De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA Den Haag
uw brief van
uw kenmerk
ons kenmerk
DN. 2004/74
datum
26-01-2004
onderwerp
Krantenartikelen kosten EHS
TRC 2004/480
bijlagen
Geachte Voorzitter,
Op verzoek van de Voorzitter van de vaste commissie voor Landbouw,
Natuur en Voedselkwaliteit doe ik u hierbij mijn inhoudelijke reactie
toekomen op enkele artikelen uit de media over de kosten van de
Ecologische Hoofdstructuur (EHS).
Het gaat om artikelen uit Binnenlands Bestuur van 12 december 2003 en
de Haagsche Courant van 13 december 2003. De artikelen gaan in op de
hogere kosten van de EHS in vergelijking met de oorspronkelijke
raming. Ook zou volgens deze krantenartikelen de realisatie van de EHS
achter op schema liggen.
datum
26-01-2004
kenmerk
DN. 2004/74
bijlage
In het Natuurbeleidsplan (TK 1989-1990, 21 149) is het concept van de
EHS geïntroduceerd als een samenhangend netwerk van kwalitatief
hoogwaardige natuurgebieden. Aanleiding hiervoor was de constatering
dat de natuur in Nederland verregaand versnipperd is en heeft te
lijden van slechte milieu- en watercondities. Om deze ontwikkeling te
keren, is de EHS als natuurlijke ruggengraat van Nederland in 1990 op
de kaart gezet. Het daadwerkelijk vormgeven van de EHS is een enorme
plannings- en inrichtingsopgave waarmee veel tijd, geld en inzet zijn
gemoeid. De EHS is een uniek ruimtelijk project in Nederland, waar we
met zijn allen met recht trots op mogen zijn.
De realisatie van de EHS is de afgelopen jaren in overleg met de
Tweede Kamer opgepakt. Het kabinet heeft het belang van de realisatie
van de EHS nog eens onderstreept door het beschikbaar stellen van
extra middelen in het kader van het Hoofdlijnenakkoord.
Kosten EHS
Wat de kosten van de EHS betreft, is bij het opstellen van het
Natuurbeleidsplan geen uitgebreide raming gemaakt van de totale kosten
van de EHS. In het Natuurbeleidsplan zijn de beleidsintensiveringen
voor het gehele natuurbeleid geraamd op EUR 19 miljoen in 1990
oplopend tot EUR 70 miljoen in 1994.
In 1992 (Commissie Van Vollenhoven) en 1993 (achtergronddocument in
het kader van het Structuurschema Groene Ruimte) zijn de kosten voor
de realisatie van de EHS indicatief in beeld gebracht. De totale
kosten voor de EHS (exclusief beheer) werden toen geraamd op EUR 2,2 à
2,3 miljard.
Kosten EHS tot en met 2018 op basis van de huidige inzichten
Aan verwerving en inrichting van de EHS is van de start van het
Natuurbeleidsplan tot en met 2003 circa EUR 1,4 miljard uitgegeven.
Medio vorig jaar zijn er in het kader van het Hoofdlijnenakkoord van
het kabinet de kosten van de nog te realiseren EHS tot 2018 begroot op
EUR 2,9 miljard (prijspeil 2003). De totale kosten voor verwerving en
inrichting van de EHS vanaf 1990 zullen derhalve circa EUR 4,3 miljard
bedragen.
Naast de kosten voor verwerving en inrichting worden er financiële
middelen ingezet voor het beheer. Door middel van dit beheer, dat
uitgevoerd door particuliere terreinbeherende
natuurbeschermingsorganisaties, het Staatsbosbeheer, agrariërs en
particulieren, worden de na te streven natuurdoelen in de EHS
gerealiseerd. In 1990 bedroegen rijksbijdragen voor beheer circa EUR
30 mln. Omdat tot en met 2018 elk jaar meer hectares in beheer worden
gebracht, kent het bedrag van de beheerskosten een jaarlijks oplopende
lijn. De bijdragen voor beheer bedroegen in 2003 bijna EUR 100 mln en
lopen naar verwachting op tot ruim EUR 200 mln in 2018. Vanaf 2020
zullen de beheerskosten zich min of meer stabiliseren.
De oorzaken van de hogere kosten van de EHS
De stijging van de kosten van de EHS ten opzichte van de
oorspronkelijke ramingen is als volgt te verklaren:
1. sinds de start van het Natuurbeleidsplan zijn de kosten voor de
EHS gestegen vanwege met name de sterke stijging van de
grondprijzen. Bedroeg de grondprijs voor nieuwe natuur in 1990 nog
EUR 13.500 per hectare, in 2002 was deze prijs gestegen tot EUR
38.000 per hectare. Bijna een verdrievoudiging. Daarnaast zijn ook
arbeidskosten en inrichtingskosten gestegen mede als gevolg van
inflatoire ontwikkelingen;
2. stijging van de inrichtingskosten als gevolg van aanvullende
inrichtingswensen;
3. in de nota Natuur voor Mensen, Mensen voor Natuur (juli 2000) is
de ambitie voor de EHS uitgebreid met 27.000 hectare robuuste
verbindingen. Tot en met 2018 worden de kosten hiervan geraamd op
circa EUR 1,0 miljard.
De communicatie met de Tweede Kamer
Over de uitgaven en de realisatie van de EHS is regelmatig met de
Tweede Kamer gecommuniceerd:
* Vanaf 1991 is tot het verschijnen van het Structuurschema Groene
Ruimte jaarlijks een voortschrijdend Meerjarenprogramma Natuur en
landschap aan de Kamer aangeboden. In deze meerjarenprogramma's
zijn telkens financiële middelen voor het natuurbeleid meerjarig
opgenomen.
* Rijksnota's. In het Structuurschema Groene Ruimte van 1993 is een
totaal overzicht gegeven van de financiële uitgaven van het
rijksbeleid in het landelijk gebied. De uitgaven voor de EHS zijn
daarin mede begrepen, zij het niet afzonderlijk. In 1995 is in de
prioriteitennota Dynamiek en Vernieuwing van de minister van LNV
een extra impuls voor de financiering van het EHS-beleid
vastgelegd. In een evaluatie van het SGR, die in 1999 is afgerond,
wordt geconcludeerd dat de EHS als een redelijk succes kan worden
aangemerkt. De toenmalige minister van LNV heeft op 30 september
1999 de kernpunten van de evaluatie toegezonden. In 2000 is de
nota Natuur voor Mensen, Mensen voor Natuur verschenen inclusief
de financiële consequenties voor de EHS.
* Vanaf 1998 wordt jaarlijks door het Natuurplanbureau een
Natuurbalans uitgebracht. Hierin wordt de voortgang van het
natuurbeleid, waaronder de EHS, geanalyseerd. De beleidsreactie
van het kabinet op de Natuurbalans wordt jaarlijks aan de Tweede
Kamer gezonden (brieven van de minister van LNV van 1 0ktober
1998, 8 oktober 1999, 7 september 2000, 9 oktober 2001, 15 oktober
2002 en 24 oktober 2003).
* Vanaf 2000 wordt de Tweede Kamer via separate brieven door de
minister van LNV geïnformeerd over de kosten en de dekking van de
grondverwerving voor de EHS. Vanaf 2001 gebeurt dit ook voor de
inrichting. Met de implementatie van de VBTB worden de meerjarige
uitgaven voor de EHS in de LNV-begroting zichtbaar gemaakt.
* Het nieuwe beleid voor de robuuste verbindingen was bij het
verschijnen van de nota Natuur voor Mensen, Mensen voor Natuur
slechts voor de helft financieel gedekt. De toenmalige
staatssecretaris van LNV heeft daarover in alle openheid met de
Tweede Kamer gecommuniceerd. In het kader van de
uitgavenintensivering voor EHS en reconstructie is dit beleid
inmiddels financieel gedekt.
* Naar aanleiding van het Hoofdlijnenakkoord van het kabinet
Balkenende II heb ik u op 16 september 2003 geïnformeerd over de
inzet van de uitgavenintensivering voor de EHS en de
reconstructie. Het gaat hier om extra middelen die beschikbaar
zijn gesteld om de EHS in 2018 te kunnen realiseren.
Het tempo van de realisatie van de EHS
Ten aanzien van de ontwikkeling van de EHS wordt in de
krantenartikelen gesuggereerd dat de realisatie ervan in 2018 niet op
schema ligt omdat er veel grond is gekocht die nog steeds niet is
ingericht. Het betreft hier zogenaamde ruilgronden die bij verwerving
reeds aan de EHS worden toegerekend. Deze ruilgronden worden in
landinrichtingsprojecten ingebracht. Het systeem van landinrichting
brengt echter met zich mee dat het enkele jaren duurt voordat een
project wordt afgerond. Gedurende die jaren worden er wel
inrichtingskosten gemaakt, maar het wordt pas natuur als het gehele
project gereed is en de ruilgronden worden doorgeleverd aan een
particuliere natuurbeschermingsorganisatie of het Staatsbosbeheer. Dit
leidt ertoe dat er pas sprake is van gerealiseerde natuur als het
landinrichtingsproject in zijn geheel wordt opgeleverd. Hier geldt dat
de kost voor de baat uit gaat. Ik ben van mening dat de realisatie van
de EHS redelijk op schema ligt, maar dat de komende jaren nog een
forse inspanning geleverd moet worden.
Conclusie
De betreffende krantenartikelen constateren dat aan de EHS het dubbele
zal worden uitgegeven dan bij de start van het Natuurbeleidsplan werd
aangenomen. Deze constatering is juist. Het is een feit dat de kosten
voor de EHS flink hoger zullen uitvallen dan de oorspronkelijke
raming. Bij het Structuurschema Groene Ruimte van 1993 werd nog
uitgegaan van EUR 2,3 miljard (exclusief beheer). Bij de realisatie in
2018 zullen de totale kosten (exclusief beheer) EUR 4,3 miljard
bedragen op basis van het prijspeil 2003. De kosten voor beheer
bedragen in 2018 ruim EUR 200 mln.
De hogere kosten zijn verklaarbaar en vinden hun oorzaak vooral in de
hogere grondprijzen, het nieuwe beleid voor robuuste verbindingen en
de hogere inrichtingskosten.
Over de kostenstijgingen alsmede over het tempo van de realisatie van
de EHS is regelmatig met de Tweede Kamer gecommuniceerd. De Kamer
heeft de argumenten over de kostenstijging erkend en heeft de
afgelopen jaren meerdere keren extra middelen voor de EHS beschikbaar
gesteld. Het huidige kabinet vindt de realisatie van de EHS in 2018
van vitaal belang. Daarom heeft het kabinet met instemming van de
Tweede Kamer in het Hoofdlijnenakkoord extra middelen gereserveerd om
het unieke project van de EHS in het gewenste tempo in zijn geheel in
2018 te kunnen realiseren.
De minister van Landbouw, Natuur
en Voedselkwaliteit,
dr. C.P. Veerman
PDF-versie van de brief
Voor downloaden van PDF-bestanden:
Zie het origineel
Krantenartikelen kosten EHS (PDF-formaat, 51 Kb)
---
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit