13-01-2004
Amsterdamse sociaal-democratie als politiek project: zien we
resultaten?
In de maatschappelijke en staatkundige activiteit van de dag het oog
gericht houdend op een groot en hoog doel, dat ons te liever zal zijn
geworden nu wij het volstrekte tegendeel daarvan op zo
verschrikkelijke wijze hebben doorleefd.
Willem Drees
Buchenwald, 1 mei 1941
Een stad besturen is voor de Partij van de Arbeid meer dan goed op de
winkel passen en kwetsbare groepen beschermen tegen Haagse
bezuinigingen. De sociaal-democratische traditie is die van een
ambitieuze beweging gericht op maatschappijverandering. Dat vraagt
visionaire leiders die niet alleen uit zijn op meer macht voor de
partij maar oog hebben voor politieke vooruitgang in de stad, weg van
het huiveringwekkend tegendeel waar Drees over sprak. Brengen de
PvdA-ers in college en gemeenteraad de Amsterdamse bevolking verder op
de koers van het sociaal-democratisch project?
Het grote politiek project van de PvdA blijft helaas ongewis zolang de
denkers in het bos verblijven en een beginselprogramma ontbreekt. De
partijleiding kiest voor behoedzaamheid, met een hang naar
behoudzaamheid. Bij gebrek aan nieuw gedachtegoed grijpen we daarom
terug op een verenpak uit de jaren dat sociaal-democraten nog
inspirerend waren. Spreiding van inkomen, kennis en macht.
Solidariteit. Emancipatie. Mondigheid. Verheffing. Woningbouw.
Duurzaamheid. Veiligheid. Kunnen die tien uile- en haneveren even
volstaan?
1. Draagt Amsterdam iets bij aan een evenwichtiger spreiding van
inkomen? In de gemeentelijke belastingheffing kunnen de sterkste
schouders de zwaarste lasten dragen. De verdediging van de onroerend
zaakbelasting is tot dusver effectief geweest. Het lokaal
armoedebeleid is vooral door inbreng van de PvdA-fractie eveneens
volgens het solidariteitsprincipe ingericht. Steun waar die echt nodig
is, bij mensen die een bona fide beroep moeten doen op de Dienst Werk
en Inkomen.
2. Verspreiden wij kennis? De fractie is trots op haar prominente
onderwijsdeskundige die niet alleen de inhoudelijke kwaliteit van het
onderwijs te vuur en te zwaard verdedigt en helpt versterken, maar ook
oog heeft voor de schoolgebouwen en leermiddelen die eerdere
generaties bestuurders hebben verwaarloosd. De PvdA-wethouder maakt
veel geld vrij voor onderhoud en nieuwbouw en pusht stadsdelen waar
het geld op de plank ligt. Wethouder en fractie keren zich tegen
heilige huisjes die niet aantoonbaar bijdragen aan goed opgeleide
kinderen, zoals de voorschool en onderwijs in eigen taal en cultuur.
De PvdA investeert in een nieuwe stadsbibliotheek, marktplaats van
kennisuitwisseling, en in ICT-infrastructuur.
3. Verspreiden we macht? Lastig voor een bestuurderspartij: de
reflex is macht verwerven via verkiezingen en vervolgens het
electoraat goed vertegenwoordigen. De stadsdelen zijn een links
project: een structuur die de dagelijkse beslissingen over de
inrichting van de samenleving binnen handbereik van de Amsterdammers
brengt. Maar het wordt tijd voor evaluatie en misschien hervorming. De
nieuwe tijd vraagt jonge vormen: een experiment met burgerinitiatief
kan dit jaar door de steun van de PvdA-fractie van start in Amsterdam.
Dit kan uitgroeien tot een laboratorium van politieke vernieuwing,
waarin burgers tijdelijk zelf in het politieke proces stappen door in
de samenleving een meerderheid te organiseren voor wat ze
superbelangrijk vinden. De partij met de dubbele ziel van
bestuurderspartij en maatschappijhervormer geeft een nieuwe generatie
het politieke speelveld, met de verantwoordelijkheid om als het mis
dreigt te lopen aan de noodrem te trekken.
4. De raadsfractie is solidair door verdrukte bevolkingsgroepen
te helpen er zelf uit te komen: door (bij)scholing, toeleiding naar
werk, emancipatie door taalles en maatschappelijke reactivering. Ook
gestigmatiseerde groepen als drugsgebruikers, tegen wie het makkelijk
trappen is in crisistijd, kunnen rekenen op solidariteit van de
PvdA-fractie en de wethouder Zorg. Niet door te pamperen: gekke Henkie
is voorgoed uit Amsterdam vertrokken. Wel door goede opvang aan te
bieden, gebruikersruimtes, heroïneverstrekking, afkickprogrammas.
Nieuwkomers kunnen rekenen op gastvrijheid en steun bij inburgering,
maar wel vanuit eigen verantwoordelijkheid: aan gespreide bedjes doen
we niet meer. Onderlinge solidariteit is van wezensbelang in een stad
waar mensen zo divers zijn en dicht op elkaar wonen. De PvdA-fractie
doet er veel aan om samenleven en verdraagzaamheid te bevorderen,
bijvoorbeeld door bij de laatste begrotingsbehandeling met een
initiatief te komen om burgers te trainen in vrijwillige
conflictbemiddeling.
5. Emancipatie is voor sociaal-democraten een kerngedachte bij
het inrichten van de samenleving. Ook bij integratiebeleid dus:
zelfstandigheid bevorderen en het vermogen om eigen keuzes te maken.
Tegengaan van onderdrukkende macho-patronen, vijandige ideeën over
homoseksualiteit, geweld achter de voordeur en beklemmende religieuze
doctrines. Een punt waarop de PvdA-fractie zich de komende tijd nog
krachtiger gaat profileren.
6. De PvdA stimuleert de mondige burger tot deelname en
tegenspraak. De fractie gaat maandelijks Rood op Straat en voortdurend
in debat. De PvdA-website is een Amsterdams platform met dagelijks
honderden bezoekers en ook raadsleden hebben actieve websites. De
fractie haalt scholieren naar het stadhuis, er is een actieve
ouderengroep en debattrainingen. Maar ook medezeggenschap is een
linkse verworvenheid: de PvdA-fractie maakte een scherpe analyse van
het collegevoorstel de inspraak deels te ontmantelen en haalde de
voetangels er uit. Bij sociaal-democraten gaat het niet om schreeuwen
en schelden, maar om opkomen voor je recht en je mening.
7. Verheffing van het volk door cultuur en sport is een ouderwets
onderdeel van de sociaal-democratische doctrine. Ook de arbeider had
recht op muziek, voorstellingen en beeldende kunst. Een uiterste
inspanning van wethouder en fractie moet een nieuw Stedelijk Museum
met allure doen ontstaan waar al vele te lang werd gepapt en
natgehouden. Kleinere kunst-initiatieven kunnen op steun rekenen en
waardevol erfgoed verdient bescherming. Meer Amsterdammers moeten ook
fysiek in beweging komen. De fractie stimuleert om die reden de
breedtesport met gerichte subsidies en faciliteiten.
8. De raadsfractie en de wethouder doen het uiterste om tegen de
markt in meer woningbouw voor elkaar te boksen. De PvdA-fractie weet
ettelijke miljoenen vrij te maken om onder meer het bouwen op IJ-burg
weer op gang te brengen. De 30% sociale woningbouw staat voortdurend
onder druk. PvdA-ers staan voor betaalbare woningen, pal tegen het
vrije-markt-optimisme in. Openbaar vervoer, van vitaal belang voor een
leefbare stad, is bij de PvdA in de goede handen van het meest ervaren
Amsterdam raadslid dat in ieder debat de toon zet.
9. De milieuportefeuille zit bij rentmeester CDA, maar de
wethouder meent dat duurzaamheid niet scoort en het milieubeleid is
voltooid. De PvdA-fractie staat voor bescherming van het eeuwenoude
groen rond de stad tegen oprukkend kantoorbeton, houdt het
Milieucentrum overeind, en oppert nu om een deel van het budget voor
beleidsontwikkeling daar ook maar heen te brengen wanneer de wethouder
er geen raad mee weet. Hier zijn dit jaar PvdA-initiatieven te
verwachten.
10. Veiligheid tot slot mag dan geen vanzelfsprekend progressief
issue zijn, maar wel een essentiële voorwaarde voor levensgeluk. In
een onveilige stad wordt participatie belemmerd en loert men argwanend
naar medeburgers. Een verdraagzaam Amsterdam vergt minder agressie,
diefstal en slachtofferschap. De sociaal-democratie heeft oog voor
maatschappelijke oorzaken van criminaliteit, maar weet ook dat armoede
op zich niet tot criminaliteit dwingt. Onwetendheid, egoïsme,
kortzichtigheid en verslavingsdwang zijn belangrijker oorzaken: die
pak je aan met onderwijs, kansen, gerichte zorg en het stellen van
duidelijke grenzen. Rijke mensen kopen hun eigen veiligheid, maar ook
in een volkswijk is er recht op bescherming tegen dieven en hufters.
De sociale kwaliteit bepaalt vooral of een buurt veilig is: kennen
mensen elkaar, is de sfeer positief, spreekt men elkaar aan? De
PvdA-fractie trok de afgelopen twee jaar hard aan projecten als
wapenfouilleringen, aanpak van jeugdige veelplegers en agressie in het
verkeer en openbaar vervoer. Bij de bezuinigingen is de PvdA in de
bres gesprongen voor toezichthouders: uit solidariteit, maar ook omdat
ze op straat zulk belangrijk werk doen.
Sociaal-democratische resultaten bewaken
In een tijd waarin vooral het resultaat telt, tellen voor
sociaal-democraten nog steeds ideeën. Ons linkse politiek project
vraagt aandacht en onderhoud. Sommige politici willen cashen door het
Amsterdams belang in Schiphol van de hand te doen. De Partij van de
Arbeid-fractie, wantrouwend tegenover privatisering van nutsmiddelen
en vitale infrastructuur, wil juist invloed houden op de luchthaven om
voor het Amsterdams belang op te kunnen komen. Het kabelnet en
energiebedrijf zijn al verkocht en met de opbrengst zijn waardevolle
dingen gerealiseerd. Maar we moeten vaststellen dat geprivatiseerde
nutsbedrijven moeilijk aanspreekbaar zijn op goede dienstverlening aan
de klanten, en de neiging hebben buitennissige avonturen te beginnen.
Daar kan de PvdA nog strakker tegen optreden.
Binnen de PvdA-fractie zijn de sociaal-democratische beginselen
voortdurend op de achtergrond aanwezig, al toont de een hierin meer
bevlogenheid dan de ander. Passie en politieke inspiratie uit onze
rijke traditie onderscheiden ons in positieve zin van veel andere
partijen. De samenleving snakt naar een inspirerend en richtinggevend
verhaal. Koester daarom het verenkleed en ga in tijden van crisis ook
bij de politieke erflaters te rade.
VIII. Drankbestrijding door de gemeenten, door het onder geen
voorwendsel vermeerderen der inrichtingen met vergunning, bij
benoemingen van politie-agenten en inspecteurs de voorkeur te geven
aan afschaffers of geheelonthouders en het verschaffen van
wachtlokalen met verstrekking van koffie voor losse arbeiders.
Gemeenteprogram Sociaaldemokratische Arbeiderspartij, 1899
Peter Klerks
Partij van de Arbeid