Partij van de Arbeid

Den Haag, 10 september 2003

Bijdrage van Klaas de Vries (PvdA) aan het Algemeen Overleg over de eenmalige maatregel Asielzoekers - 10 september 2003

Onder de oude Vreemdelingenwet zijn veel problemen ontstaan, waar we nu nog mee te maken hebben. Eén van de belangrijkste was dat niet snel op asielaanvragen werd beslist en dat de asielzoeker van veel rechtsmiddelen gebruik kon maken. Er is nog steeds een grote groep asielzoekers die al meer dan vijf jaar in de een of andere procedure zit. Van een groot deel van hen worden de kosten van de opvang gedragen door de overheid.

Er is in ons land vrij snel overeenstemming gegroeid, dat het belangrijk is die oude erfenis op te ruimen door eenmalig aan een omvangrijke groep asielzoekers die langer dan vijf jaar in ons land zijn een verblijfsvergunning te verlenen. Ik noem de motie Hoekema-Halsema, ik noem de oproep van Pim Fortuyn en uiteindelijk de motie Varela die in deze kamer een meerderheid kreeg, maar van het kabinet Balkenende-I niet mocht worden uitgevoerd.

De instanties die de asielstroom moesten verwerken, hebben sinds het eind van de jaren '80 absoluut geen kans gezien dat adequaat te doen. Ze waren er niet op toegerust. De overheid kon het probleem met het oude instrumentarium niet aan.

In het Hoofdlijnenakkoord spreekt de coalitie van 'inactiviteit' van de overheid. In ieder geval kreeg de overheid niet voor elkaar wat ze moest doen. Er was zeker gebrek aan effectiviteit. En de oude Vreemdelingenwet maakte het ook heel moeilijk. Onder de nieuwe Vreemdelingenwet is het wel mogelijk gebleken, om asielverzoeken snel af te handelen. Het aantal nieuwe asielverzoeken is dramatisch geslonken. Een harde maar rechtvaardige wet.

Door de lange duur van procedures zijn bij veel asielzoekers verwachtingen gewekt. In de vreemdelingencirculaire werd het kort geleden afgeschafte driejarenbeleid dan ook toegelicht met de volgende woorden: "Als gevolg van het tijdsverloop in de procedure kan, onder omstandigheden, enerzijds bij de vreemdeling de gedachte opkomen dat de staatssecretaris van justitie in zijn verblijf zal berusten en kan anderzijds de staatssecretaris van Justitie in redelijkheid niet meer gebruik maken van zijn bevoegdheid de vreemdeling te weigeren." Bij de vreemdelingen worden verwachtingen gewekt en de staatssecretaris kan in redelijkheid de vreemdeling niet meer weigeren. Ook na de afschaffing van het driejarenbeleid blijft dit waar.

Er zijn meer verwachtingen gewekt, zeker door de ambtsvoorganger van de minister. Ik wijs op zijn oproep om hem in kennis te stellen van schrijnende gevallen.

Daarom is het goed er nu een regeling is. Veel innerlijke overtuiging dat deze regeling nodig is, heb ik bij het kabinet niet aangetroffen. Men heeft geluisterd naar de Kamer en men heeft geluisterd naar de samenleving. Er wordt niet gesproken vanuit een eigen overtuiging. De vraag of dit voortvloeit uit opvattingen over behoorlijk bestuur wordt niet beantwoord.

In de kranten staat, dat de coalitie de regeling heeft dichtgetimmerd. Dat zal blijken. Maar luister in ieder geval naar de samenleving. De Raad van Kerken noemde de voorliggende regeling maandag jl. inhumaan; de gemeenten vinden het een te beperkte maatregel, vluchtelingenwerk vindt de regeling onbillijk en slecht afgebakend. En zo'n 65% van de Nederlanders vindt volgens het NIPO, dat er een ruimere regeling moet komen. Ik doe een dringend beroep op het kabinet en de regeringspartijen daarnaar te luisteren.

Dat is voor iedereen goed. Het is goed voor de reeds lang in ons land in onzekerheid verblijvende mensen, die in hun leven dingen hebben meegemaakt, waartegen je mensen wilt beschermen. Het is goed voor de overheid, die de beschikbare menskracht kan richten op actuelere zaken en problemen, die er in overvloed zijn. Het zal worden gewaardeerd door een meerderheid van de bevolking. En de oppositie zal de regering erom prijzen. Wie is er eigenlijk gebaat bij een voortzetting van dit drama?

Wat zijn de hoofdbezwaren van de PvdA tegen deze regeling?


1. De regeling lost de problemen uit de nalatenschap van de oude vreemdelingenwet maar in beperkte mate op. Als je als overheid vindt, dat je te inactief bent geweest en dat er enorme menselijke drama's schuilgaan achter al die getallen van mensen die hier al vele jaren wonen in angstige afwachting van hun lot, en je besluit tot een eenmalige maatregel, los het probleem dan ook ruimhartig op.


2 De beperking van de groep tot mensen die na vijf jaar nog geen definitief besluit hebben op hun eerste asielverzoek is onrechtvaardig. Veel mensen hebben onder de oude Vreemdelingenwet een nieuwe procedure moeten starten, omdat er nieuwe relevante gegevens beschikbaar kwamen die in de eerdere procedure niet konden worden gebruikt. Dit gebeurde soms ook op advies van de verantwoordelijke autoriteiten. Het is onverteerbaar dat dit hen nu wordt tegengeworpen. Het kan toch in een rechtsstaat niet zo zijn dat het gebruik maken van wettelijke rechtsmiddelen er nu voor zorgt dat een verblijfsvergunning wordt onthouden?


3. De regeling betreft niet trefzeker de meest schrijnende gevallen. Begrijp ik goed dat statistisch de kans dat deze mensen na een beoordeling door de rechter een verblijfsvergunning zouden krijgen niet groter is dan 15%? Die zitten vooral ook onder mensen die hier al veel langer in ons land verblijven, relaties hebben aangegaan en kinderen hebben gekregen die in onze samenleving zijn opgenomen.


4. De opvatting dat de inherente afwijkingsbevoegdheid niet meer gebezigd kan worden als de rechter een afwijzende beschikking niet heeft vernietigd, is onzinnig. Het besluit blijft een besluit van het bestuur. Dat kan te allen tijde om bijzondere redenen op zijn besluit terug komen. Dat is in het verleden ook gebeurd. Tegenstrijdige antwoorden.

De motie-Vroonhoven vroeg in het voorjaar om toepassing van de inherente afwijkingsbevoegdheid. Op die manier zou men volgens het CDA tegemoet kunnen komen aan groepen asielzoekers waarover men in de samenleving veel zorgen had. De afwijkingsbevoegdheid is sinds 1 januari zegge en schrijve 10 keer toegepast. Indertijd is de indruk gewekt dat via de motie-Vroonhoven een substantieel aantal problemen zou kunnen worden opgelost. Het is maar goed dat de Kamer daarnaast de motie-Varela heeft aangenomen.

De minister is ook nu nog van plan die afwijkingsbevoegdheid zeer spaarzaam toe te passen. Daaraan is voor al die duizenden asielzoekers die op uitnodiging van de voorganger van de minister hun schrijnend geval aan de regering voorlegden en toelichtten, dus geen enkele hoop te ontlenen. Er zijn verwachtingen gewekt, in deze kamer en daarbuiten, die niet worden waargemaakt. De slachtoffers daarvan zijn duizenden kwetsbare mensen.

De voorstellen van het kabinet zullen tot dramatische gevolgen leiden. Lees het antwoord op vraag 50. Als een moeder alsnog wordt uitgezet, mogen de kinderen met een Nederlandse nationaliteit hier natuurlijk wel blijven. Maar de moeder mag ze van de regering ook meenemen. Dat is inderdaad, zoals de Raad van Kerken zegt, inhumaan. Het is hardvochtig en wreed. Je mag een moeder niet in de situatie brengen, dat ze haar kinderen moet verlaten omdat ze hen een goede toekomst wil bieden of ze moet meenemen naar een land waar ze niets mee hebben. Gezinnen met kinderen, mannen en vrouwen worden uiteengerukt. Als u geen afscheid wilt nemen van uw geliefden die hier mogen blijven, neem ze dan maar mee. Wat is dit voor ethiek en moraliteit?

Kinderen die hier zijn geboren en schoolgaan, moeten weg naar landen waar ze geen enkele band mee hebben. Nederlandse kinderen schrijven ons dat ze hun vriendjes hier willen houden. De elftallen F1 en F2 van Annen willen hun laatste man houden. Waarom is de regering blind voor deze Nederlandse medemenselijkheid? Terwijl het zonder enig probleem anders kan.

Een betere oplossing biedt de regeling die de VNG heeft ontwikkeld en die brede steun in ons land heeft. Ik dring er bij de regering op aan die regeling over te nemen. Dat lost de humanitaire problematiek beter op, dat biedt duizenden asielzoekers na vele jaren perspectief. Dat verlost de overheid van eindeloos veel procedures. En pas die inherente afwijkingsbevoegdheid toe. Daar is hij voor: los schrijnende gevallen op. Denk aan gezinnen en kinderen en aan hun toekomst. Wees ruimhartig, toon menselijkheid. Het is geen teken van zwakte van de coalitie, maar van kracht.

---- --