Federatie van Ouderverenigingen
Brief: geen schadevergoeding wegens 'wrongful life'
8 april 2003
Aan de leden van de Tweede Kamer
Utrecht, 8 april 2003
Referentie: F01-08/208/MvL
Betreft: Schadeclaim vanwege geboorte.
Geachte dames en heren,
Het Bestuur van de Federatie van Ouderverenigingen maakt zich ernstige
zorgen over de gevolgen van het toewijzen van een schadeclaim aan het
ernstig gehandicapte meisje Kelly vanwege haar geboorte. De wetgever
dient een einde te maken aan de mogelijkheid van een schadeclaim
vanwege het enkele feit dat men is geboren. De ernst van de handicap
doet daarbij niet terzake.
Op 26 maart 2003 honoreerde het Gerechtshof Den Haag een eis tot
schadevergoeding wegens de geboorte van een meervoudig gehandicapt
kind, omdat de verloskundige had nagelaten de ouders te verwijzen naar
een klinisch geneticus. In de omstandigheden van deze ouders is dat
aan te merken als een beroepsfout. Tevens oordeelde het Hof dat het
kind zelf een vergoeding toekomt van zowel de materiele als de
immateriële schade (smartengeld) die zij lijdt als gevolg van het feit
dat zij ten onrechte is geboren: wrongful life.
Dat het redelijk is om aan de ouders de kosten van het verzorgen en
opvoeden van hun dochter Kelly te vergoeden, staat niet ter discussie.
Evenmin het smartengeld dat de moeder toekomt vanwege de nalatigheid
van de verloskundige. Maar het feit dat het Hof aan het meisje zelf
een schadevergoeding toekent vanwege het feit dat zij is geboren,
roept heftige emoties op.
De mogelijke gevolgen van deze uitspraak kunnen verstrekkend zijn,
hetgeen de volgende vragen oproept: Kunnen kinderen straks hun ouders
aanklagen omdat zij geboren zijn? Hoever moeten artsen en
verloskundigen gaan met prenataal onderzoek bij aanstaande ouders die
ongerust zijn over een mogelijke handicap van hun kind? Hoe wordt het
leven van mensen met een handicap gewaardeerd?
Schadevergoeding aan ouders
In de uitspraak van het Gerechtshof is van belang dat de ouders van
Kelly destijds aan de verloskundige hun ernstige zorgen hebben kenbaar
gemaakt over een mogelijke handicap van hun kind. De verloskundige van
het ziekenhuis heeft ten onrechte de ouders gerustgesteld, heeft geen
verder onderzoek gedaan en de ouders niet verwezen naar een klinisch
geneticus. Het Hof oordeelt dat de schade in juridische zin is
veroorzaakt door deze fout van de verloskundige.
Het feit dat een neef van de ouders gehandicapt is als gevolg van een
chromosoomafwijking had aanleiding moeten vormen voor een zorgvuldig
in kaart brengen van de problemen en eventueel overleg met een
klinisch geneticus. Dat is niet gedaan. De ouders hebben geen toegang
gekregen tot prenatale diagnostiek. Het hof stelt dat inbreuk is
gemaakt op het zelfbeschikkingsrecht van de moeder om al dan niet tot
abortus over te gaan. De moeder is in haar persoon aangetast en de
door haar geleden schade moet daarom worden vergoed.
De FvO is van mening dat aanstaande ouders niet onnodig in de richting van prenataal onderzoek moeten worden gestuurd. Tegelijk zien we dat deze ouders voldoende aanleiding hadden voor hun ongerustheid en dat ze bovendien zelf de vraag naar prenatale diagnostiek aan de orde hebben gesteld. Terecht rekent de rechtbank de nalatigheid van de verloskundige zwaar aan. Tijdens de zwangerschap hebben de ouders van Kelly laten weten dat zij dachten dat er een kans was op een handicap. In dat geval zouden ze kiezen voor een abortus. Die keuze is hun onmogelijk gemaakt en daarmee zijn hun belangen geschaad.
Het zelfbeschikkingsrecht van aanstaande ouders is principieel. Dit
mag en kan niet ingeperkt worden door mogelijke (financiële) gevolgen
voor de maatschappij van de geboorte van een kind met ernstige
beperkingen. De samenleving als geheel moet mensen met een handicap
garanties bieden voor een goed bestaan. Dit betekent tegelijk dat
aanstaande ouders nooit de plicht opgelegd kunnen krijgen om voor of
tijdens de zwangerschap onderzoek te laten doen naar de kans op
mogelijke beperkingen van hun kind.
Schadevergoeding wegens wrongful life
Ook de schadeclaim van Kelly zelf wordt gehonoreerd. Als gevolg van
een beroepsfout is een kind geboren dat zonder die fout niet geboren
zou zijn. Het Hof stelt dat het meisje zelf weliswaar geen afweging
heeft kunnen maken terzake van haar bestaan, maar dat haar ouders
namens haar zouden hebben beslist. In de eerdere behandeling van deze
zaak is immers duidelijk gebleken dat de ouders voor abortus gekozen
zouden hebben, indien zij hadden geweten van de handicap van hun kind.
Dat de ouders tot een abortus zouden hebben besloten dient men volgens
het Hof te respecteren gelet op de ernst van de beperkingen; de
dochter is er bepaald deerniswekkend aan toe. Het Hof accepteert in
principe de mogelijkheid van een wrongful life claim. In het
Nederlandse recht ziet het Hof geen doorslaggevende argumenten om
dergelijke claims te belemmeren.
In de uitspraken van het Hof leest men een waardeoordeel over het
leven van Kelly. Een leven dat er beter niet ware geweest en dat er
feitelijk niet zou zijn geweest wanneer de fout niet was gemaakt. Dat
is de kern van de argumentatie om aan Kelly zelf een schadeclaim toe
te kennen. Is hier misschien te veel sprake van medelijden?
Het is niet duidelijk, en het Hof geeft dit ook aan, in hoeverre deze uitspraak de weg opent voor mensen met een handicap zelf om hun ouders aan te klagen vanwege het feit dat zij geboren zijn. Zijn ouders nalatig en kan dit hen verweten worden wanneer er een kans bestaat op een aandoening zonder dat zij om prenatale diagnostiek hebben gevraagd? En kan het kind (of namens het kind een vertegenwoordiger) dan een schadeclaim indienen?
De Federatie van Ouderverenigingen is van mening dat een procedure op grond van wrongful life van een kind tegen zijn ouders moet worden uitgesloten. In Frankrijk is het via een wetswijziging onmogelijk gemaakt om op deze gronden met succes een schadeclaim in te dienen. Dit is gebeurd naar aanleiding van de uitspraak in de zaak Perruche. Ook in Nederland is hiervoor wetswijziging nodig.
Beeldvorming
De uitspraak van het Gerechtshof levert helaas geen bijdrage aan een
positieve beeldvorming van mensen met beperkingen. Uitgebreid wordt
aangegeven welke de beperkingen zijn van het meisje, hoe
deerniswekkend haar leven is, en hoe zwaar de verzorging en opvoeding
zullen zijn. Nergens wordt iets gemeld over de positieve bijdrage die
ook kinderen met beperkingen kunnen geven aan het leven van hun ouders
en familieleden. Nergens wordt aangegeven dat mensen met ernstige en
meervoudige beperkingen een zinvol en gelukkig leven kunnen leiden.
De campagne De Uitdaging voor Nederland laat zien dat mensen met welke
beperkingen dan ook deel uitmaken van onze samenleving. Invulling
geven aan een zinvol bestaan doen we met en voor elkaar. De
samenleving mag hier geen drempels opwerpen. Wanneer een wetswijziging
nodig is om te zorgen dat ouders nooit een schadeclaim tegemoet kunnen
zien omwille van het feit dat zij hun kind geboren laten worden, dan
kan dit maar beter snel gebeuren.
Hoogachtend,
R.M. Jerphanion,
Voorzitter Federatie van Ouderverenigingen.