Ministerie van Algemene Zaken

1red13831
23-1-2004, NOS, Met het oog op morgen, Radio 1, 23.07 uur

MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE WEKELIJKSE

MINISTERRAAD, OVER DE INTEGRITEIT VAN BESTUURDERS EN DE

TOESTROOM VAN WERKNEMERS UIT NIEUWE EU-LIDSTATEN


CARASSO:
Ik wil eerst even stilstaan bij een algemene politieke kwestie: het aftreden van wethouder Rob Oudekerk. Vond u deze kwestie een waardevolle bijdrage aan het door u zo gewenste debat over normen en waarden?


BALKENENDE:
In de eerste plaats denk ik dat we even moeten kijken van wat heeft zich nu afgespeeld en waar heeft het zich heeft afgespeeld. Het is een Amsterdamse kwestie. Het heeft ook in de PvdA- gelederen gespeeld. Ik heb natuurlijk goed geluisterd naar de politiek leider van de PvdA. De heer Bos heeft gezegd dat deze stap onvermijdelijk was en daar kan ik me iets bij voorstellen.


CARASSO:
Dat vindt u ook?


BALKENENDE:
Ik denk dan dat na alle commotie het begrijpelijk was dat de heer Oudkerk zei: als het zo ligt, dan trek ik mijn conclusies. Het is natuurlijk toch voor alle betrokkenen een pijnlijke affaire geweest deze week.


CARASSO:
Maar komt dat door de commotie dat hij moest aftreden? Of wie heeft volgens u de fatsoensnorm overschreden? Is dat de wethouder of is dat columnist?


BALKENENDE:
Ik vind dat ik eerlijk gezegd zelf nu niet teveel moet ingaan op de rol van journalisten of van columnisten. We merken overigens wel in de politiek dat er een steeds sterkere focus op personen komt. In die zin wordt ook wel eens gesproken over een veramerikanisering, dat we toch meer de focus gaan richten op de individuele politici en dat kunnen we dan geweldig opblazen in de aandacht. Ik denk dat het ook wel eens bedenkelijk kan zijn om dat dat de aandacht van de inhoud kan afleiden. In de politiek behoort het juist te gaan om strategie, om toekomstoriëntatie, om je politieke idealen. En als het alleen een kwestie maken is van een strijd tussen de poppetjes, dan is dat echt een verschraling van het politieke debat.


CARASSO:
En is dat wat er hier aan de hand is?


BALKENENDE:
En wat betreft de journalisten merk ik overigens ook wel dat ook daar natuurlijk intern, maar dat weet u beter dan ik, ook discussies spelen van wat je nu wel of niet gaat behandelen.


CARASSO:
En is dit dan een voorbeeld van verschraling wat u betreft?


BALKENENDE:
Kijk: ik ben er niet bij geweest bij dat gesprek. Dus daar wil ik nu even helemaal buiten blijven. Wat wel een belangrijk punt is, is de kwestie van integriteit. Dat geldt én voor politici, maar dat geldt natuurlijk ook voor journalisten.


CARASSO:
Ja, maar vindt u bijvoorbeeld dat voor politici en bestuurders andere gedragsnormen gelden dan voor andere, gewone Nederlanders?


BALKENENDE:
Er zijn twee belangrijke vertrekpunten in deze hele discussie. Ik heb deze week een debat in de Eerste Kamer gehad waar overigens ook de inbreng van de PvdA aan de orde kwam. De nieuwe fractievoorzitter Han Noten verwees nog eens naar datgene wat mevrouw Dales ooit heeft gezegd over de integriteit van bestuurders. Integriteit betekent dat je niet gechanteerd kunt worden. Gechanteerd op grond van een financieel verleden, op grond van contacten die je hebt, verslaving bijvoorbeeld. Je moet niet gechanteerd kunnen worden. En het andere punt is dat je bij alles wat je doet natuurlijk het vertrouwen moet hebben van het gekozen orgaan waar je mee te maken hebt als in dit geval een bestuurder. Die twee elementen zijn denk ik van doorslaggevend belang bij dit soort onderwerpen.


CARASSO:
Houdt u er zelf bijvoorbeeld als politicus ook rekening mee dat mensen meer in uw privé-leven geïnteresseerd kunnen zijn dan in dat van een ander?


BALKENENDE:
Ach, kijk: we zien natuurlijk dat wat ik zo-even al noemde dat de aandacht voor de politieke figuren sterk toeneemt. Ik merk het trouwens ook in al mijn contacten met collega's. In andere landen zien we die ontwikkeling ook.


CARASSO:
U bedoelt misschien de oogoperatie van Berlusconi?


BALKENENDE:
Nou, nee. Ik heb meer op het oog de inmiddels afgetreden premier, omdat hij ook ietsje ouder begon te worden, Jean Chrétien uit Canada, die ook wel eens zegt van: er wordt zo op personen gericht dat je ook wel eens afgevraagd of dat allemaal niet te ver gaat.


CARASSO:
En houdt u daar zelf ook rekening mee?


BALKENENDE:
Je zit in een glazen kooi. Dat geldt niet alleen voor mij, dat geldt voor alle politici. Maar dat geldt trouwens ook als het gaat om je eigen veiligheidssituatie om maar eens iets te noemen. Je bent een publiek figuur en dat weet je. Dat geldt ook voor politici. Maar ik heb net aangegeven wat ik denk dat de algemene kaders zijn, daar heb je gewoon rekening mee te houden.


- TOESTROOM VAN WERKNEMERS UIT NIEUE EU-LIDSTATEN -


CARASSO:
Het kabinet heeft zich vandaag met andere dingen beziggehouden. Het kabinet heeft besloten dat er een maximum gesteld gaat worden aan het aantal Oost-Europeanen dat vanaf aanstaande mei naar Nederland mag komen als de Oost-Europese landen bij de Europese Unie komen. En dat maximum is 22.000 werknemers in het eerste jaar. Hoe komt u bij dat getal?


BALKENENDE:
Uitgangspunt is natuurlijk het vrije verkeer van werknemers. Dat past ook in een Europa dat geen grenzen meer zal kennen. Een vrij verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal hoort daarbij.


CARASSO:
Maar er zitten dus grenzen aan die vrijheid?


BALKENENDE:
Ja, we hebben vandaag wel gezegd dat het van belang is om de ontwikkelingen beheersbaar te houden. Waarom zeg ik dat ook? Omdat er een aantal landen is dat op het ogenblik het vrije verkeer nog niet erkent. Men kiest voorlopig nog voor het dichthouden van de grens. Dat is een realiteit en dat betekent dat een land als Nederland dan ook oog moet hebben voor het feit van: wat betekent een en ander voor je arbeidsmarkt en waar zijn dan eventuele belemmeringen nodig? We zijn tot het getal van 22.000 gekomen, omdat het Centraal Planbureau een inschatting heeft gemaakt van de komst van nieuwe werknemers. Wij hadden behoefte aan een wat objectiveerbare titel die dan benaderd zou kunnen worden. Wat zegt nu het CPB? De huidige instroom is al een getal van ongeveer 10.000 werknemers. Dan hebben zij de inschatting dat er een groep daaraan zal worden toegevoegd op grond van dat vrije verkeer. En een derde groep betreft degene die hier illegaal zijn. We hebben vandaag ook nog eens gezegd in de ministerraad dat wij zeer hechten aan de voortgang van de aanpak van illegaliteit, omdat dat niet goed is. Daar moet je werkgevers op aanspreken, de mensen die woningen verhuren en ook de illegale werknemers zelf. Wat houd je dan over? Dan houd je over de huidige ontwikkeling die er al is plus de verwachting. Het getal 22.000 komt eigenlijk voort uit die inschatting van het Centraal Planbureau.


CARASSO:
Uw eigen partij en de VVD zijn bang dat Polen en Bulgaren de banen van de Nederlanders zullen inpikken. Is dat een reëel gevaar?


BALKENENDE:
We gaan niet een situatie krijgen dat men zomaar gebruik kan maken van bepaalde voorzieningen zonder dat dat ingebed is in een fatsoenlijk arbeidsrechtelijk kader.


CARASSO:
Nee, want ik begrijp dat ze geen recht hebben op bijstand als ze hier komen. Dus het Centraal Planbureau verwacht dat ze de moeilijk vervulbare vacatures gaan invullen. Dat is toch prima?


BALKENENDE:
Er zijn eigenlijk twee dingen. We hebben in Nederland, en dat is wel een groot punt van zorg, nu even los van werknemers uit Polen of andere landen, op het ogenblik al moeilijkheden met leerlingen en studenten met een bèta-oriëntatie. Ik ben nu zelf voorzitter van het Innovatieplatform waarbij een van de belangrijke punten is hoe je kunt zorgen dat we genoeg mensen hebben met een technische, met een natuurwetenschappelijke richting. Een land als Polen, ik ben er onlangs geweest, maar dat geldt ook voor andere landen, heeft veel studenten die zich daarin hebben bekwaamd. Dat zou dus gewoon goed kunnen. Dat voldoet ook aan de wensen van de arbeidsmarkt in Nederland. Je hebt ook bepaalde activiteiten waar het moeilijk is om mensen voor te vinden, maar goed ik heb al gezegd dat dat dan wel moet passen binnen de Nederlandse arbeidsvoorwaarden. Ik denk dat we nu zullen moeten gaan kijken of de verwachtingen ook zullen uitkomen. Of de analyse van het CPB bewaarheid zal worden. Internationaal krijg je natuurlijk toch de discussie: hoe gaan we om met het vrije verkeer op de wat langere termijn?


CARASSO:
Helemaal omdat Duitsland zeven jaar lang de grenzen wil dichthouden.


BALKENENDE:
Ja, dat geldt ook voor een aantal andere landen, omdat we natuurlijk wel onder ogen moeten zien wat zo'n uitgangspunt van vrije verkeer dan precies betekent.


CARASSO:
Maar een paar Polen zijn in ieder geval welkom?


BALKENENDE:
Ach, ik zou met het getal dat we vandaag als grenswaarde hebben genoemd niet willen spreken in termen van een paar Polen. Het gaat om werknemers die op een gegeven moment hier ook zijn kansen zullen krijgen en we gaan nu kijken hoe het zich verder ontwikkelt. (Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, GW)

zaterdag 24 januari 2004