18-12-03
Gemeente Leusden subsidieert zeldzaam historisch glas
Op dinsdag 6 januari presenteren cultuurwethouder Erwin Jansma en
Gerard Raven, conservator van Museum Flehite Amersfoort, het
kristallen glas van de ambachtsheerlijkheid Leusden. De presentatie
vindt plaats om 15.30 in de hal van het gemeentehuis. Daarna is het
glas in museum Flehite te bezichtigen.
De Gemeente Leusden heeft een subsidie ter beschikking gesteld aan
Museum Flehite voor de verwerving van een zeldzaam kristallen glas van
de ambachtsheerlijkheid Leusden, dat is gemaakt rond 1760. Het glas
heeft een hoge historische waarde, omdat dit het oudst bekende
voorwerp is dat betrekking heeft op het Leusdense bestuur.
Het glas is prachtig bewaard gebleven en is bijzonder fraai
uitgevoerd. Het is van grote zeldzaamheid: er zijn slechts enkele
soortgelijke bestuurlijke voorwerpen uit de regio bekend. Museum
Flehite heeft slechts één ander oud voorwerp in de collectie dat
betrekking heeft op het bestuur van Leusden. Wethouder Erwin Jansma
onderkent de historische waarde van het glas en is verheugd een
bijdrage te kunnen leveren aan de verwerving ervan.
Het glas van de heerlijkheid Leusden
Kristal,
Hoog 23 cm, diameter voet 11 cm
Opschrift: 't Welvaaren van den heerlijkheid van Leusden c.s.,
Christoffel Gregory zijn geregt.
Zeldzaamheid
Gegraveerde glazen met betrekking tot Eemland zijn zeldzaam. Museum
Flehite Amersfoort bezit verschillende stukken van Amersfoortse
regenten en van de vroedschap (begin 18e eeuw) en een glas van het
hoogheemraadschap van de Eem (ca 1790). Van randgemeenten was geen
enkel stuk bekend, maar onlangs is een vergelijkbaar glas van
Woudenberg verworven door de Oudheidkamer Woudenberg. Verder heeft
Museum Flehite nog een glas van de buitenplaats Eemlust te Eemnes
(1760).
Er is slechts is één oud voorwerp in de museumcollectie dat betrekking
heeft op het bestuur van Leusden. Dit is een vroeg-19e-eeuws bodeteken
van de meent van de Leusderberg, in zilver op wol. Andere Leusdense
voorwerpen zijn een gebrandschilderd ruitje met het wapen van pastoor
J. van Ameringe (1582) en twee zilveren avondmaalsbekers van de
hervormde gemeente (1689 en 1834, met 19e-eeuwse aardewerk schenkkan).
Achtergronden
De gemeente Leusden c.s. (cum suis, een afkorting voor de andere
buurtschappen) is in 1795 ingesteld als rechtsopvolger van de
ambachtsheerlijkheid Leusden c.s.
In 1714 zijn de Staten van Utrecht overgegaan tot de verkoop van een
aantal heerlijke rechten, om geld in het laadje te krijgen. Een
ambachtsheer had het bestuur en de lage rechtspraak van het dorp en
benoemde ambtenaren als schout, gadermeester en secretaris. Een jaar
later is Leusden c.s., Hamersveld en Snorrenhoef verkocht aan Cornelis
Bors van Waveren, schepen en raad van Amsterdam. In 1726 erfde zijn
dochter Elisabeth de heerlijkheid. Twintig jaar later kocht het
echtpaar Heeling de rechten; hij werd schout en zij ambachtsvrouwe.
Christoffel Gregory uit Mijdrecht kocht in 1759 de heerlijkheid van
het echtpaar voor f17.750. Na twee jaar benoemde hij de
Amersfoortse regent Isaac Scheltus tot schout. Scheltus kocht de
heerlijke rechten er in 1768 bij voor slechts f8000; hij bleef
ook schout.
Gemeente Leusden