Het muzikaal sublieme en de overweldigende ervaring
Sinds de laat-zeventiende eeuw is het idee van het sublieme in de
Westerse cultuur verbonden geweest met een ervaring van stomme
verwondering, huiver en verheffing in het aangezicht van de
onmetelijke en de overweldigende natuur. Voorbeelden zijn eindeloze
woestijnen, ijsvlakten en oceanen, bergen, ravijnen, vulkanen,
stormen, aardbevingen: alles waardoor men zich plotseling klein,
kwetsbaar en onbeduidend voelde, maar waardoor men tegelijkertijd werd
aangetrokken, gefascineerd en geïnspireerd. Als zodanig werd de
sublieme ervaring gekenmerkt door een dubbelzinnigheid die het zou
gaan onderscheiden van de ervaring van het schone in de achttiende- en
negentiende-eeuwse kritische theorie en esthetica: een ervaring van
lust en onlust, van frustratie en verrukking, of angst en fascinatie,
tegelijkertijd. In haar proefschrift wil Kiene Brillenburg Wurth deze
dubbelzinnige ervaring, die zich allengs van de natuur naar de kunst
bewoog, herdenken in relatie tot de muziek van de achttiende,
negentiende en twintigste eeuw. Enerzijds toont zij aan wat de invloed
is geweest van de cultus van het sublieme op de muzikale cultuur
tussen 1700 en 1900, en meer in het bijzonder op de `overwinning' van
de instrumentale muziek aan het einde van de achttiende eeuw.
Anderzijds laat zij zien hoe het denken over instrumentale muziek de
esthetica van het kunstmatig sublieme (mede) heeft bepaald: hoe de
andere kunsten een `muzikale' onbepaaldheid aan moesten nemen om het
sublieme op te roepen. Binnen deze wisselwerking tussen het sublieme
en het `muzikale' analyseert Brillenburg Wurth ten slotte vanuit een
theoretisch perspectief de sublieme ervaring als een gelijktijdige en
onoplosbare ervaring van lust en onlust geanalyseerd in relatie tot
Romantische en eigentijdse muziek.
Kiene Brillenburg Wurth (Den Haag, 1966) studeerde Engelse taal- en
letterkunde aan de RUG. Zij verrichtte haar promotieonderzoek bij de
vakgroep Literatuurwetenschap van de Faculteit der Letteren van de RUG
en bij de onderzoekschool Rudolf Agricola. Brillenburg Wurth is als
universitair docent Literatuurwetenschap verbonden aan de Universiteit
Utrecht en de Vrije Universiteit te Amsterdam.
Datum en tijd
donderdag 5 december 2002, 16.00 uur
Promovendus
mw. C.A.W. Brillenburg Wurth, e-mail: kiene.brillenburg@let.uu.nl
(werk)
Proefschrift
The musically sublime: infinity, indeterminacy, irresolvability
Promotores
prof.dr. F.R. Ankersmit en prof.dr. J. Neubauer
Faculteit
letteren
Plaats
Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen
Promotie