EVD
BM 09, september 2003: Beetje bij beetje opent Cuba zijn grenzen
---
Onlangs sloot Cuba een handelsovereenkomst af met de Texaanse
havenstad Corpus Christi voor de levering van landbouwproducten. Een
opmerkelijke stap, gezien het Amerikaanse handelsembargo. Het betekent
dat de Cubaanse markt steeds verder opengaat. Ook voor Nederlandse
ondernemers.
Cuba heeft een staatsgeleide economie. De export bestaat uit primaire
producten zoals suiker, tabak, nikkel (35 procent van de
wereldreserves), citrus en koffie. Verwerkte goederen moeten
grotendeels worden ingevoerd. Privé-ondernemerschap is op beperkte
schaal toegestaan. Zon 80 procent van de lokale voedselproductie komt
inmiddels van privéboeren. Veruit de belangrijkste ontwikkeling binnen
de Cubaanse economie van nu is de herstructurering van de verouderde
suikerindustrie.
Lange termijn
De afgelopen jaren heeft de Cubaanse economie het slecht gedaan, door
lage prijzen op de wereldmarkt voor de belangrijkste Cubaanse
exportproducten, hoge olieprijzen, een wereldwijde terugloop van het
toerisme en natuurrampen (citrusoogst). Met een relatief hoog
opgeleide bevolking van 11 miljoen mensen en een vruchtbaar klimaat
heeft Cuba het echter in zich het economisch centrum van de Cariben te
worden. De Economist Intelligence Unit verwacht zelfs dat de Cubaanse
economie in 2003 met 5 procent zal groeien. Voorwaarde is wel dat de
markt zich opent voor buitenlandse investeerders die geld en
technologische ondersteuning willen inbrengen. En dat die
investeerders niet te hoge verwachtingen hebben. Willem van t Wout van
Fondel van Womy Trading & Management, actief in de nikkel, bussen en
vrachtwagens, en in een rederij op Cuba: 'Je moet op de lange termijn
denken en niet te optimistisch zijn. Denk niet dat je gelijk
binnenloopt.'
Dollarbetalingen
Cuba heeft geen toegang tot de fondsen van de Wereldbank en het IMF of
de Amerikaanse kapitaalmarkt. Men is aangewezen op bilaterale leningen
en commerciële kredieten. De situatie is zelfs zo nijpend dat
bedrijven die 100 procent Cubaans eigendom zijn alle deviezen bij de
Centrale Bank van Cuba moeten inleveren en toestemming moeten vragen
voor dollarbetalingen. Koen Sizoo van de Nederlandse ambassade in
Havanna: 'De Cubanen zeggen dat ze er geen politiek mee zullen
bedrijven, maar voor Nederlandse toeleveranciers is het weer een extra
bureaucratische hobbel. Omdat een toestemming voor het doen van
dollarbetalingen slechts 30 dagen geldig is, wordt zakendoen op
langere termijn lastiger gemaakt.'
Toch handel met de VS
De Helms-Burton Act (1996) betekende een verscherping van het 40 jaar
geleden ingestelde Amerikaanse handelsembargo. Buitenlandse
investeerders in genationaliseerde Amerikaanse ondernemingen kunnen
hierdoor worden vervolgd door een Amerikaanse rechtbank. Toch vond in
2001 - in het kader van humanitaire hulp - de eerste commerciële
voedselverscheping vanuit de VS plaats sinds 1963. Sinds die tijd is
de Amerikaanse verkoop van landbouwproducten en medicijnen aan Cuba
gestegen tot 480 miljoen US dollar. De weinige deviezen waarover Cuba
beschikt worden waarschijnlijk hiervoor gebruikt. Andere buitenlandse
handelspartners moeten daarom rekening houden met wat Van t Wout van
Fondel expliciet omschrijft als hét probleem van zakendoen met Cuba:
'Het doen van betalingen. Maak daarom hele goede afspraken,' is zijn
advies.
Opening van de markt
Een beslissing is op Cuba politiek en niet zuiver economisch. De
prioriteiten van de overheid liggen op dit moment bij de voedsel- en
energievoorziening, het onderwijs en de gezondheidszorg. Sinds het
wegvallen van de Russische steun in 1993 zit Cuba echter voortdurend
verlegen om deviezen. Er wordt daarom hard gewerkt om buitenlandse
investeerders aan te trekken. De zogenaamde Empresas Mixtas (joint
ventures) met een grote buitenlandse financiële inbreng,
Administratiecontracten en de Overeenkomsten voor Gezamenlijke
Productie moeten buitenlandse investeringen makkelijker maken. Maar
vanwege de enorme bureaucratie kan de toestemming voor een Empresa
Mixta al snel een jaar kosten. Die bureaucratie is echt een probleem.
Arend van der Sluis van Sluis Cigar Machinery BV: 'Daardoor kan een
container rustig weken op de kade blijven staan. En als de e-mail of
de fax dan niet werkt, zoals regelmatig gebeurt, is zakendoen op Cuba
echt iets van lange adem.'
Nederland belangrijke handelspartner
In totaal opereren rond de 300 buitenlandse bedrijven op Cuba,
grotendeels uit de voormalige kolonisator Spanje. Opvallend is dat dit
veelal MKB-bedrijven zijn. Grote internationale bedrijven worden nog
altijd tegengehouden door het handelsembargo en de mogelijke gevolgen
van een overtreding van de Helms-Burton Act. Veel buitenlandse
bedrijven zitten op Cuba met het oog op de toekomst.
Nederland is wereldwijd de vijfde handelspartner van Cuba en binnen de
EU de tweede. De omvang van de handel is relatief bescheiden. Volgens
het CBS nam de Cubaans-Nederlandse handel tussen 1998 en 2002 toe van
ongeveer 250 naar 368 miljoen euro. Voor een belangrijk deel is dit
transitohandel; veel nikkel en citrus wordt via Nederland uitgevoerd.
Er zijn op Cuba ongeveer 30 Nederlandse veelal MKB-bedrijven actief,
en ondanks de opgelopen spanning tussen Cuba en de EU vanwege de
verslechterde mensenrechtensituatie op Cuba nemen Nederlandse
investeringen toe. Vanaf 2001 gebeurt dit onder meer dankzij
Nederlandse overheidsprogrammas voor het bedrijfsleven: ORET/MILIEV,
PESP en PSOM, gefaciliteerd door de Nederlandse ambassade in Havanna.
Maar ook hier rommelt het. Onlangs verklaarde Castro dat hij geen
EU-ontwikkelingshulp meer wil. Sizoo: Wat dit betekent voor de
toekomst van ORET en PSOM is onzeker. Toch ziet men op Cuba het belang
van de buitenlandse handel wel in en wordt ons verteld dat ze de
problemen met de EU niet zullen laten doorwerken in de commerciële
contracten.
Nieuwe kansen voor ondernemers
De herstructurering van de suikersector betekent kansen voor
Nederlandse ondernemers. De helft van de suikercentrales en veel
plantages gaan dicht. Voor dat land en die mensen zon 200.000 moeten
nieuwe bestemmingen en nieuw werk worden gevonden. Te denken valt aan
alternatieven voor de suikerteelt, andere toepassingen voor suikerriet
en manieren om de suikerteelt efficiënter te maken. Verder moet bijna
iedere industriële sector op de schop. Gezien het prioriteitenplan van
de overheid kunnen buitenlandse bedrijven zich het beste richten op
landbouw en veeteelt (naast suiker ook tabak, tuinbouw, citrus, zuivel
en pluimvee), het toerisme (infrastructuur en toelevering) en
farmaceutische industrie en biotechnologie, als toeleverancier of
middels een joint venture. Andere kansrijke sectoren zijn de
gezondheidszorg (toelevering) en overige voedsel- en
energievoorziening. Ook veel andere sectoren, zoals bijvoorbeeld
elektro-energie, staalindustrie, mijnbouw, chemische, vis- en lichte
industrie, transport en telecommunicatie (het aantal
telefoontoestellen per 100 inwoners bedraagt 5,2), bieden
mogelijkheden voor ondernemers.
Haken en ogen
Naast het chronische deviezengebrek, de bureaucratie en de mogelijke
gevolgen van de Helms-Burton Act zitten er nog enkele haken en ogen
aan zakendoen met Cuba. Engels wordt op Cuba nauwelijks gesproken.
Zaken doet men in het Spaans. Een Nederlandse ondernemer slaagt verder
alleen wanneer hij de gehele keten kent. Er voetstoots van uitgaan dat
het met afname en toelevering op Cuba wel goed komt is gevaarlijk. Ook
is het verstandig te denken aan de Regeling Herverzekering
Investeringen van Gerling NCM, die een investeringsverzekering biedt
voor politieke risicos bij investeringen in het buitenland.
En Cubanen zijn trots op hun land en stellen persoonlijk contact zeer
op prijs. Van der Sluis: 'Ga er iets doen als je in volle overtuiging
iets zinnigs te brengen hebt. En niet vanuit de westerse arrogantie.
Het gaat hier om goede persoonlijke relaties opbouwen en samenwerken.'
Meer informatie
* EVD, Shanti Pahladsingh, informatiemanager Cuba, (070) 778 87 09,
cuba@info.evd.nl
* Netherlands-Cuban Business Council, Jan van Wissen, (070) 344 15
55, janvanwissen@nchnl.nl
Tekst: Koen Donker van Heel
09.09.2003
---
Bron: Buitenlandse Markten 2003
Nummer: 105522