Gemeente Leusden

18-12-03

Gemeente Leusden subsidieert zeldzaam historisch glas

Op dinsdag 6 januari presenteren cultuurwethouder Erwin Jansma en Gerard Raven, conservator van Museum Flehite Amersfoort, het kristallen glas van de ambachtsheerlijkheid Leusden. De presentatie vindt plaats om 15.30 in de hal van het gemeentehuis. Daarna is het glas in museum Flehite te bezichtigen.

De Gemeente Leusden heeft een subsidie ter beschikking gesteld aan Museum Flehite voor de verwerving van een zeldzaam kristallen glas van de ambachtsheerlijkheid Leusden, dat is gemaakt rond 1760. Het glas heeft een hoge historische waarde, omdat dit het oudst bekende voorwerp is dat betrekking heeft op het Leusdense bestuur.

Het glas is prachtig bewaard gebleven en is bijzonder fraai uitgevoerd. Het is van grote zeldzaamheid: er zijn slechts enkele soortgelijke bestuurlijke voorwerpen uit de regio bekend. Museum Flehite heeft slechts één ander oud voorwerp in de collectie dat betrekking heeft op het bestuur van Leusden. Wethouder Erwin Jansma onderkent de historische waarde van het glas en is verheugd een bijdrage te kunnen leveren aan de verwerving ervan.

Het glas van de heerlijkheid Leusden

Kristal,
Hoog 23 cm, diameter voet 11 cm
Opschrift: 't Welvaaren van den heerlijkheid van Leusden c.s., Christoffel Gregory zijn geregt.

Zeldzaamheid
Gegraveerde glazen met betrekking tot Eemland zijn zeldzaam. Museum Flehite Amersfoort bezit verschillende stukken van Amersfoortse regenten en van de vroedschap (begin 18e eeuw) en een glas van het hoogheemraadschap van de Eem (ca 1790). Van randgemeenten was geen enkel stuk bekend, maar onlangs is een vergelijkbaar glas van Woudenberg verworven door de Oudheidkamer Woudenberg. Verder heeft Museum Flehite nog een glas van de buitenplaats Eemlust te Eemnes (1760).

Er is slechts is één oud voorwerp in de museumcollectie dat betrekking heeft op het bestuur van Leusden. Dit is een vroeg-19e-eeuws bodeteken van de meent van de Leusderberg, in zilver op wol. Andere Leusdense voorwerpen zijn een gebrandschilderd ruitje met het wapen van pastoor J. van Ameringe (1582) en twee zilveren avondmaalsbekers van de hervormde gemeente (1689 en 1834, met 19e-eeuwse aardewerk schenkkan).

Achtergronden
De gemeente Leusden c.s. (cum suis, een afkorting voor de andere buurtschappen) is in 1795 ingesteld als rechtsopvolger van de ambachtsheerlijkheid Leusden c.s.

In 1714 zijn de Staten van Utrecht overgegaan tot de verkoop van een aantal heerlijke rechten, om geld in het laadje te krijgen. Een ambachtsheer had het bestuur en de lage rechtspraak van het dorp en benoemde ambtenaren als schout, gadermeester en secretaris. Een jaar later is Leusden c.s., Hamersveld en Snorrenhoef verkocht aan Cornelis Bors van Waveren, schepen en raad van Amsterdam. In 1726 erfde zijn dochter Elisabeth de heerlijkheid. Twintig jaar later kocht het echtpaar Heeling de rechten; hij werd schout en zij ambachtsvrouwe.

Christoffel Gregory uit Mijdrecht kocht in 1759 de heerlijkheid van het echtpaar voor f17.750. Na twee jaar benoemde hij de Amersfoortse regent Isaac Scheltus tot schout. Scheltus kocht de heerlijke rechten er in 1768 bij voor slechts f8000; hij bleef ook schout.