Universiteit van Utrecht


9 december 2002

Faculteit Rechtsgeleerdheid

Eerste onderzoek productaansprakelijkheid bij genetisch gemodificeerde voeding

Subsidies moeten certificering en etikettering naar herkomst stimuleren

Sommige voedingsmiddelen zijn genetisch gemodificeerd (gg). Deze informatie is lang niet altijd terug te vinden op het etiket, evenmin als de waarschuwing dat aan de consumptie van gg-voedingsmiddelen gevaren kunnen kleven. Volgens Eva Dieben wordt het hoog tijd dat consumenten en producenten zich hier bewust van worden. Dieben heeft bij de Utrechtse Wetenschapswinkel Rechten in opdracht van Goede Waar & Co (voorheen de Alternatieve Konsumentenbond) onderzoek gedaan naar productaansprakelijkheid bij gg-voeding. Het is de eerste keer dat productaansprakelijkheid in relatie tot de productie van gg-voeding is onderzocht. Volgens Dieben moet de Nederlandse wetgever producenten door middel van subsidies stimuleren om een systeem van certificering en etikettering naar herkomst in te voeren. Dit biedt niet alleen uitkomst bij de identificatie van deze producenten, maar doet ook recht aan de keuzevrijheid van zowel consument als producent.

Dieben, als advocaat werkzaam bij Holland Van Gijzen Advocaten en Notarissen, heeft onderzoek gedaan naar de aansprakelijkheid van de producent voor de, als gevolg van het consumeren van gg-voedingsmiddelen, geleden gezondheidsschade. Dieben heeft het onderzoek behandeld aan de hand van de casus "Nieuwe voedingsmiddelen". Deze casus dient als leidraad voor het uiteenzetten en het beantwoorden van de probleemstelling.

Het onderzoek gaat uit van een hypothetisch geval. Jan Boon koopt regelmatig bij de supermarkt een reep chocolade. De reep bevat voedselingrediënten betrokken uit de gg-sojaboon RoundupReady. Jan Boon is niet allergisch voor chocolade, maar naar een aantal weken krijgt hij last van jeuk, zwellingen, eczeem en migraine. Na een aantal jaar wordt bij hem vervolgens een vorm van kanker geconstateerd. Uit onderzoek is gebleken dat deze vorm de laatste tijd wel erg vaak de kop op steekt en er wordt een verband gelegd met het consumeren van gg-voedingsmiddelen. Jan Boon wil zijn gezondheidsschade verhalen. Wie kan er aansprakelijk worden gesteld?

Dieben gaat in haar onderzoek in op de bewijsproblematiek van het causaal verband tussen de geleden gezondheidsschade en het gebrekkige gg-voedingsmiddel. Ook onderkent zij de bewijsproblematiek van het identificeren van de producent die het gebrekkige gg-voedingsmiddel dat schade toebracht op de markt bracht. Het leerstuk van alternatieve causaliteit kan uitkomst bieden: ondanks het feit dat de juiste producent niet valt aan te wijzen, is iedere producent gehouden de gezondheidsschade te vergoeden.

'De consument zal eerst de eindproducent of quasi-producent (detailhandel) dagvaarden. Wanneer deze geen verhaal biedt, wordt de halffabrikant (verwerkende industrie) of de grondstoffenproducent (boeren) gedagvaard. Deze producenten kunnen echter moeilijk geïdentificeerd worden; de herkomst van de gg-bestanddelen is vaak onduidelijk omdat gg-producten tijdens de oogst, het transport en de verwerking vermengd worden met niet gg-producten. Daarnaast is het op grond van de huidige stand van de wetenschap en techniek niet met zekerheid te zeggen of voedselingrediënten wel of niet genetisch gemodificeerde organismen bevatten of daarvan afkomstig zijn', aldus Dieben.

Uit het onderzoek komt naar voren dat producenten van gg-grondstoffen, halffabrikaten en voedingsmiddelen op diverse verweermiddelen een beroep kunnen doen om zich van aansprakelijkheid te bevrijden, waarbij het beroep op het ontwikkelingsrisico de meeste kans van slagen blijkt te hebben. Een beroep op de andere verweermiddelen is wellicht kansrijk nadat een systeem van certificering en etikettering naar herkomst is ingevoerd.

Volgens Dieben verdient het dan ook aanbeveling dat de Nederlandse wetgever producenten door middel van subsidies stimuleert om een systeem van certificering en etikettering naar herkomst in te voeren. Dit biedt niet alleen uitkomst bij de identificatie van deze producenten, maar doet ook recht aan de keuzevrijheid van zowel consument als producent. De onlangs voorgestelde Europese wetgeving op het gebied van etikettering van gg-voedingsmiddelen laat nog steeds lacunes zien. Het creëren van gentechvrije en gentech voedselketens biedt een oplossing voor dit probleem. Producenten moeten hiervoor echter wel geprikkeld worden.

'Productaansprakelijkheid en genetisch gemodificeerde voedingsmiddelen. De aansprakelijkheid van de producent voor de als gevolg van genetisch gemodificeerde voedingsmiddelen geleden gezondheidsschade'. Auteur: Mr. Eva Dieben.
Voor meer informatie en exemplaren van het rapport: Rebecca van Musscher, (030) 253 7291, 253 4073, r.vanmusscher@law.uu.nl

De Wetenschapswinkel Rechten heeft als taak een brugfunctie te vervullen tussen Universiteit en Maatschappij. Zij maakt wetenschappelijk juridisch onderzoek toegankelijk voor non-profit organisaties. De Wetenschapswinkel is verbonden aan de faculteit Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Utrecht.