Toespraak van staatssecretaris Agnes van Ardenne (Ontwikkelingssamenwerking) bij de opening van de tentoonstelling 'Portretten van wilskracht', Den Haag, 6 december 2002. Dames en heren,
Portretten van wilskracht. Zo heet deze tentoonstelling. De wilskracht straalt je inderdaad tegemoet. Dat is bijzonder. Maar wilskrachtige vrouwen vinden we gelukkig in heel veel landen. Wat deze foto's nog het meest bijzonder maakt is misschien wel wat er niet op staat. De burqa. Wie Afghanistan kent, valt het onmiddellijk op: zo zie je vrouwen in Afghanistan maar zelden of nooit. Zeker niet in het openbaar.
De bevrijding van het regime van de Taliban is nog geen bevrijding van de onderdrukking van de vrouw in Afghanistan. De burqa is geen uitvinding van de Taliban. Nieuw was de verplichting de burqa te dragen. Voor een aantal vrouwen in Kabul was dat een verandering. Voor de meerderheid van vrouwen op het platteland was dat in feite 'business as usual'. Ze zijn al eeuwen niet anders gewend. Officieel is de burqa nu niet meer verplicht. Maar al zijn de baarden afgeschoren, de Taliban zijn niet verdwenen. Veel vrouwen durven nog steeds niet geloven in toegenomen vrijheid. Ze dragen de burqa ook uit zelfbescherming.
Heel Afghanistan staat na jaren van oorlog en ellende op grote achterstand . En vrouwen in Afghanistan lopen in eigen land mijlenver achter in kansen en rechten. Meer dan 95 procent van de vrouwen kan lezen noch schrijven. Met een kraambedsterfte van 1700 op de 100.000 vrouwen is Afghanistan mondiaal koploper. Een studie in Herat wijst uit dat vrouwen gemiddeld op vijftienjarige leeftijd trouwen. Veel mannen zijn vermist geraakt, maar hun vrouw moet het niet wagen te hertrouwen. Ook niet na lange jaren wachten. Dat wordt opgevat als overspel met alle harde sancties die daarbij in de Afghaanse cultuur bijhoren. Dat geldt ook voor verkrachting.
Deze week is er veel aandacht geweest in de media voor de rechten van vrouwen. Ikzelf heb er op WereldAidsdag aandacht voor gevraagd. En bij de presentatie van het Wereldbevolkingsrapport, waar ook de positie van de vrouw centraal stond. Het ging dan met name over het recht van vrouwen om te beschikken over hun eigen lichaam, over hun eigen sexualiteit. En om het recht van vrouwen zelf de keuzes te kunnen maken hoeveel kinderen ze willen baren en wanneer. Vrouwenrechten zijn mensenrechten. Eerder dit jaar op de Top voor Duurzame Ontwikkeling in Johannesburg hebben we hard voor deze rechten gevochten. En terecht. Want wat goed is voor vrouwen, zo blijkt uit het wereld-bevolkingsrapport, is goed voor de economie en daarmee de ontwikkeling van een land. En dat geldt ook voor Afghanistan.
Natuurlijk gaat het niet aan om Afghanistan een variant op het westerse feminisme voor te schrijven. Dat verwerpen ook Afghaanse vrouwen. Maar dat betekent absoluut niet dat in Afghanistan alles bij het oude moet blijven. Ook dat is een duidelijke boodschap van wilskrachtige en moedige Afghaanse vrouwen.
+ Van de minister voor vrouwenzaken, Habiba Sarabi, de enige vrouwelijke minister.
+ Van Sima Samar, de eerste minister van vrouwenzaken. Ze kwam vorig jaar tijdens de Loya Jirgha op voor de rechten van vrouwen. Als dank werd zij openlijk bedreigd, beschuldigd van blasfemie en moest zij onderduiken. Inmiddels is ze voorzitter van de Afghaanse mensenrechtencommissie.
+ Van de vrouwen op deze foto's, die vorig jaar deelnamen aan een conferentie hierover.
Waar te beginnen? Van kardinaal belang is onderwijs. Afghaanse meisjes moeten naar school. Verheugend is dat dat in snel tempo gebeurt. Scholen zijn weer toegankelijk voor jongens en meisjes, er zijn nu ook gemengde scholen. Er gaan nu ongeveer 1 miljoen meisjes naar school in Afghanistan. Dat zijn er 1 miljoen meer dan voorheen. Als we de initiatieven van moedige vrouwen onder het Taliban-bewind niet meerekenen: in de beslotenheid van hun huizen gaven ze op bescheiden schaal les aan meisjes.
Nu kan het weer in alle openheid.
Er zijn veel hindernissen te nemen. Waar vind je goede leraren, laat staan leraressen? Hoe krijg je ze aan het werk op het platteland? En hoe hou je ze aan het werk? Salarissen worden soms maandenlang niet uitbetaald. Nederland draagt hier royaal aan bij. Van de in totaal 118 miljoen euro die Nederland tot nu toe aan Afghanistan heeft gegeven voor de wederopbouw en humanitaire hulp is een substantieel deel bestemd voor ondersteuning bij dit probleem. Wij hebben 35 miljoen euro gestort in het
Fonds voor de Reconstructie van Afghanistan. Negentig procent van de uitgaven van dit fonds is voorlopig bestemd voor de betaling van salarissen van onderwijzers en andere ambtenaren.
Naast onderwijs is het ook belangrijk de rechten van vrouwen vast te leggen in grondwet. Aan die nieuwe grondwet wordt nu gewerkt. Begin deze week heeft onze minister van Buitenlandse Zaken in Bonn aandacht gevraagd voor de rechten van vrouwen in Afghanistan. Wij gunnen de Afghaanse vrouwen dat ook hun land een land is waar vrouwen willen wonen.
===