PERSBERICHT - 2004-01-07

Tal van activiteiten rond uitvinding die wereld veranderde

Engeland viert 200ste verjaardag stoomtrein

Een uitvinding die de wereld totaal zou veranderen bestaat in 2004 tweehonderd jaar. Groot-Brittannië viert dit jaar het tweehonderd jarig bestaan van de stoomlocomotief met tal van acitiviteiten, maar het zijn niet de ingenieurs James Watt of George Stephenson die worden herdacht.

De man die de eerst stoommachine op het spoor zette was een lange, sterke man uit Cornwall die door zijn schoolmeester werd omschreven als obstinaat en onoplettend, Richard Trevithick (17711833). Hij deed zijn kennis op in de tinmijnen van Cornwall en hij bouwde zijn Penydarran tramweg machine voor een lijn in Zuid-Wales waar voorheen de karren werden getrokken door langzame, arbeidsintensieve paarden.

Op 21 februari 1804, trok Trevithicks pioniersmachine (foto rechts) vanaf Penydarren 10 ton ijzer en 70 personen met een snelheid van ongeveer 7 kilometer per uur over een lengte van bijna 15 kilometer. De eigenaar van de lijn sleepte hiermee een prijs van 500 Guineas in de wacht.

Hij was hiermee zijn tijd 20 jaar vooruit, want Stephensons Rocket lag nog niet eens op de tekentafel, maar het werd in zijn tijd gezien gezien als een nieuwigheidje. Trevethick vertrok later naar de mijnen van Zuid-Amerika waar hij in 1833 op de leeftijd van 62 jaar doodarm stierf. Maar het idee werd overgenomen door anderen en tegen 1845 lag er al een spoorwegnet van 3300 kilometer en werden er in Groot-Brittannië alleen al 30 miljoen passagiers vervoerd.

Met de uitgifte in januari van een £2 munt door de Royal Mint, waarop zijn naam en uitvinding zijn wergegeven, zal hij eindelijk de erkenning krijgen die hij verdiend heeft.

Een nagemaakte replica op ware grootte van de Penydarran locomotief zal een van de hoogtepunten vormen van de festiviteiten dit jaar in Merthyr Tydfil in Zuid-Wales, waar het allemaal begon. Hij zal ook als ster fungeren, samen met andere locomotieven uit het heden en verleden, gedurende het Railfest dat van 29 mei tot 6 juni zal worden gehouden in het National Railway Museum in York.

Het spoorwegmuseum in York is een van de beste in zijn soort en het Railfest belooft een feest voor alle leeftijden te worden: een collectie historische locomotieven varierend van de Rocket tot de Harry Potter-trein, een antieke kermis, theatervoorstellingen, tochtjes per trein en een spoorweg-bazaar. De organisatoren omschrijven het evenement als uniek en eenmalig, en dat allemaal in York, een van de mooiste historische steden.

Misschien omdat het de bakermat is, maar Groot-Brittannië kan op meer spoorweg attracties per vierkante kilometer pochen dan enig ander land ter wereld. De getallen zijn indrukwekkend: meer dan 100 historische spoorwegen en 60 stoom-musea zijn het tehuis van van 700 werkende stoomlocomotieven, onder stoom gezet door een leger van 30.000 enthousiaste vrijwilligers die de gelegenheid geven voorbije tijden te doen herleven. Ook de omgeving zoals stations, seinhuisjes en wagons zijn vaak goed geconserveerd zodat ze populair zijn bij film- en tv-makers (website: www.ukhrail.uel.ac.uk).

Wales verdient een aparte vermelding vanwege zijn Great Little Trains. Hoewel deze smalspoortreinen klein van formaat zijn hebben ze allemaal gefungeerd om leisteen of andere mineralen uit de bergen te halen. Nu bieden ze een gelegenheid om het vaak adembenemede landschap te bewonderen. Er is keuze uit acht verschillende lijnen, waarbij die van de Ffestiniog Spoorweg de oudste ter wereld is.(website: www.greatlittletrainsofwales.co.uk)

Er zijn natuurlijk ook spoorwegmusea die hun eigen historische bestaansrecht hebben. Steam in Swindon is gebouwd in de voormalige werkplaats van de Great Western railway (GWR, ook wel bijgenaamd Gods Wonderful Railway); ook Didcot beschikt over GWR Rail Centre waar de glorietijd van het stoomtijdperk tot leven komt. Een deel van het Manchester Museum of Science and Industry is ondergebracht in het oudste station ter wereld en het Thinktank -museum in Birmingham heeft de oudste stoommachine, ontworpen door James Watt in 1779, in haar bezit.

Maar is het vooral Noordoost Engeland dat gezien wordt als de bakermat van de spoorwegen. Rond Newcastle werden de eerste spoorwegen aangelegd en later de eerste passagierstrein die tussen Stockton en Darlington pufte. In Shildon in het graafschap Durham wordt de laatste hand gelegd aan een £10 miljoen kostend permanent spoorwegdorp, het eerste buitenstation van het National Railway Museum.

In het nabijgelegen Beamish, het openluchtmuseum van Noordoost Engeland, bestaat de gelegenheid om een van de oudste nagebouwde spoorlijnen te bezichtigen. Je kunt er een ritje maken in een open spoorwegwagonnetje achter een replica van Stephensons Locomotion No 1, gebouwd in 1825.

Als je kan, bezoek dan Cornwall waar het indrukwekkende verhaal van Trevithick allemaal begon. In zijn woonplaats Cranborne staat een standbeeld van hem met een model van een van zijn machines in zijn hand; niet ver weg bevindt zich in Perponds zijn cottage dat opengesteld is voor het publiek. Het is moelijk voor te stellen dat in zijn nederige cottage wat krabbeltjes zouden leiden tot de ontwikkeling van de hogedruk stoommachine en dat daarna de wereld nooit meer hetzelfde zou zijn.

Hoogtepunten van de evenementen rondom het 200-jarige bestaan

Januari: Uitgifte van de £2 herdenkingsmunt en een serie postzegels

Februari 21: Wandeling langs de route van de oorspronkelijk spoorweg in Merthyr Tydfil, Zuid-Wales

Mei 1-2: Whisky Treinen over de Keith&Dufftown Spoorweg, Banffshire, Schotland, als onderdeel van het Speyside Whisky Festival.

Mei 28 Juni 6: Railfest in het Nationaal Spoorweg Museum in York, festiviteiten rondom het verleden, heden en toekomst van het spoorvervoer.

Juni-September: Replica van de Trevithick Penydarren locomotief in Merthyr Tydfil

Juli 1-11: Merthyr Tydfil Heritage Festival, inclusief verzameling Trevithick machines Transport Festival op 4 juli met stoomtreinen uit Cardiff.

October 5-7: Victoriaanse Fantasie een evenement rondom het 200-jarige bestaan in het Colne Vally Railway Centre in Castle Hedingham, Essex

Meer informatie op de website: www.rail200.com

Verhaal: Bob Barton
Vertaling: Jan Molenaar