Koninklijke bibliotheek


Dossier Leni Riefenstahl (1902-2003)

Gevallen engel : leven en werk van Leni Riefenstahl / door Thomas Leeflang, cop. 2000

Mythos Olympia / Hilmar Hoffmann, cop. 1993

Leni Riefenstahl : die Verführung des Talents / Rainer Rother, cop. 2000

Leni Riefenstahl : the fallen film goddess / by Glenn B. Infield, cop. 1976

Leni Riefenstahl / Thomas Leeflang, cop. 1991

Literatuur


* Titels Leni Riefenstahl

* Links

Maandag overleed de Duitse cineaste en fotografe Leni Riefenstahl op 101-jarige leeftijd. Riefenstahl werd vooral beroemd - en berucht - door haar films Triumph des Willens en Olympia. Het eerste is een bombastische weergave van het partijcongres van de NSDAP in Neurenberg, het tweede handelt over de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. Deze films zijn alom geroemd om hun cinematografische kwaliteiten, en alom verguisd om de verheerlijking van het nazistisch gedachtegoed.

Riefenstahl, geboren in 1902, was eerst danseres, tot een ongeluk in 1927 haar dwong een andere beroepskeuze te maken. Door mee te spelen in films over bergbeklimmen (wat ze, ondanks haar knieblessure nog wel kon), kwam ze in aanraking met de filmwereld. Al snel regisseerde ze zelf.
Haar grote doorbraak kwam in de jaren dertig, toen veel gerenommeerde regisseurs al naar het buitenland waren gevlucht en Adolf Hitler de jonge ambitieuze regisseuse vroeg om het partijcongres te documenteren. Riefenstahl leverde wat - ook op grond van haar gigantische budget - verwacht werd, ze filmde de kleine Hitler van onderen om hem in de bioscoop indrukwekkender te doen overkomen en de beelden van onafzienbare rijen SS'ers met dramatische wolkenluchten achter zich, zijn onderdeel geworden van het collectieve geheugen. In hoeverre dit haar verdienste was of die van Hitlers architect Albert Speer, die het draaiboek bedacht, is overigens de vraag. Haar film was in ieder geval sterk beïnvloed door Pantserkruiser Potemkin van de Russische regisseur Sergei Eisenstein en de beroemde titel Triumph des Willens werd door de Führer bedacht.

Na de oorlog hield Riefenstahl zich twintig jaar stil om aan het einde van de jaren zestig naar Afrika te gaan. Zij fotografeerde onder andere in Soedan de Nuba-stam. Nog later bekwaamde zij zich in de onderwaterfotografie.
Haar bijzondere leven en karakter hebben de laatste jaren in de waardering van Riefenstahl de overhand gekregen boven haar nazistische sympathieën. Jodie Foster speelde met het idee een film over haar te maken, er kwamen exposities van haar werk en er werden biografieën over haar gepubliceerd. Time Magazine riep haar zelfs uit tot één van de belangrijkste kunstenaars van de twintigste eeuw (op plaats 81). Deze voorzichtige herwaardering was onder andere het gevolg van de door Riefenstahl zelf zorgvuldig geregisseerde geschiedschrijving, waarin zij zich als slachtoffer van het regime presenteerde. Tijdens een persconferentie ter gelegenheid van haar honderdste verjaardag verontschuldigde Riefenstahl zich 'dat ze ooit geboren was', maar weigerde ze haar spijt uit te spreken dat ze Triumph des Willens had gemaakt: 'het won de eerste prijs, al mijn films wonnen prijzen'. Toch hebben haar prestaties als cineaste altijd in de schaduw van haar propaganda voor het Derde Rijk gestaan. Over Triumph des Willens zei ze dan ook: 'Het heeft zo'n schaduw over mijn leven geworpen, dat de dood een genadige bevrijding zal zijn'.
De ironie wil dat waar Riefenstahl eerst als foute vrouw en goede cineaste werd geportretteerd, nu de waardering voor haar leven gepaard gaat met een cinematografische afkeur. Zo concludeerde de filmmaker Jurriën Rood ter gelegenheid van haar honderdste verjaardag: 'Wie Riefenstahl bewondert vanwege haar filmisch/artistieke kwaliteiten is vooral erg slecht geïnformeerd. Als filmer is ze niets meer dan een na-aper met een grote mond.'

Dit dossier is bijgewerkt tot 10 september 2003

Koninklijke Bibliotheek - Nationale bibliotheek van Nederland