Centraal Planbureau

Centraal Planbureau

Onderwerp: persbericht
Nummer: 4
Datum: 15 januari 2004

Beleidsexperimenten: Nederland laat mogelijkheden onbenut om te leren over effecten van beleid

Beleidsexperimenten waarbij bepaald beleid wel van toepassing is op een experimentele groep, maar niet op een controlegroep, kunnen overtuigend bewijs opleveren over de effecten van beleid. Bewezen effectief beleid verdient continuering en brede invoering. Over de effecten van beleid is nu vaak weinig bekend, omdat niet precies duidelijk is wat gebeurd zou zijn indien het desbetreffende beleid niet zou zijn gevoerd. Dit geldt zowel voor al lang lopend beleid, als voor nieuw beleid. Kennis van deze effecten is echter zeer belangrijk, omdat de kosten van ineffectief beleid zeer hoog kunnen zijn. Nederland kan door middel van beleidsexperimenten meer leren over de effecten van beleid. De mogelijkheden hiertoe worden nog te weinig benut. De baten van beleidsexperimenten kunnen dan ook heel groot zijn.

Dit concluderen Maarten Cornet en Dinand Webbink in het vandaag verschenen CPB Document 'Lerend beleid: het versterken van beleid door experimenteren en evalueren'. De CPB-onderzoekers hebben de kansen en mogelijkheden van beleidsexperimenten onderzocht.

Er zijn twee soorten beleidsexperimenten mogelijk: gecontroleerde en natuurlijke.

Bij gecontroleerde beleidsexperimenten worden personen, bedrijven, regio's etc. via loting in een experimentele groep of in een controlegroep ingedeeld. Een dergelijke loting stuit in Nederland vaak op ethische bezwaren, vanwege de ongelijke behandeling van deelnemers. Niet experimenteren draagt echter het risico in zich van voortzetting van ineffectief of zelfs contraproductief beleid, ten koste van het welzijn van huidige en toekomstige generaties. Gecontroleerde experimenten zijn op veel terreinen toepasbaar. Ze liggen vooral voor de hand bij 'slepende kwesties'. Dit zijn beleidsterreinen waar al lange tijd discussie bestaat over de effectiviteit van het gevoerde beleid. Voorbeelden hiervan zijn: financiële prikkels ter bevordering van de deelname aan technische studies, prikkels voor de reïntegratie van werklozen en subsidies voor R&D bij bedrijven.

Natuurlijke beleidsexperimenten vormen een alternatief voor gecontroleerde beleidsexperimenten. In dit geval leidt een toevallige 'knip' in het beleid tot een experimentele groep en een controlegroep. Een voorbeeld hiervan is de zogenoemde 70%-regeling in het onderwijs. Scholen met minstens 70% achterstandsleerlingen hebben de afgelopen jaren extra budget voor personeel en computers ontvangen; scholen beneden deze grens kregen geen extra subsidie. Door de scholen net boven de knip van 70% te vergelijken met die net onder de knip kan het effect van deze regeling worden vastgesteld.

Voor een goede evaluatie achteraf is de manier waarop het beleid vorm krijgt van groot belang. Subsidietoekenning zou deels op basis van toeval (aselect) kunnen plaatsvinden, bijvoorbeeld in situaties waarin toch al niet duidelijk is waarom het ene project wel en het andere project niet gesubsidieerd zou moeten worden. Zo vormen zich vanzelf een experimentele groep en een controlegroep die als basis voor toekomstige evaluatie dienen. Een andere mogelijkheid is het bewust inbouwen van 'knippen' in subsidieregelingen. Tot dusver blijven deze mogelijkheden bij de vormgeving van het beleid vaak onbenut.

In Nederland worden wel regelmatig proefprojecten met beleid uitgevoerd (zogenaamde 'pilots'). 'Pilots' hebben echter geen controlegroep en verschillen daarmee van beleidsexperimenten. Het vaststellen van de effecten van beleid is lastig zonder controlegroep, omdat men niet weet wat er zonder het beleid gebeurd zou zijn. De overtuigingskracht van de uitkomsten van 'pilots' valt dan ook te vergroten door systematisch een controlegroep te vormen.

Het CPB Document 'Lerend beleid: het versterken van beleid door experimenteren en evalueren', ISBN 90-5833-156-3, is te bestellen bij:

Bibliotheek Centraal Planbureau
Postbus 80501
2508 GM Den Haag
Fax: 070-3383350
Email: bibliotheek@cpb.nl

Prijs: 9,00 euro

De publicatie is gratis beschikbaar als PDF-bestand op de website van het Centraal Planbureau (www.cpb.nl).

Inlichtingen bij Maarten Cornet (tel. 070-3383424), Dinand Webbink (tel. 070-3383411), of Jacqueline Timmerhuis (tel. 070-3383477)