommissie vaststelling opgaven (Cevo), inspectie, vak-
en onderwijsorganisaties verder van gedachten te wisselen over de
verdere ontwikkelingen van de examens in het voortgezet onderwijs.
Daartoe heeft de Citogroep plannen voor het voorjaar van 2003.
De Onderwijsraad maakt in zijn advies onder meer duidelijk dat de
komende periode gewerkt moet worden aan maatwerk en flexibilisering
van het examensysteem. Daarbij dient de publieke
verantwoordingsfunctie op basis van een deugdelijke examinering
gewaarborgd te blijven. Vermindering van het aantal centrale examens
onder gelijktijdige kwaliteitsverbetering van de schoolexamens zijn
daarbij interessante thema's.
Sommige voorstellen uit het advies sluiten aan bij werkzaamheden die
de Citogroep, op eigen initiatief of in opdracht of op verzoek van
anderen, reeds in uitvoering genomen heeft. Zo worden er al examens
ontwikkeld waarbij de afname met behulp van de computer plaatsvindt.
Ook nemen vaardigheden een steeds grotere plaats in de examens in.
Voor andere voorstellen uit het advies, zoals de ontwikkeling van
flexibele vormen van examinering en het toetsen van `competenties'
beschikt de Citogroep reeds over de benodigde know how. Zo is het
realiseren van meer flexibele vormen van examinering met gebruikmaking
van de computer binnen enkele jaren uitvoerbaar, als de
verantwoordelijken daartoe besluiten.
Conferentie
De Citogroep benadrukt dat bij de realisering van nieuwe vormen van
examinering de mogelijkheden van scholen een belangrijke rol spelen.
Zo zijn vmbo-scholen nauw betrokken geweest bij op de opzet van de
examens die voor dit nieuwe schooltype voor het eerst in 2003 worden
afgenomen. En of de inhoud van het centrale examen, nu vooral voor
havo en vwo sterk cognitief en vakgericht, zal moeten veranderen is
een vraag die ook vooral door scholen, minister en Tweede Kamer
beantwoord moet worden.
De Citogroep heeft daarom in het voorjaar van 2003 een conferentie
over de toekomstige examens in het voortgezet onderwijs gepland. In
die conferentie zullen de belangrijkste door de Onderwijsraad
aangegeven thema's een plaats krijgen: flexibiliseren, ict en
competentietoetsing. Normhandhaving is daarbij ook een belangrijk
onderwerp van gesprek.
Vmbo
De Onderwijsraad ziet de examens bij het vmbo als eerste veranderen.
Dat is de Citogroep met de Raad eens. In april en mei 2003 zullen de
eerste centrale examens voor het vmbo worden afgenomen. Het zijn
moderne examens waarmee de emancipatie van het beroepsonderwijs kan
worden versterkt. De Citogroep ziet net als de Onderwijsraad deze
nieuwe examens niet als een eindpunt van de ontwikkelingen bij het
vmbo. Ze zijn al gegroeid in de door de Raad geschetste richtingen. Ze
hebben al veel meer dan in het verleden de omgeving van het
toekomstige werken en leren als uitgangspunt. `Bij de schriftelijke
examens is er veel aandacht voor de vaardigheden naast de louter
theoretische kennis. Een centraal vmbo-examen bestaat niet meer uit
een verzameling enkel vierkeuze vragen. Open en gesloten vraagvormen
gerangschikt rond relevante contexten wisselen elkaar af. Er is veel
aandacht voor de `beroepsvaardigheden' in de praktijkexamens. En dan
gaat het niet alleen om het eindproduct, maar ook om het proces.
Bij een examens Frans krijgen de kandidaten geen papier met
meerkeuzevragen over een leestekst voorgelegd, maar moeten zij
reageren op omroepberichten en e-mails sturen naar buitenlandse
kinderen. De computer wordt ingezet om een virtuele werkelijkheid te
maken zo ontleend aan de leefwereld.
Het toetsen van competenties, het gebruik van ICT zijn belangrijke
zaken. En over een aantal jaren zullen de vmbo-examens er totaal
anders uitzien dan nu. Maar het is een groeiproces, waarbij van
tevoren moet worden nagegaan of de ideeën ook in de praktijk werken en
of ze passen binnen wat docenten passend vinden. Meer informatie over
deze examens is te vinden op www.vmbo-examengids.nl.
Havo en vwo
Ook de examens havo/vwo zijn door de komst van de tweede fase al
veranderd. Maar ook voor deze examens geldt dat dit een groeiproces is
dat stapsgewijs dient te verlopen. Daarbij zijn twee belangrijke
ontwikkelingen te noemen. In examens worden nu meer expliciet
vaardigheden getoetst. Voorbeelden daarvan zijn
informatievaardigheden, vaardigheden die nodig zijn voor het bepalen
van standpunten en onderzoeksvaardigheden. De havo/vwo examens zijn,
in aansluiting op de examenprogramma's, nog sterk vakgericht, maar ook
hier komt pure kennistoetsing nauwelijks meer voor en is er een brede
inbedding van opgaven in levensechte contexten.
De Citogroep ontwikkelde voor het schoolexamen al veel
voorbeeldmateriaal voor toetsen van vaardigheden. Bijvoorbeeld
handreikingen voor het toetsen van praktische opdrachten en de
inrichting van het profielwerkstuk.
De Onderwijsraad constateert terecht dat de ontwikkeling van
competenties in havo/vwo lastiger is dan in vmbo en ook dat het
toetsen daarvan beter kan in het school- dan in het centraal examen.
Sinds enige jaren wordt de computer al succesvolle en tot grote
tevredenheid van het onderwijs gebruikt bij ckv2 examens op ruim 300
havo en vwo scholen. En ook de experimenten met computerexamens zijn
veelbelovend. Na een aantal voorlopers, zoals natuurkunde,
aardrijkskunde, Engels en biologie, start in 2003 een experiment met
een examen in elk profiel in havo/vwo.