http://www.wau.nl/pers/04/009wu.html
Persbericht Wageningen Universiteit: nr 009, 20 januari 2004
Rapport Wetenschapswinkel Wageningen UR:
Betrokkenheid van journalisten heeft voor- én nadelen
Land- en tuinbouwjournalisten hebben vaak een sterke affiniteit met hun sector. Voordeel is dat zij weten wat er speelt en wat de lezer aanspreekt. Als daarentegen de betrokkenheid te ver doorslaat, staat dat een gebalanceerde berichtgeving over maatschappelijke vraagstukken in de weg. Dat zegt de Wageningse onderzoekster ir. Maartje Lof in het rapport Journalist tussen Boeren en Tuinders. De studie onder de paraplu van de Wetenschapswinkel Wageningen UR is verricht op verzoek van de Nederlandse Vereniging voor Land- en Tuinbouwjournalistiek en begeleid door prof. dr. Cees van Woerkum van de leerstoelgroep Communicatie- en Innovatiestudies van Wageningen Universiteit.
Lof constateert dat de rolopvatting van een journalist in belangrijke mate doorklinkt bij het schrijven. Journalisten die alleen informatie willen overbrengen, schrijven anders dan journalisten die een eigen visie willen overbrengen, of journalisten die discussie willen uitlokken. De redactie speelt hier over het algemeen geen sturende rol in, stelt zij vast. Wel is er sprake van 'ongeschreven regels' op de redactie. De bladformule drukt het belangrijkste stempel op hoe er met bepaalde maatschappelijke onderwerpen wordt omgegaan. Lof beveelt de bladen in de land- en tuinbouwsector aan om maatschappelijke onderwerpen nadrukkelijk in de formule op te nemen.
De onderzoekster stelt vast dat de agrarische journalisten over het algemeen de intentie hebben om over maatschappelijk belangrijke onderwerpen te schrijven. Daarmee zijn zij wegbereiders voor meer begrip voor maatschappelijk gewenste veranderingen. Afgelopen decennia zijn vanuit de samenleving talrijke organisaties zich steeds sterker gaan bemoeien met het reilen en zeilen van de agrarische sector. Gaandeweg is de druk opgevoerd om beter aan te sluiten bij de verwachtingen en wensen van de samenleving.
De studie Journalist tussen Boeren en Tuinders baseert zich op het schrijfgedrag van agrarische journalisten rond drie topthema's in 2003. Onderzocht is de journalistieke aanpak van het uitbreken van de vogelpest, het sluiten van een convenant over gewasbeschermingsmiddelen en de Europese hervorming van het landbouwbeleid (de tussentijdse balans van eurocommissaris Fischler). Speciaal onder de loep genomen zijn de bladen Agrarisch Dagblad, Boerderij en Oogst.
Vier typen journalisten
In haar onderzoek onderscheidt Maartje Lof vier typen journalisten:
Het 'doorgeefluik' geeft vooral informatie door vanuit de politiek en vanuit maatschappelijke organisaties. Journalistieke spelregels staan hoog in het vaandel. De eigen mening wordt gescheiden van het schrijven. Dit type journalist vindt dat land- en tuinbouw politiek verantwoord moeten produceren en dat boeren zich moeten houden aan bestaande regels.
De 'dienstbare' journalist houdt zich vaak bezig met vaktechnische zaken: hoe kan een boer goed boeren? Hoe om te gaan met regelgeving? Wat is nu het nieuwe van uitvindingen? En hoe kan de boer het best geld verdienen? Economie staat voorop.
De 'kritisch betrokkene' is uit de agrarische sector afkomstig en weet haarfijn hoe het verder moet met de land- en tuinbouw, waarbij de maatschappij een belangrijke rol speelt. Zijn eigen visie wil hij best laten doorschemeren. De boer heeft volgens hem een eigen verantwoordelijkheid in het maatschappelijk verantwoord produceren.
De 'idealist' komt niet van de boerderij of kas, maar heeft wel brede interesse voor de sector. Hij heeft vaak wel een studie in die richting gedaan. Deze journalist selecteert scherp op maatschappelijke geluiden. Hij probeert om boeren en tuinders geleidelijk de kant van maatschappelijk verantwoord produceren op te duwen.
De vier typologieën geven volgens Maartje Lof een goed inzicht hoe persoonlijke kenmerken invloed hebben op de manier van schrijven.
Lof onderscheidt grofweg drie manieren waarop journalisten maatschappelijke onderwerpen behandelen: passief, constaterend en empatisch. Passief schrijven betekent dat er niet vanuit de maatschappelijke kant naar het onderwerp wordt gekeken. Constaterend schrijven wil zeggen dat vanuit de onderhandelingsposities van organisaties de maatschappelijke standpunten beschreven worden. Het is aan de lezer zelf wat hij er van vindt. Empatisch schrijven laat de lezer kennis maken met het waarom van de maatschappelijke standpunten. Dit geeft een basis voor wederzijds begrip en samenwerking. Om maatschappelijk gewenste verandering door te laten klinken, is empatisch schrijven het meest gewenst.
Wageningen Universiteit