2004-01-09, NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 3, 22.40 uur
MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE WEKELIJKSE
MINISTERRAAD OVER OPZEGGINGEN BINNEN DE THUISZORG EN DE
UITSPRAKEN VAN ECONOMEN DAT KABINET DOOR SOMBERHEID DE
RECESSIE VERERGERT
MINGELEN:
Het was de eerste ministerraad sinds het nieuwe jaar en u zei op de persconferentie zojuist: het
kabinet is goedgemutst het nieuwe jaar ingegaan. Dat klonk nogal positief ineens.
BALKENENDE:
Ja, dat is ook zo. De sfeer was uiteraard goed in het kabinet, de eerste ministerraad, en iedereen
was zich bewust dat er veel gedaan moest worden dit jaar, maar de sfeer was goed, de
samenwerking was goed. En iedereen kijkt natuurlijk best tevreden terug op wat er de
afgelopen maanden is gebeurd, in de steigers hebben gezet, en daar gaan we nu behoorlijk mee
verder.
- OPZEGGINGEN THUISZORG -
MINGELEN:
Nou zijn een aantal bejaarden en gehandicapten minder goed gemutst het nieuwe jaar ingegaan
want die hebben hun thuiszorg opgezegd, die vinden dat ze ineens teveel eigen bijdragen
moeten betalen. De organisaties schreeuwen moord en brand, duizenden mensen hebben de
thuiszorg opgezegd. Wat vindt u daarvan?
BALKENENDE:
Ik denk dat we eerst onder ogen moeten zien dat de tarieven in de thuiszorg sinds 1997 soms
niet eens zijn verhoogd, met andere woorden het zijn lange tijd dezelfde tarieven geweest. Dat
is één.
MINGELEN:
Dus een beetje overdreven eigenlijk?
BALKENENDE:
Het tweede is dat we ook moeten kijken of we de thuiszorg op langere termijn kunnen
behouden voor de groepen die het echt nodig hebben. En er is een verschil tussen, dat moet ik
ook nog zeggen, de ouderen met een wat hoger inkomen en degenen met een langer inkomen.
En het is zo dat van de mensen met een hoger inkomen meer wordt gevraagd, dan praten we
over dat maximum tarief van ruim 11,- per uur. Maar het ligt anders voor degenen met lage
inkomens, want die hebben te maken met maximumbijdrages per maand. Dus het is niet voor
iedereen hetzelfde. En sowieso zal ook de minister van Volksgezondheid, de heer Hoogervorst,
nog nadere informatie hierover geven, om ons nog wat meer duidelijk te geven.
MINGELEN:
Heeft u dan toch een verklaring voor het feit dat kennelijk toch veel mensen organisaties
spreken over duizenden nu hun thuiszorg opzeggen. Is dat bijvoorbeeld een teken dat die
thuiszorg toch eigenlijk niet zo nodig was?
BALKENENDE:
Voor een deel, was natuurlijk wel bekend, dat mensen ook profiteren destijds van het
betrekkelijk tarief. En er zijn natuurlijk ook mensen die best kunnen zeggen: nou, ik ga iets
anders bedenken, mensen die me helpen, of ik ga het op een commerciële manier doen, of wat
dan ook, ik vind zelf een oplossing. Sommigen mensen zeggen ook: ja, als ik een keuze moet
maken tussen deze bijdragen voor de thuiszorg of mijn vakantie, ook dan worden keuzes
gemaakt. En dat zijn afwegingen die mensen maken, dat wisten we natuurlijk ook van tevoren
wel.
MINGELEN:
Maar dat betekent dus eigenlijk dat de regeling tot nu toe, voordat u ingreep, misschien ook wel
te luxe was in uw ogen?
BALKENENDE:
Het is zo dat vooral de ouderen met een wat hoger pensioen, die hebben natuurlijk ook
alternatieven. En het is zo dat juist degenen die het wat beter hebben, makkelijk gebruik
kunnen maken van zo'n voorziening, dat wordt ook wel erkend. En vervolgens spreekt
natuurlijk wel het punt van hoe kun je nu zorgen dat degenen die het wat minder gemakkelijk
hebben toch tegemoetkomingen krijgen. En het belangrijke punt is, we doen het ook omdat
Nederland vergrijst, als we niets zouden doen, dan zouden we toch op termijn ook vastlopen.
En we willen graag een eerlijk verhaal vertellen, het gaat ook om het kunnen waarborgen van
voorzieningen op de lange termijn.
MINGELEN:
Zou je kunnen zeggen dat die organisaties van thuiszorg ook een beetje stemming maken?
BALKENENDE:
Ik ga niet praten in termen van stemming maken. De thuiszorg-instellingen zijn zeer
gemotiveerd bezig voor de oudere mensen, dat gebeurt ook met veel hartstocht, en ik heb er
heel veel respect voor en waardering.
MINGELEN:
Maar zij schreeuwen nu moord en brand dat hun mensen de thuiszorg opzeggen, dat het
allemaal heel vreselijk is. En als ik u begrijp, is het toch vaak ook een beetje een luxe-probleem.
BALKENENDE:
Ik zeg dat sommige ouderen, een deel van de ouderen, die hebben ook alternatieven, dat wisten
we ook, en dan mag je ook best een keer zeggen van de tarieven die in het verleden niet
aangepast zijn, voor sommigen ook betrekkelijk laag waren. Nou, dan mag je best kijken naar
eigen verantwoordelijkheid. Dat zal dan ook betekenen dat een aantal mensen zeggen van we
stoppen er mee. Maar goed, aan de andere kant, ik denk ook dat de instellingen ook genoeg
werk blijven doen ten behoeve van de ouderen.
MINGELEN:
Sluit u uit dat er ongelukken gebeuren vanwege het feit dat een aantal mensen die het niet uit
luxe deden, en nu toch uit financieel overwegingen gewoon moeten zeggen: het wordt te duur,
ik kan de verpleegster drie keer per dag niet meer betalen, dat daar ongelukken mee gebeuren?
BALKENENDE:
Laten we niet gaan speculeren of er wel of geen ongelukken plaatsvinden. Natuurlijk is het zo
dat iedereen de afweging moet maken van heb ik een alternatief of is het echt nodig. En juist
degenen die het moeilijker hebben, dan moet je natuurlijk kijken van wat zijn dan de
mogelijkheden voor wat betreft de financiële compensatie. We gaan wat meer vragen van de
mensen, dat is ook zo, maar het is ook zo dat voor de meest kwetsbare groepen er ook een
zekere compensatie weer wordt geboden. En iedereen zal wel moeten kijken van is het echt
nodig.
- UITSPRAKEN ECONOMEN -
MINGELEN:
De ingrepen zijn nodig omdat er zeer fors gesneden moest worden op de uitgaven. Ik vroeg u
daarnet over stemmingmakerij van de thuiszorg-organisaties. Er zijn andere organisaties,
namelijk die van de economen, die zeggen dat u zelf als premier, als kabinet, stemmingmakerij
heeft gepleegd door de economie de prut in te praten door al die sombere verhalen vorig jaar.
BALKENENDE:
Ik zie dat natuurlijk heel anders.
MINGELEN:
Dat verbaast me niet, maar het zijn wel economen van naam. Bijvoorbeeld een belangrijke
CDA-adviseur Bovenberg, die zegt: u heeft de economie voor een half procent BNP, en dat is
nogal wat, de put in gepraat.
BALKENENDE:
Ik ken de heer Bovenberg erg goed, het is een goede vriend en ...
MINGELEN:
Heeft u met hem gebeld toen hij dat heeft gezegd? Het is toch een niet geringe beschuldiging.
BALKENENDE:
Ik ga binnenkort weer eens met hem praten, we hebben regelmatig wel contact met elkaar. Het
is overigens wel zo, toen wij vorig jaar onze maatregelen naar voren hebben gebracht,
Bovenberg ook één van degenen was die zei: structuurveranderingen die het kabinet nu
doorvoert, die zijn absoluut noodzakelijk. Te lang, zei hij toen, zijn structuurveranderingen op
hun beloop gelaten, dus de zaak moet worden aangepakt.
MINGELEN:
Maar hij bedoelt waarschijnlijk te zeggen dat het verkooppraatje er om heen niet deugt, dat u te
somber hebt ingezet en dat daardoor de verwachtingen van mensen die in Nederland werken
ten aanzien van de economie ook buitengewoon laag zijn.
BALKENENDE:
Ik denk dat de economen ook goed moeten kijken naar waar het kabinet mee bezig is en wat
we vorig jaar hebben gezegd. Het ging ons uiteraard niet om een economie in de prut te praten,
dat is onzin, we hebben wel gezegd dat Nederland een achterstand heeft opgelopen en dat,
willen we vooruit gaan, dat we dan alle hens aan dek moeten hebben. Om die reden heeft het
kabinet gezegd: we willen een nullijn wat betreft de loonontwikkeling, niet alleen in 2004, ook
in 2005, een paar jaar, dat heb je nodig om in ieder geval goedkoper te worden, omdat we duur
zijn geworden ten opzichte van de ander landen.
MINGELEN:
Maar dat is het punt niet, dat bestrijden ze niet, maar het is toch opmerkelijk dat niet alleen de
heer Bovenberg maar ook andere economen van goede naam en faam zeggen: het feit dat
Nederland van alle Europese landen het heel slecht doet, dat het economisch vertrouwen van
de consument in Nederland heel laag is, dat komt door de manier waarop het kabinet
Balkenende deze onheilsboodschap vorig jaar heeft aangezet.
BALKENENDE:
Ja maar wat heeft het kabinet vorig jaar ook gezegd, we hebben een Innovatieplatform
gekregen, kijken naar de versterking van het vernieuwend vermogen van je economie.
Temidden van ombuigingen ontzien we de sector van het onderwijs. Wij doen natuurlijk een
appèl op werkgevers om zich in te zetten voor sterkere bedrijven, dat is één. En bovendien
weten we ook dat Nederland kansen heeft, we zijn goed in het onderzoek...
MINGELEN:
Ja, maar dat heb ik vorig jaar niet zo gehoord van u.
BALKENENDE:
Ook dat heb ik gezegd. Vorig jaar heb ik gezegd: we moeten eerlijk zijn, we moeten onder ogen
zien dat Nederland achter loopt. En het is natuurlijk een heel merkwaardige beeldvorming als je
nu zou zeggen dat het achterlopen nu even aan het kabinet te wijten is. Nee, waarom zijn we
gaan achterlopen in Europa, omdat we sinds 1997 duurder zijn geworden dan concurrerende
landen, omdat wij, laat ik zeggen, behoorlijk veel hebben uitgegeven, we hebben bijvoorbeeld
veel lastenverlichting gehad. En het leek lange tijd dat het heel goed ging met het poldermodel,
en plotseling zien we dat het niet goed ging. Kortom,...
MINGELEN:
Nee, dat heeft iedereen gezien, maar het punt wat deze economen maken is kennelijk dat de
analyse wel hetzelfde kan zijn, maar dat als je vervolgens alleen maar praat over hoe ellendig het
allemaal is, de economische verwachtingen ook vanzelf naar beneden gaan.
BALKENENDE:
Nee, we hebben gezegd: je moet een eerlijk verhaal houden, je moet zeggen wat nodig is om
perspectief te bieden. We hebben ook werkgevers en werknemers - en gelukkig zijn we tot een
sociaal akkoord gekomen - denk ik overtuigd , maar dat geldt ook voor hoe ze zelf tegen de
zaken aankijken, dat die loonmatiging absoluut noodzakelijk is om vooruit te komen. Daar
hebben we, denk ik, echt behoorlijke slagen mee gemaakt. En voor de rest, het gaat helemaal
niet om zaken in de prut te praten, daar schiet je niet mee op. Maar wel zaken eerlijk onder
ogen zien.
MINGELEN:
Maar oké, wat is dan de verklaring voor het feit dat de economen dat wel zeggen? Zijn zij
oneerlijk dan? Beschuldigen zij u om bepaalde redenen dat u het verkeerd heeft aangepakt? Wat
is de reden dan van dit verhaal?
BALKENENDE:
Laten we even terug gaan naar vorig jaar. Ik weet nog heel goed, toen hadden we ook te maken
met die neergang van de economische ontwikkeling, de vraag van moet je nu een
financieringstekort hebben, wat kun je doen. Toen zijn er nog al wat economen geweest die
zeiden: ach, het kabinet praat nu wel over die solide overheidsfinanciën, die praat over een niet
te hoog tekort, maar het kan wel een tandje minder, gewoon een wat hoger tekort. Als we toen
het advies van de economen hadden opgevolgd, waren de problemen nu stukken groter
geweest.
MINGELEN:
Nou, de VS hebben een gigantisch tekort en de economische groei is werkelijk fantastisch. Dat
is een mooi voorbeeld, zo had u het ook kunnen doen.
BALKENENDE:
Ik denk wat er in Amerika is gebeurd, dat is toch de impuls die, laat ik zeggen, de oorlog in Irak
heeft betekent ook voor de economie, dat zet zich wel door. Maar...
MINGELEN:
Maar ten koste van gigantische tekorten. Dus dat zou in Nederland ook een beetje hebben
gekund.
BALKENENDE:
Weet u, natuurlijk kun je zeggen van ach, laat het tekort maar oplopen. Maar dat betekent
eigenlijk niets anders dan dat je zegt: de lasten doorschuiven naar de toekomst.
MINGELEN:
Doet president Bush dat dan? Volgens u is de VS een belangrijke partner, we bewonderen
Bush een beetje, maar op dat punt voert hij verkeerd beleid?
BALKENENDE:
Ik ga me nu geen oordeel aanmeten over het beleid van de Amerikaanse regering...
MINGELEN:
Ik had het idee dat dat er aan kwam.
BALKENENDE:
De Amerikaanse economie is ook anders dan de Nederlandse, wij zijn een open economie en
als wij gaan stimuleren, zeggen laten het tekort oplopen, we geven een impuls, dan hebben wij
te maken met grote weglekeffecten, omdat zaken vaak naar het buitenland gaan. En nog een
ander punt, er zijn natuurlijk landen met een hoger tekort dan Nederland. Doen die landen het
beter dan Nederland? Nee, dat is niet zo. Dus het wil ook niet zeggen dat een hoger tekort nu
automatisch leidt tot een betere economische omstandigheid.
MINGELEN:
Dus kortom, u voelt zich niet aangesproken door deze kritiek?
BALKENENDE:
Nee, bepaald niet.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, WI)
Ministerie van Algemene Zaken