IP/04/128
Brussel, 29 januari 2004
Vogel- en Habitatrichtlijn: de Commissie neemt gerechtelijke stappen
tegen acht lidstaten
De Europese Commissie neemt gerechtelijke stappen tegen acht lidstaten
om de biodiversiteit in Europa te beschermen en te behouden. De
lidstaten in kwestie zijn Luxemburg, België, Italië, Oostenrijk,
Spanje, Ierland, Griekenland en het Verenigd Koninkrijk. Deze
lidstaten hebben op verschillende manieren niet gezorgd voor een
afdoende bescherming van in het wild levende vogels, habitats en
soorten die in het kader van de Habitat- en de Vogelrichtlijn van de
EU worden beschermd. België, Luxemburg en Italië worden verzocht
eerdere arresten van het Hof na te leven. Gebeurt dit niet, dan kan
dit leiden tot aanzienlijke boetes voor deze lidstaten. Spanje,
Ierland, Oostenrijk en Griekenland worden voor het Hof van Justitie
gedaagd voor een aantal inbreuken op de twee richtlijnen.
In haar commentaar op de besluiten zei Milieucommissaris Margot
Wallström: "De lidstaten hebben toegezegd het verlies aan
biodiversiteit in de EU tegen 2010 een halt toe te roepen(1)
. Willen zij dit doel bereiken, dan moeten zij hun nationale wetgeving
uitbreiden en hun praktijken inzake natuurbehoud verbeteren. De
grootste bedreiging voor de biodiversiteit is de mens. Door onze
activiteiten dragen wij bij tot het verlies van habitats en soorten.
Onze grote richtlijnen inzake natuurbescherming moeten deze tendens
tegengaan. Maar dat kan alleen als zij volledig en correct door alle
lidstaten worden uitgevoerd."
België
Op 27 februari 2003 oordeelde het Hof van Justitie dat België niet had
voldaan aan het bepaalde in de Vogelrichtlijn met betrekking tot
speciale beschermingszones (SPA's) voor in het wild levende vogels in
Vlaanderen (zaak C-415/01). Meer bepaald ontbrak er wetgeving waarin
de grenzen van SPA's worden omschreven en waarmee de vereiste
wettelijk bindende beschermingsregeling voor SPA's tot stand wordt
gebracht. Aangezien België de Commissie nog steeds niet heeft
geïnformeerd over hoe het aan het arrest van het Hof wil voldoen,
heeft de Commissie het land een eerste schriftelijke aanmaning
gezonden. Gebeurt dit niet, dan kunnen er boetes aan België worden
opgelegd.
Luxemburg
Op 13 Februari 2003 oordeelde het Hof van Justitie dat de wetgeving
ter uitvoering van de Habitatrichtlijn in Luxemburg in verscheidene
belangrijke opzichten ontoereikend was (zaak C-75/01). Meer bepaald
worden in de de Luxemburgse wetgeving de definities van de Richtlijn
onvoldoende overgenomen.
Er zijn ook niet genoeg regels om het behoud van habitats of de
bescherming van soorten, zoals uiteengezet in de Richtlijn, te
verzekeren. Aangezien deze tekortkomingen nog niet zijn rechtgezet,
heeft de Commissie Luxemburg een laatste schriftelijke aanmaning
gezonden om het arrest van het Hof na te leven. Gebeurt dit niet, dan
kunnen er boetes aan Luxemburg worden opgelegd.
Verenigd Koninkrijk
De Commissie heeft het Verenigd Koninkrijk een laatste schriftelijke
aanmaning gezonden omdat zijn wetgeving ter uitvoering van de Habitat-
en de Vogelrichtlijn niet streng genoeg is met betrekking tot de
handel in in het wild levende vogels en soorten. De richtlijnen
verbieden de handel in beschermde vogels en soorten, maar de wetgeving
van het VK heeft alleen betrekking op beschermde soorten waarvan het
natuurlijke leefgebied ook Groot-Brittannië omvat. Voorts vallen
bepaalde soorten vederwild helemaal niet onder het handelsverbod. De
Britse autoriteiten hebben beloofd nieuwe wetgeving vast te stellen,
maar de Commissie heeft deze nog niet ontvangen.
Spanje
De Commissie heeft besloten Spanje voor het Hof van Justitie te dagen
omdat het land het gebruik van niet-selectieve vangmethodes, zoals
strikken, toelaat om het aantal vossen te beperken. Deze praktijk is
in het kader van de Habitatrichtlijn verboden. De Commissie vreest dat
met deze methodes ook bepaalde in het kader van de Habitatrichtlijn
strikt beschermde soorten, zoals de Iberische Lynx, worden gevangen.
Italië
Op 20 maart 2003 oordeelde het Europees Hof van Justitie dat Italië,
omdat een groot aantal gebieden niet als speciale beschermingszone
(SPA) voor in het kader van de Vogelrichtlijn beschermde vogelsoorten
en van andere trekvogels die geregeld op het Italiaanse grondgebied
komen, zijn verplichtingen in het kader van de Vogelrichtlijn niet
nakomt. Terwijl Italië grote vooruitgang heeft geboekt bij de
aanwijzing van gebieden en het verstrekken van informatie daarover, is
het algemene netwerk nog steeds zeer ontoereikend. De regio's
Lombardije en Sardinië blijven het meest in gebreke: 25 belangrijke
vogelgebieden in Lombardije en nog eens 16 in Sardinië worden helemaal
niet beschermd. Aangezien deze tekortkomingen nog moeten worden
rechtgezet, heeft de Commissie Italië een eerste schriftelijke
aanmaning gezonden om het arrest van het Hof na te leven. Gebeurt dit
niet, dan kunnen er aanzienlijke boetes aan Italië worden opgelegd.
De Commissie heeft Italië ook een laatste schriftelijke aanmaning
gezonden na onderzoek van een klacht betreffende een project voor de
ontwikkeling van een het skigebied in Moso in Passiria in de provincie
Bolzano. Het gebied is erkend als gebied van groot belang in het kader
van de Habitatrichtlijn en een SPA in het kader van de Vogelrichtlijn.
Dit project kan een negatief effect op het gebied hebben. De Commissie
heeft Italië reeds een eerste schriftelijke aanmaning gezonden wegens
inbreuken op de Habitat- en de Vogelrichtlijn maar heeft nog geen
reactie van de Italiaanse autoriteiten ontvangen.
De Commissie heeft Italië nog een laatste schriftelijke aanmaning
gezonden na onderzoek van een klacht betreffende het onttrekken van
water aan het Trasimenomeer in Umbrië voor gebruik in de landbouw en
als drinkwater. Het Trasimenomeer is een SPA, maar ook de bepalingen
inzake het behoud van natuurlijke habitats zijn erop van toepassing.
Tengevolge van de onttrekking van water is het waterpeil van het meer
gedaald, hetgeen op zijn beurt heeft geleid tot een verslechtering van
habitats en de bedreiging van soorten die in en rond het meer leven.
De Italiaanse autoriteiten hebben een aantal maatregelen getroffen,
waaronder een plan voor het Trasimenomeer waarmee wordt beoogd het
ecosysteem van het meer en de oevers ervan te herstellen en te
beschermen. De maatregelen hebben de daling van waterpeil vertraagd,
maar de Italiaanse autoriteiten hebben geen informatie gegeven over
een tijdschema voor verdere correctieve maatregelen noch over de
financiering van andere maatregelen om de kritieke situatie te
verbeteren.
Ierland
De Commissie heeft besloten Ierland voor het Europees Hof van Justitie
te dagen omdat het geen voldoende aantal speciale beschermingszones
(SPA's) voor in het wild levende vogels heeft aangewezen en geen
voldoende bescherming biedt van gebieden die de SPA-status hebben of
vereisen. Wat betreft het percentage van het nationaal grondgebied dat
beschermd is, heeft Ierland momenteel het tweede kleinste netwerk van
SPA's in de EU. Terwijl het Ierse netwerk een oppervlakte bestrijkt
dat overeenstemt met 3% van zijn nationaal grondgebied bedraagt het
EU-gemiddelde 8%. Verscheidene bedreigde en kwetsbare vogelsoorten,
zoals de kwartelkoning, de alpenkraai en de blauwe kiekendief, worden
door de maatregelen ter bescherming van gebieden in Ierland
onvoldoende beschermd.
Oostenrijk
De Commissie heeft besloten Oostenrijk voor het Europees Hof van
Justitie te dagen met betrekking tot een project voor de aanleg van
een weg in de speciale beschermingszone (SPA) 'Lauteracher Ried'
(Vorarlberg). Na onderzoek van een klacht constateerde de Commissie
dat de Oostenrijkse autoriteiten de grenzen van deze SPA niet correct
hadden omschreven. De Commissie besloot dat twee gebieden, bekend als
'Soren' en 'Gleggen', die belangrijk zijn voor de kwartelkoning en
andere weidevogels, ten onrechte buiten de SPA vielen en dat de
Oostenrijkse autoriteiten de relevante EU-wetgeving op het gebied van
natuurbehoud niet correct hadden toegepast toen zij het wegproject
toestonden. De Oostenrijkse reactie op de laatste schriftelijke
aanmaning van de Commissie was niet bevredigend en daarom is besloten
tot een dagvaarding voor het Hof.
Griekenland
De Commissie heeft besloten Griekenland voor het Europees Hof van
Justitie te dagen omdat het de lagune van Messolonghi-Aitolikon, in de
prefectuur Aitoloakarnania, een wetland dat internationaal als een
belangrijke habitat voor wilde vogels wordt gezien, onvoldoende
beschermt. Het vereiste juridische kader voor een afdoende bescherming
van de lagune is nog steeds niet tot stand gebracht.
De Commissie heeft Griekenland ook een laatste schriftelijke aanmaning
gezonden omdat het een ander internationaal erkend wetland, het
Koroniameer in de prefectuur Thessaloniki, niet afdoende beschermt.
Het meer heeft sterk te lijden van grootschalige wateronttrekking voor
irrigatiedoeleinden.
Het heeft ook af te rekenen met lozingen van nutriënten, zware metalen
en andere verontreinigende stoffen door industrieën in de omgeving. De
Commissie is van mening dat Griekenland geen passend wettelijk
beschermingskader tot stand heeft gebracht en geen adequate
maatregelen heeft getroffen om de achteruitgang van het meer te
voorkomen. Griekenland is verplicht dit te doen uit hoofde van de
richtlijnen betreffende in het wild levene vogels, habitats en
gevaarlijke stoffen in water(2)
.
Griekenland heeft ook een laatste schriftelijke aanmaning gekregen
omdat het onvoldoende bescherming biedt aan een zeldzame slangensoort,
de Vipera schweizeri. Maar vooral heeft Griekenland geen effectief
systeem opgezet voor de strikte bescherming van de Vipera schweizeri
op het eiland Milos. Dergelijke maatregelen zouden de soort tijdens
zijn de broedtijd hebben beschermd en iedere activiteit hebben
verhinderd die de broedplaatsen ervan kunnen bedreigen of vernietigen.
Achtergrond:
Vogelrichtlijn
De vogelrichtlijn is het oudste stuk EU-wetgeving(3)
inzake natuurbehoud. Zij houdt een algemene regeling in voor de
bescherming van in het wild levende vogelsoorten in de EU. Deze
regeling bestaat uit een aantal afzonderlijke maar verwante
componenten. Een daarvan heeft betrekking op het behoud van habitats
en bevat de eis dat SPA's voor trekvogels en andere kwetsbare in het
wild levende vogelsoorten worden aangewezen. Een tweede bestaat uit
een reeks verbodsmaatregelen voor activiteiten die direct bedreigend
zijn voor vogels (zoals de bewuste vernietiging van nesten en het
rapen van eieren) en aanverwante activiteiten zoals de handel in
levende of dode vogels. Een derde component legt regels vast waarbij
het aantal soorten dat kan worden bejaagd en de periode waarin zij
kunnen worden bejaagd worden beperkt (perioden waarin de vogels het
meest kwetsbaar zijn - zoals de trek terug, reproductie en het
grootbrengen van jonge vogels - mogen niet binnen de jachtseizoenen
vallen). De regels omschrijven ook bepaalde toegestane jachtmethoden
(bijvoorbeeld niet-selectieve jachtmethoden). Voor de tweede en de
derde component kunnen afwijkingen worden verleend op voorwaarde dat
aan strikte vereisten wordt voldaan en dat geen andere bevredigende
oplossing mogelijk is.
Habitatrichtlijn
De Habitatrichtlijn(4)
zorgt voor een algemene beschermingsregeling voor een aantal dieren en
planten en een selectie van habitattypes. Zij voorzag in de
totstandbrenging tegen juni 1998 van een netwerk van beschermde
gebieden, bekend als Natura 2000, waarin zowel in het kader van de
vogelrichtlijn aangewezen SPA's als in het kader van de
Habitatrichtlijn door de lidstaten voorgestelde gebieden moesten
worden opgenomen.
De door de lidstaten voorgestelde gebieden moeten op wetenschappelijke
criteria en wetenschappelijke informatie zijn gebaseerd. Alle gebieden
in het netwerk moeten de vastgestelde beschermingsmaatregelenen
eerbiedigen.
Dat zijn ondermeer een voorafgaande beoordeling van potentieel
schadelijke plannen en projecten, de eis dat deze plannen en projecten
alleen worden goedgekeurd als zij van groot openbaar belang zijn en er
geen alternatieve oplossing bestaat, en maatregelen om bij schade voor
compenserende habitats te zorgen. Zodra dit netwerk volledig tot stand
is gebracht, moet het ervoor zorgen dat de beste voorbeelden van
natuurlijke habitats en gebieden in de EU waar zeldzame en bedreigde
planten- en diersoorten voorkomen, afdoende worden behouden en
beschermd. De Habitatrichtlijn is de voornaamste bijdrage van de EU
tot de bescherming van de biodiversiteit in de wereld. Naast de
totstandbrenging van Natura 2000, voorziet de Habitatrichtlijn in een
verbod op de aantasting van broed- en rustplaatsen voor bepaalde
diersoorten. Afwijkingen kunnen worden verleend, maar enkel onder
strenge voorwaarden.
Gerechtelijke procedure
Artikel 226 van het Verdrag verleent de Commissie bevoegdheden om
gerechtelijke stappen te ondernemen tegen een lidstaat die zijn
verplichtingen niet is nagekomen. Als de Commissie van oordeel is dat
er sprake kan zijn van een inbreuk op EU-wetgeving die de inleiding
van een inbreukprocedure rechtvaardigt, zendt zij een eerste
"schriftelijke aanmaning" aan de betrokken lidstaat met het verzoek om
tegen een bepaalde datum - meestal binnen twee maanden - opmerkingen
in te dienen.
In het licht van het antwoord van de betrokken lidstaat of het
ontbreken daarvan, kan de Commissie besluiten een "met redenen omkleed
advies" (tweede schriftelijke aanmaning) tot de lidstaat te richten.
Daarin wordt duidelijk en definitief uiteengezet waarom zij van mening
is dat er een inbreuk op het EU-recht is geweest en wordt de lidstaat
verzocht om binnen een bepaalde periode, meestal twee maanden, zijn
verplichtingen na te komen.
Als de lidstaat geen gevolg geeft aan het met redenen omklede advies,
kan de Commissie besluiten de zaak voor te leggen aan het Hof van
Justitie.
Artikel 228 van het Verdrag verleent de Commissie de bevoegdheid om op
te treden tegen een lidstaat die een eerder arrest van het Europese
Hof van Justitie niet naleeft. Het artikel staat de Commissie ook toe
het Hof te vragen de betrokken lidstaat een geldboete op te leggen.
Voor de recentste gegevens over inbreuken in het algemeen zie:
http://europa.eu.int/comm/secretariat_general/sgb/droit_com/index_en.h
tm#infractions
(1)
Besluit van de Europese Raad in Göteburg van juni 2001 om het verlies
aan biodiversiteit in de EU tegen 2010 tegen te gaan.
(2)
Richtlijn 76/464/EEG van de Raad betreffende de verontreiniging
veroorzaakt door bepaalde gevaarlijke stoffen die in het aquatisch
milieu van de Gemeenschap worden geloosd
(3)
Richtlijn 79/409/EEG van de Raad inzake het behoud van de vogelstand.
(4)
Richtlijn 92/43/EEG van de Raad inzake de instandhouding van de
natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna.
European Commission