Uitspraak Hoge Raad LJN-nummer: AN8080 Zaaknr: R03/044HR
Bron: Hoge Raad der Nederlanden 's-Gravenhage
Datum uitspraak: 30-01-2004
Datum publicatie: 30-01-2004
Soort zaak: civiel - personen-en familierecht
Soort procedure: cassatie
30 januari 2004
Eerste Kamer
Rek.nr. R03/044HR
JMH/AS
Hoge Raad der Nederlanden
Beschikking
in de zaak van:
, wonende te ,
VERZOEKSTER tot cassatie,
incidenteel verweerster,
advocaat: mr. U.W.G. Thöle,
t e g e n
, wonende te , Bondsrepubliek Duitsland,
VERWEERDER in cassatie,
incidenteel verzoeker,
advocaat: mr. P. Garretsen.
1. Het geding in feitelijke instanties
Met een op 19 mei 1999 ter griffie van de rechtbank te 's-Gravenhage
ingekomen verzoekschrift heeft verweerder in cassatie - verder te
noemen: de man - zich gewend tot die rechtbank en verzocht haar
beschikking van 9 november 1999 onder toepassing van Duits recht in
dier voege te wijzigen dat de uitkeringen voor verzoekster tot
cassatie - verder te noemen: de vrouw - met ingang van 10 augustus
1998 op nihil worden gesteld, althans met zodanige datum van ingang en
op zodanig bedrag als de rechtbank juist acht.
De vrouw heeft het verzoek bestreden en de rechtbank verzocht te
bepalen dat de vast te stellen alimentatie volgens art. 1:402a BW zal
worden geïndexeerd.
De man heeft het verzoek van de vrouw bestreden.
De rechtbank heeft, na tussenbeschikkingen van 31 oktober 2000 en 17
april 2001, bij eindbeschikking van 20 november 2001 met wijziging de
beschikking van 9 november 1993 de door de man aan de vrouw te betalen
alimentatie over de periode van 19 mei 1999 tot 5 september 1999
bepaald op DM 265,50 netto per maand en met ingang van 5 september
1999 op DM 961,38 netto per maand. Voorts heeft de rechtbank de door
de man te betalen uitkering voor de premie oudedagsvoorziening met
ingang van 10 augustus 1998 bepaald op nihil, de beschikking van 9
november 1993 voor het overige gehandhaafd, en het meer of anders
verzochte afgewezen.
Tegen de beschikkingen van 17 april 2001 en 20 november 2001 heeft de
vrouw hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof te 's-Gravenhage. De
man heeft tegen beide voormelde beschikkingen incidenteel hoger beroep
ingesteld.
Bij beschikking van 8 januari 2003 heeft het hof de eindbeschikking
van de rechtbank voor zover betreffende de door de man aan de vrouw te
betalen premie ziektekosten vernietigd en, in zoverre opnieuw
beschikkende, de door de man aan de vrouw te betalen premie
ziektekosten met ingang van 1 januari 2003 bepaald op EUR 423,52 per
maand, en de bestreden beschikking voorzover aan zijn oordeel
onderworpen voor het overige bekrachtigd.
De beschikking van het hof is aan deze beschikking gehecht.
2. Het geding in cassatie
Tegen de beschikking van het hof heeft de vrouw beroep in cassatie
ingesteld. De man heeft incidenteel cassatieberoep ingesteld. Het
cassatierekest en het verweerschrift tevens houdende het incidenteel
beroep zijn aan deze beschikking gehecht en maken daarvan deel uit.
Partijen hebben over en weer verzocht het beroep te verwerpen.
De conclusie van de Advocaat-Generaal L. Strikwerda strekt in het
principale beroep tot vernietiging van de bestreden beschikking van
het gerechtshof te 's-Gravenhage en tot verwijzing van de zaak naar
een ander gerechtshof ter verdere behandeling en beslissing, en in het
incidentele beroep tot verwerping van het beroep.
De advocaten van de man en de vrouw hebben bij brieven van 25 november
2003 respectievelijk 26 november 2003 op die conclusie gereageerd.
3. Beoordeling van het middel in het principale beroep
3.1 In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.
(i) Partijen zijn gehuwd geweest. De vrouw woont in Nederland, de man
in Duitsland.
(ii) Het Oberlandesgericht Frankfurt am Main heeft de man op 26 mei
1987 veroordeeld om aan de vrouw vanaf 1 februari 1987 ter voorziening
in haar levensonderhoud een bedrag van DM 3.980,-- per maand te
betalen.
(iii) Bij beschikking van de rechtbank te 's-Gravenhage van 9 november
1993 is op verzoek van de man de door deze aan de vrouw te betalen
onderhoudsbijdrage gewijzigd en met ingang van 1 september 1990
bepaald op DM 2.171,90 per maand, vermeerderd met de uitkering voor de
ziektekostenverzekering van DM 523,40 per maand en met de uitkering
voor de premie oudedagsvoorziening van DM 838,-- per maand. De vrouw
is in haar hoger beroep van deze beschikking niet-ontvankelijk
verklaard. Het daartegen gerichte cassatieberoep van de vrouw is
verworpen (HR 11 november 1994, nr 8485, NJ 1995, 142).
3.2 Het verzoek van de man strekt tot wijziging van de hiervoor in 3.1
(iii) vermelde beschikking van 9 november 1993 op de gronden dat (i)
de vrouw sinds het bereiken op 10 augustus 1998 van de leeftijd van 65
jaar aanmerkelijk meer inkomsten geniet en dat zij geen hoge premies
ziektekostenverzekering en oudedagsvoorziening meer behoeft te betalen
en (ii) zijn financiële situatie is gewijzigd nu zijn netto-inkomen DM
6.605,-- bedraagt, terwijl hij DM 780,97 aan ziektekosten betaalt en
niet langer het fiscale voordeel geniet van het door hem bewoonde
huis. De rechtbank heeft haar beschikking gewijzigd als hiervoor in 1
is vermeld. Het hof heeft de eindbeschikking van de rechtbank
vernietigd wat betreft de door de man aan de vrouw te betalen premie
ziektekostenverzekering en deze met ingang van 1 januari 2003 bepaald
op EUR 423,52 per maand en voor het overige deze beschikking
bekrachtigd.
3.3 Middel 1 acht onbegrijpelijk waarom het hof niet heeft overwogen
dat de vrouw ook de premie ziektekostenverzekering die zij heeft
betaald gedurende de periode vanaf 5 september 1999 tot 31 december
2002, door middel van passende bescheiden aannemelijk heeft gemaakt.
Deze klacht is gegrond. Zonder nadere redengeving, die evenwel
ontbreekt, is niet begrijpelijk dat en waarom het hof het verzoek van
de vrouw, die dit verzoek met bescheiden had toegelicht, niet
toewijsbaar heeft geoordeeld en geen grond aanwezig heeft geacht om
rekening te houden met de door de vrouw gestelde maandelijkse premie
van DM 760,11 vanaf 1 januari 1999 en van DM 766,77 vanaf 1 januari
2001.
3.4 Middel 2 klaagt onder verwijzing naar de inhoud van het
verzoekschrift in hoger beroep in de eerste plaats dat onbegrijpelijk
is waarom de vrouw volgens het hof onvoldoende heeft weersproken dat
de man een inkomen heeft van DM 6.605,-- per maand tot 5 september
1999 en van DM 7.996,76 per maand sedert deze datum. Deze klacht
voldoet niet aan de daaraan ingevolge art. 426a lid 2 Rv. te stellen
eisen en kan daarom niet tot cassatie leiden.
3.5 Het middel bevat voorts de klacht dat het hof heeft nagelaten te
motiveren waarom bij de vaststelling van het inkomen van de man geen
rekening moet worden gehouden met een bedrag dat de man thans zou
ontvangen indien hij inderdaad - zoals door hem eerder was gesteld -
DM 900,-- per maand voor een oudedagsvoorziening had betaald. Deze
klacht treft doel. Nu de vrouw heeft aangevoerd dat de man naast de
door hem opgegeven inkomsten ook een particuliere oudedagsvoorziening
geniet omdat hij in het verleden daarvoor premies heeft voldaan, had
het hof aan deze stelling, die van belang is bij de beoordeling van de
draagkracht van de man, niet zonder motivering mogen voorbijgaan.
3.6 Middel 3 klaagt dat het hof met zijn oordeel dat de wettelijke
indexering van art. 1:402a BW niet van toepassing is, heeft blijk
gegeven van een onjuiste rechtsopvatting dan wel dit oordeel
onvoldoende begrijpelijk heeft gemotiveerd. Het middel faalt op grond
van het navolgende. Het oordeel van het hof is een rechtsoordeel,
zodat het niet met een motiveringsklacht kan worden bestreden. Wat de
rechtsklacht betreft, moet tot uitgangspunt worden genomen dat naar
het in cassatie niet bestreden oordeel van het hof de onderhavige
onderhoudsverplichting wordt beheerst door Duits recht. Het middel
betoogt dat desondanks art. 1:402a van toepassing is, omdat de
onderhoudsgerechtigde haar woonplaats in Nederland heeft. Deze
opvatting kan echter niet worden aanvaard. De in deze bepaling
neergelegde indexeringsregeling, die is afgestemd op het Nederlandse
loonindexcijfer, is slechts van toepassing wanneer de
onderhoudsverplichting wordt beheerst door Nederlands recht.
4. Beoordeling van het middel in het incidentele beroep
Het middel dat klaagt dat het hof door in vergelijking met de
beschikking waarvan wijziging is verzocht, aan de vrouw een hoger
bedrag toe te kennen ter zake van de premie ziektekosten, heeft
miskend dat het naar Duits recht het bedrag aan "Elementarunterhalt"
had behoren toe te passen, stuit af op het bepaalde in art. 79 lid 1,
aanhef en onder b, RO.
5. Beslissing
De Hoge Raad:
in het principale beroep:
vernietigt de beschikking van het gerechtshof te 's-Gravenhage van 8
januari 2003;
verwijst het geding ter verdere behandeling en beslissing naar het
gerechtshof te Amsterdam;
in het incidentele beroep:
verwerpt het beroep.
Deze beschikking is gegeven door de vice-president P. Neleman als
voorzitter en de raadsheren A.M.J. van Buchem-Spapens, A. Hammerstein,
E.J. Numann en F.B. Bakels, en in het openbaar uitgesproken door de
raadsheer A. Hammerstein op 30 januari 2004.
*** Conclusie ***
Rek.nr. R03/044HR
Mr L. Strikwerda
Parket, 12 nov. 2003
conclusie inzake
tegen
Edelhoogachtbaar College,
1. In deze alimentatiezaak gaat het in cassatie om de vraag of het Hof
zijn beslissing inzake de omvang van de door Duits recht beheerste
alimentatieverplichting van de man jegens zijn gewezen echtgenote
toereikend heeft gemotiveerd en voorts om de vraag of en onder welke
voorwaarden de indexeringsregeling van art. 1:402a BW kan worden
toegepast op een internationale alimentatieverhouding.
2. De feiten liggen als volgt (zie blz. 1 en 2 van de bestreden
beschikking).
(i) Partijen, hierna de man en de vrouw, zijn gewezen echtgenoten. De
vrouw woont in Nederland, de man in Duitsland.
(ii) Bij uitspraak van het Oberlandesgericht Frankfurt am Main, BRD,
van 26 mei 1987 is de door de man aan de vrouw te betalen alimentatie
onder toepassing van het Duitse recht met ingang van 1 februari 1987
bepaald op DM 3.980,- per maand.
(iii) Bij beschikking van de Rechtbank te 's-Gravenhage van 9 november
1993 is op verzoek van de man de door deze aan de vrouw te betalen
alimentatie gewijzigd en met ingang van 1 september 1990 bepaald op DM
2171,90 per maand, vermeerderd met de uitkering voor de
ziektekostenverzekering ad DM 523,40 per maand en met de uitkering
voor de premie oudedagsvoorziening ad DM 838,- per maand. In haar
hoger beroep van deze beschikking is de vrouw door het Gerechtshof te
's-Gravenhage bij beschikking van 25 maart 1994 niet ontvankelijk
verklaard. Het cassatieberoep van de vrouw tegen de beschikking van
het Hof is door de Hoge Raad verworpen (HR 11 november 1994, NJ 1995,
142).
3. Op 19 mei 1999 heeft de man bij de Rechtbank te 's-Gravenhage een
verzoekschrift ingediend tot wijziging onder toepassing van Duits
recht van de hiervoor onder 2.(ii) genoemde beschikking van 9 november
1993. Hij heeft gesteld dat de vrouw sinds het bereiken van de
65-jarige leeftijd (op 10 augustus 1998) aanmerkelijk meer inkomsten
geniet, dat zij geen premie voor de oudedagsvoorziening meer behoeft
te betalen en ook geen hoge ziektekostenpremie, omdat de vrouw, nu zij
een AOW-uitkering geniet, in aanmerking komt voor een verplichte dan
wel vrijwillige ziekenfondsverzekering. Voorts heeft de man gesteld
dat zijn financiële omstandigheden eveneens zijn gewijzigd, doordat
zijn netto-inkomen thans DM 6.605,- bedraagt, terwijl hij DM 780,97
aan ziektekosten betaalt en niet langer het fiscale voordeel geniet
van het door hem bewoonde huis. De man heeft de Rechtbank verzocht de
uitkeringen voor de vrouw met ingang van 10 augustus 1998 op nihil te
stellen, althans met zodanige datum van ingang en op zodanig bedrag
als de Rechtbank juist acht.
4. De vrouw heeft een verweerschrift ingediend en heeft daarbij het
verzoek van de man had bestreden. Tevens verzocht zij de Rechtbank te
bepalen dat de vast te stellen alimentatie volgens art. 1:402a BW zal
worden geïndexeerd.
5. De Rechtbank heeft, na tussenbeschikkingen van 31 oktober 2000 en
17 april 2001, bij eindbeschikking van 20 november 2001 met wijziging
van de beschikking van 9 november 1993 de door de man aan de vrouw te
betalen alimentatie over de periode van 19 mei 1999 tot 5 september
1999 bepaald op DM 265,50 netto per maand en met ingang van 5
september 1999 op DM 961,38 netto per maand, voorts de door de man te
betalen uitkering voor de premie oudedagsvoorziening met ingang van 10
augustus 1998 bepaald op nihil, en voor het overige de beschikking van
9 november 1993 gehandhaafd. Het verzoek van de vrouw om te bepalen
dat de alimentatie volgens art. 1:402a BW zal worden geïndexeerd wees
de Rechtbank af.
6. De vrouw is zowel van de tussenbeschikking van 17 april 2001 als
van de eindbeschikking van 20 november 2001 in hoger beroep gekomen
bij het Gerechtshof te 's-Gravenhage. Zij voerde drie grieven aan. De
eerste grief richtte zich tegen het oordeel van de Rechtbank inzake de
inkomenspositie van de man, de tweede grief tegen het oordeel van de
Rechtbank met betrekking tot de door de vrouw te betalen
ziektekostenverzekeringspremie, en de derde grief tegen de afwijzing
door de Rechtbank van het verzoek van de vrouw om de
indexeringsregeling van art. 1:402a BW toepasselijk te verklaren.
7. De man diende een verweerschrift in. Hij bestreed de door de vrouw
aangevoerde grieven en stelde van zijn kant - onder aanvoering van één
grief - incidenteel hoger beroep in tegen de tussenbeschikking van 17
april 2001 en de eindbeschikking van 20 november 2001. De grief
richtte zich tegen het oordeel van de Rechtbank met betrekking tot de
inkomenspositie van de vrouw.
8. Bij beschikking van 8 januari 2003 heeft het Hof de eindbeschikking
van de Rechtbank voor zover betreffende de door de man aan de vrouw te
betalen premie ziektekosten vernietigd en, in zoverre opnieuw
beschikkende, de door de man aan de vrouw te betalen premie
ziektekosten met ingang van 1 januari 2003 bepaald op Euro 423,52 per
maand. Voor het overige heeft het Hof de bestreden beschikking, voor
zover aan zijn oordeel onderworpen, bekrachtigd.
9. De vrouw is tegen de beschikking van het Hof (tijdig) in cassatie
gekomen met drie middelen. De man heeft een verweerschrift ingediend
en daarbij de Hoge Raad verzocht het cassatieberoep van de vrouw te
verwerpen. Tevens heeft de man van zijn kant incidenteel
cassatieberoep ingesteld met één middel. De vrouw heeft bij
verweerschrift in het incidenteel beroep de Hoge Raad verzocht het
incidenteel cassatieberoep van de man te verwerpen.
Het principaal cassatieberoep
10. Middel 1 in het principaal cassatieberoep richt zich tegen het
oordeel van het Hof met betrekking tot de tweede, door de vrouw in
hoger beroep aangevoerde grief. De grief luidde:
"Ten onrechte heeft de Rechtbank geen aanleiding gezien om met een
hogere premie ziektekostenverzekering voor de vrouw rekening te
houden, nu zij hierom niet heeft verzocht."
Het Hof heeft dienaangaande overwogen - in r.o. 6 - dat het met ingang
van 1 januari 2003 rekening houdt met de feitelijke premie
ziektekosten van de vrouw ad Euro 423,52 per maand, nu de vrouw die
premie middels een bewijsstuk, als productie gehecht aan de ter
zitting overgelegde pleitnota, aannemelijk heeft gemaakt. Het middel
acht dit oordeel onbegrijpelijk, omdat het Hof niet heeft gemotiveerd
waarom het niet (ook) rekening heeft gehouden met de eerder door de
vrouw betaalde premie ziektekosten, nu de vrouw heeft aangevoerd dat
zij aan premie ziektekosten vanaf 1 januari 1999 DM 760,11 en vanaf 1
januari 2001 DM 766,77 heeft betaald, en uitdrukkelijk heeft verzocht
met deze betalingen bij de vaststelling van de alimentatie rekening te
houden.
11. In eerste aanleg heeft de vrouw, zoals blijkt uit de door het
middel genoemde gedingstukken (de brief d.d. 11 mei 2000 en de brief
d.d. 16 mei 2001), de hoogte van de door haar verschuldigde premie
ziektekosten aan de orde gesteld. Bij haar tussenbeschikking van 31
oktober 2000 heeft de Rechtbank (blz. 2, 2e alinea) overwogen dat de
vrouw naar haar zeggen nog steeds behoefte heeft aan de door de man
verschuldigde alimentatie, onder meer in verband met de door haar te
betalen premie ziektekostenverzekering ad ca. f 850,- per maand.
Vervolgens heeft de Rechtbank bij haar tussenbeschikking van 17 april
2001 (blz. 3, laatste alinea, blz. 4, eerste alinea) aangegeven bij de
berekening van de door de man aan de vrouw verschuldigde alimentatie
uit te gaan van de bij de beschikking van 9 november 1993 vastgestelde
premie ziektekosten ad DM 523,- en geen aanleiding te zien met een
hogere premie rekening te houden, nu de vrouw hierom niet heeft
verzocht. Het Hof heeft, kennelijk naar aanleiding van de tweede grief
van de vrouw en van haar in dat verband gedane verzoek, de beschikking
van de Rechtbank op dit punt vernietigd, doch alleen voor de periode
met ingang van 1 januari 2003. Zonder nadere motivering, die
ontbreekt, is niet begrijpelijk dat en waarom het Hof het verzoek van
de vrouw ten aanzien van de daaraan voorafgaande periode niet
toewijsbaar heeft geoordeeld en geen grond aanwezig heeft geacht om
rekening te houden met de door de vrouw gestelde maandelijkse premie
ziektekosten ad DM 760,11 vanaf 1 januari 1999 en ad DM 766,77 vanaf 1
januari 2001. Het middel treft derhalve doel.
12. Middel 2 betreft het oordeel van het Hof met betrekking tot de
eerste grief van de vrouw. De grief luidde:
"Ten onrechte is de Rechtbank uitgegaan van het door de man opgegeven
inkomen van DM 6.605,- per maand tot 5 september 1999 en van DM
7.996,76 per maand (inclusief AOW-uitkering en uitkering militair
pensioen) sedert 5 september 1999."
Het middel bevat twee klachten.
13. In de eerste plaats acht het middel onbegrijpelijk dat het Hof
(evenals de Rechtbank) heeft overwogen dat de vrouw het door de man
opgegeven inkomen onvoldoende heeft weersproken. Ter toelichting
verwijst het middel naar "al hetgeen de vrouw in haar verzoekschrift
in hoger beroep van 16 januari 2002 heeft gesteld".
14. De klacht faalt. Zij voldoet niet aan de daaraan ingevolge art.
426a lid 2 Rv te stellen eisen, nu met de verwijzing naar al hetgeen
de vrouw in haar beroepschrift heeft gesteld niet voldoende duidelijk
wordt gemaakt waarom en in welk opzicht het gewraakte oordeel van het
Hof onbegrijpelijk is.
15. Als tweede klacht voert het middel aan dat het Hof heeft nagelaten
te motiveren waarom bij de vaststelling van het inkomen van de man
geen rekening moet worden gehouden met een bedrag dat de man thans aan
oudedagsvoorziening zou ontvangen, indien hij - zoals hij in de
eerdere procedures stelde - inderdaad DM 900,- per maand ten behoeve
van een oudedagsvoorziening heeft betaald.
16. De vrouw heeft blijkens de gedingstukken (beroepsschrift,
toelichting op grief 1; pleitnotities van mr. Thöle in hoger beroep)
aangevoerd dat de man naast de door hem opgegeven inkomsten ook een
particuliere oudedagsvoorziening moet hebben, aangezien de man in het
verleden in een dergelijke oudedagsvoorziening heeft geïnvesteerd,
waarvan de premies DM 900,- per maand bedroegen. Waarom het Hof deze
stelling van de vrouw niet aannemelijk dan wel niet van belang heeft
geoordeeld, blijkt niet uit de bestreden beschikking. Nu het hier gaat
om een stelling die van belang kan zijn bij de beoordeling van de
draagkracht van de man en dus voor de uitkomst van de procedure, is de
bestreden beschikking op dit punt niet toereikend gemotiveerd. De
klacht treft derhalve doel.
17. Middel 3 bestrijdt met een motiverings- en een rechtsklacht het
oordeel van het Hof - in r.o. 6 - dat de wettelijke indexering van
art. 1:402a BW niet van toepassing is, nu Duits recht de onderhavige
procedure beheerst.
18. De motiveringsklacht faalt. Het oordeel van het Hof is een
rechtsoordeel. Een dergelijk oordeel kan in cassatie niet met met
behulp van een motiveringsklacht worden bestreden.
19. Wat de rechtsklacht betreft, dient vooropgesteld te worden dat de
onderhavige alimentatieverhouding naar 's Hofs in cassatie onbestreden
oordeel wordt beheerst door Duits recht. Dat oordeel berust kennelijk
op art. 8 van het Verdrag inzake de wet die van toepassing is op
alimentatieverplichtingen, 's-Gravenhage, 2 oktober 1973, Trb. 1974,
86 (hierna: het Verdrag), welk artikel bepaalt - kort gezegd - dat de
alimentatieverplichtingen tussen gewezen echtgenoten worden beheerst
door het recht dat op de echtscheiding is toegepast. Volgens art. 10
lid 1 van het Verdrag bepaalt het alimentatiestatuut of, in welke
omvang en van wie de onderhoudsgerechtigde onderhoud kan vorderen. Het
verdrag laat echter ongeregeld de vraag naar de internationale
toepasselijkheid van wettelijke indexeringsregelingen, zoals het
Nederlandse art. 1:402a BW. Zie Conférence de La Haye de droit
international privé, Actes et documents de la Douzième session, Tome
IV, Obligations alimentaires, 1975, blz. 324/325. Zie voorts J.H.A.
van Loon, Advocatenblad 1982, 128; L.Th.L.G. Pellis, Alimentatie,
Praktijkreeks IPR, deel 6, 1996, nr. 154-159; L. Strikwerda, Inleiding
tot het Nederlandse IPR, 7e dr. 2002, nr. 138; G.E. Schmidt, in: T & C
Personen- en familierecht, 2002, Verdrag inzake de wet die van
toepassing is op onderhoudsverplichtingen, 's-Gravenhage 1973, Art.
10, aant. 3.
20. Ten aanzien van de vraag naar de conflictenrechtelijke status van
indexeringsregelingen zijn verschillende opvattingen denkbaar. Het
middel verdedigt de opvatting dat art. 1:402a BW van toepassing is
indien, ongeacht het op de alimentatieverplichting toepasselijke
recht, de alimentatiegerechtigde gewone verblijfplaats in Nederland
heeft. In de literatuur en rechtspraak heb ik geen steun kunnen vinden
voor deze opvatting. Tegen de opvatting pleit dat art. 1:402a BW is
afgestemd op het Nederlandse loonindexcijfer dat geen rekening houdt
met de fluctuaties waaraan het buitenlandse, i.c. Duitse inkomen van
de alimentatieplichtige onderhevig is. Vgl. het rapport "Alimentatie
na internationale echtscheiding" van de Werkgroep IPR van de NVVR
(Trema Special, 1981, blz. 28). Zie ook Th.M. de Boer, NJB 1980, blz.
792.
21. Van de andere denkbare oplossingen noem ik de volgende. Men kan de
wettelijke indexeringsregeling, nu zij door haar afstemming op het
loon- en/of prijspeil van een bepaald land een beperkt ruimtelijk
toepassingsgebied heeft, kwalificeren als een voorrangsregel. Zij is
dan slechts van toepassing indien, ongeacht het op de
alimentatieverhouding toepasselijke recht, de alimentatiegerechtigde
en de alimentatieplichtige, wat hun inkomsten en bestedingen betreft,
afhankelijk zijn van de loon- en prijsontwikkelingen waarop de
betrokken indexeringsregeling is afgestemd. Deze opvatting, die mij
het meest aanspreekt, brengt mee dat, ongeacht welk recht op de
alimentatieverhouding van toepassing is, een wettelijke
indexeringsregeling alleen toepasselijk is, indien beide partijen in
hetzelfde land hun inkomen verwerven en besteden, dat wil doorgaans
zeggen in hetzelfde land hun gewone verblijfplaats hebben. Een andere
opvatting wil wettelijke indexeringsregelingen in internationale
gevallen geheel buiten beschouwing laten. Het is dan aan de meest
gerede partij om wijziging te verzoeken, indien de vastgestelde
alimentatie door de loon- of prijsontwikkelingen in het land waar hij
zijn gewone verblijfplaats heeft niet meer aan de maatstaven van het
toepasselijke recht op de alimentatieverplichting voldoen. Een derde
opvatting stelt de toepasselijkheid van een wettelijke
indexeringsregeling in beginsel afhankelijk van de vraag of het
rechtsstelsel waartoe de indexeringsregeling behoort op de
alimentatieverplichting toepasselijk is.
22. De laatstbedoelde opvatting is bij de behandeling van het
wetsvoorstel tot goedkeuring van het Verdrag van regeringszijde
verdedigd (zie Kamerstukken II 1978/79, 15 669 (R 1125), nrs. 1-3,
blz. 27) en is ook aanvaard in het reeds genoemde rapport van de
Werkgroep IPR van de NVVR (Trema Special, 1981, blz. 28 en 19). In de
lagere rechtspraak lijkt zij de heersende opvatting te zijn. Zie
Strikwerda t.a.p. De opvatting brengt mee dat de wettelijke
indexeringsregeling van art. 1:402a BW (met inbegrip van de
uitsluitingsmogelijkheid van het vijfde lid) slechts van toepassing
kan zijn, indien de internationale alimentatieverplichting wordt
beheerst door Nederlands recht. Is Nederlands recht niet van
toepassing, dan is art. 1:402a BW van toepassing uitgesloten.
23. In de onderhavige zaak heeft het Hof art. 1:402a BW niet
toepasselijk geoordeeld op grond van de overweging dat de onderhavige
alimentatieverplichting wordt beheerst door Duits recht. Het Hof heeft
dus kennelijk de heersende opvatting gevolgd. De vraag of deze
opvatting de voorkeur verdient, kan in het midden blijven. Onder
toepassing van de andere hierboven onder 21 aangeduide opvattingen zou
de uitkomst geen andere zijn geweest. Het oordeel van het Hof is dus
juist te achten. Ook de rechtsklacht van middel 3 faalt.
Het incidenteel beroep
24. Het in het incidenteel beroep voorgestelde middel klaagt - kort
gezegd - dat het Hof, door in vergelijking met de beschikking waarvan
wijziging is verzocht aan de vrouw een hoger bedrag toe te wijzen
terzake van de premie ziektekosten (Euro 423,52 tegenover DM 523,40),
heeft miskend dat het naar het hier toepasselijke recht het bedrag aan
"Elementarunterhalt" had behoren aan te passen.
25. De klacht, die erop neerkomt dat het Hof het op de
alimentatieverplichting van de man toepasselijke Duitse recht heeft
geschonden, strandt op het bepaalde in art. 79 lid 1, aanhef en sub b,
RO: over schending van het recht van vreemde staten valt in cassatie
niet met vrucht te klagen.
De conclusie strekt
- in het principaal beroep: tot vernietiging van de bestreden
beschikking van het Gerechtshof te 's-Gravenhage en tot verwijzing van
de zaak naar een ander gerechtshof ter verdere behandeling en
beslissing;
- in het incidenteel beroep: tot verwerping van het beroep.
De Procureur-Generaal
bij de Hoge Raad der Nederlanden,
Hoge Raad der Nederlanden