Rapportage Medicinaal gebruik cannabis

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Rapportage Medicinaal gebruik cannabis

In opdracht van: het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in samenwerking met Elsevier Gezondheidszorg
contactpersonen: Dhr. M. Bogers

Januari 2003

DUO MARKET RESEARCH
Vincent van Grinsven
Henk Westerik

Inhoudopgave

1 INLEIDING............................................................................................................................3 1.1 Doel van het onderzoek...............................................................................................3 1.2 Onderzoeksopzet..........................................................................................................4 2 EXECUTIVE SUMMARY.....................................................................................................5 3 RESULTATEN.......................................................................................................................6 3.1 Inleiding.........................................................................................................................6 3.2 Bekendheid met medicinaal gebruik van cannabis.................................................6 3.3 Ervaring met voorschrijven van medicinale cannabis.............................................8 3.4 Acceptatie van cannabis als medicijn.......................................................................11 3.5 Informatiebehoefte.....................................................................................................16

BIJLAGEN

---

1 INLEIDING

In opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in samenwerking met Elsevier Gezondheidszorg hebben wij een onderzoek uitgevoerd naar (o.m.) het draagvlak voor het verstrekken van medicinale cannabis in de gezondheidszorg.

1.1 Doel van het onderzoek

De onderzoeksdoelstellingen luiden:

- Inzicht krijgen in welke mate er draagvlak is bij huisartsen en specialisten voor het verstrekken en toedienen van medicinale cannabis in de gezondheidszorg.
- Inzicht verkrijgen in óf en welke vooronderstellingen er bij de huisartsen en specialisten leven omtrent het gebruik van medicinale cannabis in de gezondheidszorg.
- Inzicht krijgen in de communicatiebehoefte met betrekking tot het verstrekken en toedienen van medicinale cannabis in de gezondheidszorg.

---

1.2 Onderzoeksopzet

Onderzoeksdoelgroep
De onderzoeksdoelgroep bestaat uit huisartsen en specialisten. Totaal werden een steekproef van n=400 gerealiseerd. Met betrekking tot de 4 specialistengroepen werd per groep een steekproef getrokken zodanig dat per groep ongeveer gelijke aantallen werden gerealiseerd. Daar dit tot een a-priori disproportionele steekproef leidt werd, om een totaalbeeld verkregen, een weging toegepast waarbij de groepen werden gewogen naar de populatieverdeling van deze groepen.

Steekproefgroepen Aantal % steekproef % populatie
---
Huisartsen 200 Anesthesiologen 57 29% 26% Internisten 57 29% 39% Neurologen 62 31% 15% Radiologen 24 12% 20% Totaal 400 100% 100%

Methode van onderzoek
Het onderzoek werd uitgevoerd d.m.v. telefonische interviews op privé-adressen. De interviews werden afgenomen door ervaren interviewers. Het veldwerk vond 's avonds plaats met behulp van een geautomatiseerd interviewsysteem.

Vragenlijst
Ten behoeve van dit onderzoek werd in overleg met Elsevier Gezondheidszorg een vragenlijst opgesteld.

Adressenbestand
Voor het onderzoek werd gebruik gemaakt van een adressenbestand dat door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport werd aangeleverd.

---

2 EXECUTIVE SUMMARY

Er bestaat in ons land onder huisartsen en specialisten een grote mate van acceptatie van cannabis als medicijn ten behoeve van pijnbestrijding bij ziektes als MS, AIDS, kanker en meer in het algemeen in terminale stadia van ziektes waar sprake is van ernstige pijn alsook bij chronische pijn.

Het overgrote deel van de huisartsen en specialisten is bekend met de medicinale mogelijkheden van cannabis hoewel bij specialisten de mate van bekendheid niet binnen alle specialisatiegebieden even groot is.

Ca. 15% van alle ondervraagde artsen blijkt ervaring te hebben met het voorschrijven van cannabis. Over het algemeen is men positief over de geboekte resultaten hoewel er wel gevaren zijn: belang wordt gehecht aan een zuivere medische indicatie, selectief gebruik. Ook blijkt er een behoefte te bestaan aan bewezen positieve effecten. Met name dit laatste aspect wordt door veel artsen genoemd als belangrijke voorwaarde om cannabis voor te gaan schrijven.

Er bestaat zeker behoefte aan meer (gerichte) informatie over de medicinale mogelijkheden van cannabis hoewel die behoefte eerder bij huisartsen aanwezig is dan bij specialisten. Informatieoverdracht via vaktijdschriften heeft hierbij de voorkeur maar ook voor internet ziet een deel van de ondervraagde artsen een rol.

Het blijkt dat bij legalisering van medicinale cannabis de bereidheid bij artsen om het middel als pijnstiller voor te schrijven groot is. Een aantal artsen schrijft, binnen de legaliteit blijvend, op cannabis gebaseerde preparaten (naar eigen zeggen) voor in pilvorm.

---

3 RESULTATEN

3.1 Inleiding

In dit rapport worden de resultaten weergegeven voor de twee onderscheiden doelgroepen huisartsen en specialisten. Waar relevant wordt nader ingegaan op de verschillen tussen deze twee groepen. Bij enkele kernvragen uit het onderzoek wordt een nadere detaillering gegeven naar de diverse groepen specialisten die in het onderzoek betrokken zijn. 3.2 Bekendheid met medicinaal gebruik van cannabis

Zowel huisartsen als specialisten zijn in ruime mate bekend met de medicinale mogelijkheden van cannabis. Slechts 11% van de respondenten geeft aan hiermee niet bekend te zijn.

Mate van bekendheid met medicinale mogelijkheden van cannabis
100%
90% 22% 25%
80%
70%
60% In voldoende mate bekend 50% Enigszins op de hoogte 68%
40% 65% Helemaal niet mee bekend 30%
20%
10% 11% 11%
0%
Huisartsen n=200 Specialisten n=200

---

Als indicatiegebieden worden genoemd (voor zover men bekend is met medicinale cannabis):

Indicaties: Huisartsen Specialisten Pijnbestrijding algemeen 54% 71% Pijnbestrijding bij MS 44% 15% Pijnbestrijding bij Kanker 15% 21% Pijnbestrijding bij terminale ziektes als AIDS 3% 3% Bij chronische pijn 15% 12% Bij misselijkheid 8% 17% Totaal antwoorden 137% 138% Aantal ondervraagden 179 183

---

3.3 Ervaring met voorschrijven van medicinale cannabis

Een beperkte groep van de respondenten geeft aan ervaring te hebben met het voorschrijven van cannabis voor medicinale indicaties. Dit betref 19% van de huisartsen (n=37) en 11% van de specialisten (n=25).

Als indicaties die tot medicinaal gebruik leiden worden genoemd: Pijnbestrijding (in het algemeen);
Pijnbestrijding bij MS;
Pijnbestrijding bij terminale ziektes (kanker, AIDS).

Wie daartoe het initiatief neemt hangt bij veel artsen van de situatie af: soms schrijft hij/zij zelf voor, soms vraagt de patiënt er om.
Initiatief tot voorschrijven cannabis 100% 8% 5% 90% 15% 80% 22%
70%
Wil niet zeggen 60% Beide komt voor 50% 46% 60% Patient 40% Arts 30%
20%
10% 24% 20% 0%
Huisartsen n=37 Specialisten n=25

Het aantal patiënten dat medicinale cannabis krijgt voorgeschreven lijkt beperkt: van de voorschrijvende huisartsen geeft ruim de helft aan op dit moment één of meer patiënten cannabis voor te schrijven tegen driekwart bij de voorschrijvende specialisten. Maar het betreft hier een relatief kleine groep ondervraagden waardoor het niet mogelijk is een gedetailleerde schatting te maken van aantallen patiënten: de bandbreedte varieert van 1 tot 3 patiënten per behandelend arts.

---

De meeste ondervraagden geven aan de patiënt advies te geven met betrekking tot de wijze waarop het gebruikt kan worden. Huisartsen neigen daarbij meer naar het gebruik van cannabis als thee dan specialisten. Als alternatief voor roken en/of het gebruik als thee wordt met name pillen genoemd.
Gebruiksadvies
160%
140%
10% 120% 5%
100% 27% 50% Geeft geen advies Nog anders 80% Als thee te drinken 60% 65% Te roken 45% 40%
20% 24% 30% 0%
Huisartsen n=37 Specialisten n=25

In de meeste gevallen haalt de patiënt de cannabis bij de apotheker; maar ook de coffeeshop wordt door de artsen als mogelijke outlet genoemd.

Leverancier Huisartsen n=37 Specialisten n=25 Apotheek 84% 85% Coffee shop 22% 10% Via patientenvereniging 3% 0% Nog anders 8% 10% Weet niet / wil niet zeggen 3% 0% Totaal 119% 105%

---

Ruim de helft van de cannabis voorschrijvende artsen zijn over het resultaat positief terwijl tussen de 10% en 15% negatief is over het resultaat.

Ervaringen met werking cannabis
100% 8% 5%
90% Weet niet wil niet 14% 11% zeggen 80%
Negatief 70% 16% 26%
60% Neutraal 50%
40% Positief 30% 62% 58%
20%
10%
0%
Huisartsen n=37 Specialisten n=25

3.4 Acceptatie van cannabis als medicijn

De acceptatie van cannabis als medicijn is groot te noemen: gemiddeld 6% van de ondervraagden vindt het gebruik van medicinale cannabis onacceptabel terwijl ca. 90% aangeeft het gebruik volledig tot enigszins acceptabel te vinden.
Mate van acceptatie cannabis als medicijn 100% 5% 7%
5%
90% 6%
80% 31% 24%
70%
60% Weet niet wil niet zeggen Niet acceptabel 50% Enigszins acceptabel 40% Volledig acceptabel 30% 60% 64%
20%
10%
0%
Huisartsen n=200 Specialisten n=200

---

De bereidheid om cannabis voor te schijven ligt evenwel op een wat lager niveau dan de overall acceptatie: ruim de helft van alle ondervraagde artsen geeft aan cannabis zeker te zullen voorschrijven (na legalisatie) of heeft dit reeds gedaan. Een kwart van de artsen geeft aan er misschien wel toe bereid te zijn terwijl ca. 10% die bereidheid vermoedelijk niet dan wel zeker niet heeft.
Bereidheid cannabis voor te schrijven 100% 11% 11% 90% 3% 9% Helemaal niet mee 80% 9% 11% bekend 70% Weet (nog) niet 24%
60% 17% Vermoedelijk/ zeker 50% niet Misschien wel 40%
30% 55% Zeker wel/ schrijft al 54% voor 20%
10%
0%
Huisartsen n=200 Specialisten n=200

Toch ziet men ook gevaren: belang wordt gehecht aan een zuivere medische indicatie, selectief gebruik en er bestaat behoefte aan bewezen positieve effecten. Met name dit laatste aspect wordt door veel artsen genoemd als belangrijke voorwaarde om cannabis voor te gaan schrijven.

Opmerkelijk is wel dat relatief jongere huisartsen in mindere mate het voorschrijven volledig acceptabel vinden: de overall acceptatie (83%) is bij hen wel het hoogst maar de twijfel ook hetgeen blijkt uit het feit dat 44% aangeeft misschien tot voorschrijven bereid te zijn. Bereidheid tot voorschrijven cannabis huisartsen naar leeftijd n=200 Total 55% 24% 9% 14% 55 jaar en ouder 55% 10% 14% 20% 40 - 54 jaar 60% 19% 10% 12% t/m 39 jaar 44% 39% 3%13% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zeker wel/ schrijft al voor Misschien wel Vermoedelijk/ zeker niet Weet (nog) niet/ niet mee bekend

Overigens blijkt de mate van stedelijkheid van het verzorgingsgebied van huisartsen geen rol te spelen in de mate van acceptatie van cannabis. De mate waarin artsen geconfronteerd worden met het "straatgebruik" lijkt niet van invloed op hun acceptatiegedrag.

Onder de diverse groepen specialisten is de mate van bereidheid zeer divers: van een relatief hoge bereidheid bij anesthesisten tot een grote mate van onbekendheid met de mogelijkheden bij radiologen (58% is onbekend met medicinale cannabis of heeft zich nog geen mening gevormd). Bereidheid tot voorschrijven cannabis Radiologie n=24 21% 8% 13% 58% Neurologie n=62 40% 44% 11% 5% Inwendige geneeskunde n=57 61% 21% 11% 7% Anesthesie n=57 74% 2%9% 16% Specialisten n=200 54% 21% 11% 16% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zeker wel/ schrijft al voor Misschien wel Vermoedelijk/ zeker niet Weet (nog) niet/ onbekend

Om een globaal oordeel te krijgen over de mate waarin artsen cannabis als medicijn (h)erkennen hebben we een tweetal vergelijkingen voorgelegd. In de eerste vergelijking hebben we respondent laten kiezen tussen "cannabis is ook een geneesmiddel" en "cannabis is uitsluitend een genotsmiddel". Het blijkt dat driekwart van de artsen positief staat ten opzichte van de medicinale functie van het product.
Oordeel mbt cannabis Specialisten 73% 13% 15% n=200
Huisartsen n=200 76% 12% 13% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ook een geneesmiddel OF Uitsluitend een genotsmiddel Geen oordeel

In de tweede vergelijking hebben wij laten kiezen tussen "cannabis is een voldoende veilig geneesmiddel" en "cannabis is een gevaarlijk middel". Uitgesproken gevaarlijk vindt een klein deel van de artsen (ca. 15%) het medicinale gebruik van cannabis terwijl ongeveer een kwart van de artsen zich daarover nog geen oordeel heeft gevormd. Oordeel mbt cannabis Specialisten 60% 15% 25% n=200
Huisartsen n=200 58% 14% 29% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Een voldoende veilig geneesmiddel OF Een gevaarlijk middel Geen oordeel 15

3.5 Informatiebehoefte

Bij de huisartsen is de informatiebehoefte omtrent de medicinale toepassingen van het grootst: 68% geeft aan over meer informatie te willen beschikken tegen 46% van de specialisten. Indicaties, bijwerkingen en dosering zijn daarbij de belangrijkste thema's.

Informatiebehoefte Huisartsen Specialisten Indicaties 39% 26% Bijwerkingen 38% 13% Dosering 35% 24% Toedieningsmethodes 24% 17% Productinformatie 17% 20% Veiligheid 13% 9% Stand van zaken 12% 14% Wettelijke status 9% 14% Vergoeding 8% 11% Anders 18% 19% Geen 32% 56% Totaal 212% 166% Aantal ondervraagden 200 200

Voor wat betreft de mediakeuze wordt het meeste belang gehecht aan informatieoverdracht via vaktijdschriften.

Medium Huisartsen Specialisten Vaktijdschriften 79% 84% Naslagwerken (bijv. Kompas) 36% 28% Folders 15% 11% Internetsites 23% 42% Anders 28% 26% Totaal 180% 191% Aantal ondervraagden 136 89

BIJLAGEN

17

Vragenlijst

INLEIDING:
In opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voeren wij een onderzoek uit naar de medicinale toepassingsmogelijkheden van cannabis. Het doel van het onderzoek is een inventarisatie te maken van de bekendheid met deze toepassingen en welke standpunten artsen innemen ten aanzien van het gebruik van cannabis als medicijn. Mag ik u daarover een paar vragen stellen? Het onderzoek duurt ca. 5 minuten.

V01 In welke mate bent u bekend met de medicinale mogelijkheden van cannabis? Bent u daarmee ...
1) Helemaal niet bekend NAAR V10
2) Enigszins op de hoogte
3) In voldoende mate bekend

V02 Voor welke indicatiegebieden zou volgens u cannabis als medicijn kunnen worden toegepast? OPEN VRAAG

V03 Heeft u zelf ervaring met het voorschrijven van medicinale cannabis? 1) Ja
2) Neen NAAR 13

V04 Hoeveel patiënten van u krijgen momenteel cannabis voorgeschreven? INT: HET GAAT OM EN GLOBALE SCHATTING.

V05 Voor welke indicaties heeft u cannabis voorgeschreven? (OPEN)

V06 Op wiens initiatief werd cannabis voorgeschreven? Was dat op uw initiatief of van uw patiënt?
1) Arts zelf
2) Patiënt

V07 Welke gebruiksadviezen geeft u? Geeft u het advies de cannabis.... a) Geen advies
b) Te Roken
c) Als thee te drinken
d) Anders
18

V08 Waar vandaan betrekt de patiënt de cannabis? a) Apotheek
b) Coffeeshop
c) Via patiëntenvereniging
d) Anders

V09 Wat ervaart u de werking van cannabis bij uw patiënt? Is die (VRAAG OM TOELICHTING, bijvoorbeeld vanwege bijwerkingen) 1) zeer positief
2) positief
3) neutraal
4) negatief
5) zeer negatief

V10 In welke mate vindt u het als arts acceptabel cannabis als medicijn voor te schrijven? Vindt u dat .... (INT: ANTWOORDEN OPNOEMEN EN TOELICHTING VRAGEN)
1) Volledig acceptabel
2) Enigszins acceptabel
3) Niet acceptabel

V11 Ik noem u nu een paar tegengestelde meningen. Wilt u voor elk paar aangeven in welke mening u zich het best kunt vinden? Cannabis is: 1) ook een geneesmiddel of 2) uitsluitend een genotsmiddel 1) een voldoende veilig geneesmiddel of 2) een gevaarlijk middel

V12 Kleven er volgens u medische bezwaren aan het gebruik van cannabis als medicijn? ZO JA: Welke?
1) Neen
2) Ja: te weten

V13 INDIEN V03= NEEN: Als er geen wettelijke belemmeringen zouden zijn, zou u dan bereid zijn om cannabis voor te schrijven? Is dat .. (INT: ANTWOORDEN OPNOEMEN)
1) Zeker wel
2) Misschien wel
3) Vermoedelijk niet
4) Nee, zeker niet
19

5) Weet (nog) niet

V14 Zijn er aspecten van het medicinale gebruik van cannabis waarover u meer informatie zou willen hebben? ZO JA: Wat zijn de belangrijkste aspecten waarover u meer informatie zou willen hebben? GRAAG ENIGE INPUT MBT RELEVANTE ASPECTEN: indicaties, veiligheid, bijwerkingen, toedieningsmethodes, dosering, vergoeding, productinformatie, stand van zaken, wettelijke status. (misschien goed te vermelden dat er in februari een special van het PW over medicinale cannabis verschijnt)

V15 Aan welk medium om informatie te verkrijgen denkt u dan? INT: EVENTUEEL EEN PAAR ALS VOORBEELD NOEMEN
a) Vaktijdschriften
b) Naslagwerken ( bijv. Kompas)
c) Folders
d) Internet
e) .......

V16 Tot slot: wat is uw leeftijd?

Noteer geslacht
1) man
2) vrouw

Postcode

Steekproefgroep:

- huisarts

- anesthesist

- inwendige geneeskunde

- neuroloog

- radioloog

20

Open antwoorden doelgroep huisartsen.

Vraag V05 Voor welke indicaties heeft u cannabis voorgeschreven?

Bij MS, voor de spasmen
Bij MS.
Chronische pijn
Chronische pijn ivm artrose
Chronische pijn.
Eci (slechte eetlust)
Een persoon zonder eetlust bij kanker
Geen antwoord
Gille de la Tourette ziekte van Recklingenhausen Misselijkheid
Misselijkheid bij chemotherapie
MS
MS
MS en bij geestelijk of zwaar gehandicapten.
MS en pijn
MS o.a.
MS patiënt, terminale aids-patiënt en terminale patiënt met botuitzaaiingen bij prostaatkanker
Pijn bij kanker.
Pijn en depressie bij terminale patiënt
Pijnaanvallen bij post polio syndroom
Pijnbehandeling
Pijnbestrijding kankerpatiënten
Pijnbestrijding bij kankerpatiënten en MS patiënten Pijnbestrijding, kankerpatiënten
Pijnstilling, bij terminale patiënten.
Reuma
Terminale kanker en MS
Terminale patiënt
Terminale patiënten, bij bestralingen tegen de misselijkheid Voor A.L.S
Voor MS
Voor pijnvermindering/ pijnbestrijding

21

Vraag V07: Welke gebruiksadviezen geeft u? ANDERS TE WETEN:

Druppels
Geïnformeerd bij apotheek en heeft formulier gekregen met mogelijkheden In vorm van pillen.
Maridol, dat is een tablet
Meestal zijn de patiënten wel op de hoogte
Tablet vorm (capsules)
Tabletvorm
Wat de patiënt zelf wil.
Wat patiënt het beste vindt.

---

Vraag V09b: Waarom staat u hier .. tegenover?

Alle kleine beetjes helpen vooral in een terminaal stadium Als het werkt is het mooi
Bij MS hielp niet, bij pijn wel enigszins
Daarna zakt het weer af
Effectiviteit onvoldoende
Geeft een beetje verlichting
Geeft verlichting
Geen echte positieve of negatieve ervaring
Geen toelichting
Goede aanvulling op de pijnmedicatie.
Het effect heeft ze gezien, en dit is pijnstillend en rustgevend. Het is begonnen met kramen, daar leek het voor te helpen, maar inmiddels zijn de krampen terug, en gebruikt cannabis, en andere medicijnen, zo te zien helpt het dus niet / of is weer terug gekomen.
Het werkt niet.
Het werkt prima.
Het werkte niet.
Is aanvulling op therapeutisch arsenaal
Kan bijwerkingen van andere geneesmiddelen, verminderen, mensen voelen zich plezieriger. Man heeft het uitgeprobeerd, en het is niet schadelijk Mevr kreeg bijwerkingen en had veel te veel gebruikt. Omdat de patiënt positief was.
Omdat die persoon er inderdaad meer eetlust van kreeg Omdat het bij haar heel goed help, en patiënt is er blij mee. Omdat het in bepaalde situaties weldegelijk positieve effecten heeft. Patiënt kreeg het echter niet geheel vergoed en heeft het toen zelf elders gehaald Omdat het in een aantal gevallen toch redelijk werkt Patiënt heeft het een maand geprobeerd maar het werkte niet waarvoor het bedoeld was, patiënt werd slaperig en benauwd.
Patiënt heeft subjectief verlichting van nachtelijke spasmen in bed en algeheel wat soepeler in de spieren en wat ontspannender
Patiënten hebben er baat bij
Pijnstillende werking waarvoor ik het aanvankelijk gaf was zeer voortreffelijk en morfine kon verlaagd worden, en bij aids-patiënt kon zich weer spreken en dat was met geen ander medicijn mogelijk
Reactie was erg goed
Soms positief en soms werkt het niet
We konden geen verbetering waarnemen
Werking was goed

23

Vraag V14_2: Wat zijn de belangrijkste aspecten waar u informatie zou willen hebben?

Alle eisen en normen die gelden voor nieuwe medicijnen Alles wat je bij een gewoon geneesmiddel ook krijgt Effect op langere termijn.
Effecten
Effecten, verslaving
Effectiviteit
Effectiviteit en interactie
Eigenlijk als wat geldt voor een nieuw geneesmiddel Ervaringen van patiënten
Farmacotherapeutisch compas moet er info over geven Farmacotherapeutische bijsluiter, via fto.
Gebruik
Hoe en waar te verkrijgen
Hoe het makkelijk te verkrijgen is via de apotheek Hoe verkrijgbaar
Interactie met andere medicijnen
Interacties
Kortom alles
Kosten patiënt.
Meer vanuit onderzoek laten doen
Nadelige effecten
Of er al trials geweest zijn die meer helderheid kunnen geven. Of er echt placebo onderzoek is of het helpt
Of het vergoed zou worden
Opbouwingsschema en welke patiëntengroepen niet in aanmerking komen. Prijs, het zou schandalig duur zijn u wilt totale info, als het opgenomen wordt als regulier geneesmiddel
Psychische bijeffecten en interactie met andere geneesmiddelen. Resultaten
Resultaten van wetenschappelijk onderzoek
Risico's
Totaliteit
Wanneer is het eerste keus middel en contra indicaties Werking
Wil graag weten resultaten weten van lang onderzoek Wordt tijd dat er groter onderzoek naar komt

24

Open antwoorden doelgroep specialisten

Vraag V05: Voor welke indicaties heeft u cannabis voorgeschreven?

Artrosepatiënt, tegen pijn, patiënt heeft slerodermie Braken bij een kankerpatiënt
Chemotherapie
Chemotherapie
Chronische pijn
Chronische pijn bestrijding
Chronische pijnklachten bij aids
Eindstadium aids
Het wordt nog steeds niet vergoed. (het wordt wel voorgeschreven als thee.) Voor chronische pijn.
Kankerpatiënten
Maagdarmklachten
Migraine en fibromiochie en kankerpijn
Misselijkheid
Misselijkheid bij chemotherapie
Misselijkheid die niet overging
MS
MS
MS (spasmen)
MS met spasticiteit
Pijn
Pijnklachten en moeheid bij MS

25

Vraag V07: Welke gebruiksadviezen geeft u? Geeft u het advies de cannabis.....[ANDERS TE WETEN]

Als capsule
Als tablet via firma Vagron
Als tablet, Marinol
Als tabletten van de apotheek
Tabletjes die gelegaliseerd zijn.
Tabletten
Verdampen
Zoals de patiënt het naar eigen inzicht wil gebruiken

Vraag V09b: Waarom staat u hier .. tegenover?

Bij de een werkt het en bij de ander niet
Bij de patiënt heeft het subjectief bijgedragen aan het doel waarvoor het voorgeschreven werd
Staat hier alleen positief tegenover bij een terminale patiënt. Cannabis heeft een werking die de levenskwaliteit iets verbetert.
De patiënt is tevreden en de arts dan ook
Doet geen wonderen, maar mensen voelen zich prettiger Ervaring slecht
Heeft een gunstig effect
Het doet niet veel
Het helpt de mensen goed, zijn opgewekter, en blijer, en niet meer depressief, en voelen de pijn niet meer zo erg.
Het helpt matig, het effect is teleurstellend. Het is een soort tijdelijke pijnstiller en niet meer dan dat.
Het was even weinig werkzaam als andere anti-emetica (?) In begin fase
Mededelingen van patiënten zelf op spreekuur
Omdat het een enorm goed effect heeft tegen spasmen, ze slaapt nu goed (rookt voor het slapen gaan) en is daardoor waarschijnlijk minder gehandicapt dan zij anders zou zijn. Omdat het helpt
Omdat objectief gemeten het medicijn werkt
Onderzoek uit de VS heeft positieve resultaten opgeleverd, waarom dan niet voorschrijven Patiënt vindt het positief
Patiënten ervaren het als positief
Patiënten zijn tevreden
Positieve resultaten bij de patiënten.
Soms negatief en soms positief en soms verandert het helemaal niks Ze hadden er baat bij
27

Vraag V14_2: Wat zijn de belangrijkste aspecten waar u informatie zou willen hebben?

Alleen medicinaal te verstrekken als het ook legaal te verkrijgen. Allereerst info pakket voor huis arts, vindt dat het uit het illegale circuit moet. Bewezen effectiviteit, wetenschappelijke onderbouwing, evidence based medicine Bij wat voor ziektes helpt cannabis?
Cp weet er nu heel weinig van en wil alle voors en tegens tegen elkaar uit willen schrijven. De doelgroep
De effectiviteit
Effecten op langere termijn, psychische verslaving Effecten op psyche, bijv. Schizofrenie
Effecten over langere termijneffecten
Er moeten heldere richtlijnen komen en een laagdrempelige toegankelijkheid, speciaal voor de arts
Ervaringen met voorschrijvingen, 'fde-aproved', etc. Het is überhaupt nog niet goed genoeg bekend is. Er moet meer onderzoek naar gedaan worden, maar dat zal de komende jaren ook wel gebeuren. Hoe afhankelijkheid ontstaat.
Hoe de werkzaamheid afsteekt tegen andere middelen die gebruikt kunnen worden Hoe gaan collegae er mee om? En meneer zou graag meer wetenschappelijk onderzoek zien, voor hij eraan begint.
Hoe het gemakkelijker is om het verschaft te krijgen bij een apotheek, mits het voor een goede indicatie is. Men kijkt er nu toch nog raar van op! Interacties met andere geneesmiddelen
Invloed op spasticiteit
Lange termijneffecten van chronisch gebruik.
Meer wetenschappelijk onderzoek en de bijwerkingen. Ook wat meer duidelijkheid omtrent de vergoedingen voor de patiënten.
Meneer wil het bij voorkeur niet koppelen aan namen als 'mariejoewana'(campert) of 'hasj' maar gewoon een andere term noemen...
Meneer zou graag wat meer klinisch geneesmiddelenonderzoek met dit middel willen zien. (dit is overkoepelend voor het merendeel voor deze onderwerpen) Mevr. Zou zich in alle aspecten opnieuw verdiepen als ze weer een patiënt zou krijgen Mevrouw wil graag de uitkomsten hebben van goed degelijk onderzoek, dat is er te weinig. Ministerie moet actiever zijn in het geven van info over de verschillende gebieden Onderzoek en nog eens onderzoek, de hele cannabiskwestie moet nog door onderzoek ingekaderd worden.
Onderzoeken die erover gedaan zijn, controle met placebo. Resultaten van behandelingen, manier van voorschrijven, tabletten zijn bijv, onbetaalbaar Risico's
Verslaving
Verslavingsaspecten etc
28

Verslavingseffecten op lange termijn
Waar zou je het kunnen krijgen, dat houdt in dat er een deel gebruiksgemak moet zijn voor de patiënt
Werking op langere termijn
Werking, indicaties, contra-indicaties, interacties Wetenschappelijk bewijs
Wetenschappelijk bewijs of het werkzaam is
Wetenschappelijk onderzoek erna
Zolang als het verboden is kan je het niet toepassen

Vraag V15: Aan welk medium om informatie te verkrijgen denkt u dan? [ANDERS TE WETEN]

Als het in vaktijdschrift staat, dan wordt het ook erkend Collega's die het voorschrijven
Congressen
Congressen, de firma die een product op de markt brengt heeft een bijsluiter. De 'koninklijke maatschappij voor geneeskunde' zou hierover moeten oordelen. Gebruikelijke geneesmiddelenbulletins
Geneesmiddelenbulletin, via info van de farmaceuten zelf Iemand moet maar eens een verhaal komen vertellen Literatuurdatabases via internet, medline b.v. Luctoria (?) -> de klassieken, zoals meneer dat zegt Mailing
Mailings
Mevrouw zoekt op een entrez pubned waarin de belangrijkste medische tijdschriften en de artikelen die gepubliceerd zijn.
Moet ook in farmacotherapeutisch kompas komen te staan Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde
Persoonlijke meningen
Post
Resultaten van wetenschappelijk onderzoek...
Spullen van het ministerie
Uitgaven van ministerie
Vaktijdschriften en congressen
Wetenschappelijke literatuur
Wetenschapsbijlagen van de dagbladen

30

---- --

dinsdag 8 april 2003