In ambtelijk jargon heten ze AMA's, Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers. Jaarlijks vragen ruim 1500 jongeren onder de 18 jaar, die zonder hun ouders naar Nederland kwamen, asiel aan. En jaarlijks verdwijnen meer dan 400 van deze kinderen spoorloos. MOB wordt dat genoemd, Met Onbekende Bestemming vertrokken. Soms zijn er aanwijzingen dat zij onderdak vinden bij familie in Nederland of een ander Europees land. Soms worden ze door de politie opgepakt, omdat ze ergens zonder geldige papieren werden aangetroffen. Meestal heeft men echter geen flauw idee wat er met ze gebeurd is. Vluchtelingenorganisatie PRIME zegt over aanwijzingen te beschikken dat er een levendige handel in deze kinderen bestaat. Ook Stichting Terre des Hommes in Den Haag bericht dat met name jonge meisjes uit Nigeria, Somalië en China regelmatig het slachtoffer worden van mensensmokkelaars en prostitutienetwe en. In het rapport "Kinderprostitutie in Nederland" van de hulporganisatie staat: "Medewerkers! van de opvangcentra voor AMA's weten dat kinderen die plotseling verdwijnen, vaak al bij aankomst in Nederland een telefoonnummer of adres bij zich hadden waar ze zich moesten melden. Buiten de hekken van het opvangcentrum worden zij door hun smokkelaars bedreigd als ze geen contact opnemen. Ook is ze voor hun vertrek naar Nederland dikwijls duidelijk gemaakt dat hun ouders iets zal worden aangedaan als zij niet meewerken aan een georganiseerde verdwijning in Nederland."
Voorlichters proberen de media buiten de deur te houden en de zaak in de doofpot te stoppen
Omdat alle minderjarigen hier een wettelijke vertegenwoordiger moeten hebben, wordt voor AMA's bij aankomst onmiddellijk voogdij aangevraagd. Stichting De Opbouw is de centrale voogdij-organisatie voor deze groep asielzoekers. Elsbeth Faber van De Opbouw: "Zo'n aanvraag duurt een maand of drie. In de tussentijd treden wij informeel al wel als voogd op, maar formeel zijn we dat nog niet. In de praktijk kan dat een probleem opleveren. Bijvoorbeeld, als een AMA ontvoerd en weer teruggevonden wordt. De ontvoerder kan dan niet worden aangeklaagd omdat er geen sprake is van onttrekking aan het wettelijk gezag. Er 's namelijk nog helemaal geen gezag!" De eerste drie maanden verblijven de meeste AMA's in een speciaal opvangcentrum voor jonge asielzoekers. Stichting Valentijn beheert twee van deze centra. Directeur De Jonge van Valentijn: "Ook als de kinderen wél onder voogdij van De Opbouw staan, gebeurt er bar weinig bij een verdwijning. De voogd meldt het aan de plaatselijke vr! eemdelingenpolitie, maar die stuit al heel snel op de grenzen van haar regio. Opsporing van vermiste kinderen is in mijn ogen een landelijke recherchetaak. Als voogd van de AMA's zou De Opbouw daarop moeten toezien en dat gebeu in onvoldoende mate." Toen De Jonge eerder dit jaar in een uitzending van Netwerk forse kritiek op de lakse houding van De Opbouw naar buiten bracht, kreeg hij geen enkele reactie: "De pers heeft het ook nauwelijks opgepakt. Journalisten lopen steeds vast op de voorlichters van De Opbouw en Justitie. Die zijn niet erg genegen hier veel informatie over te verstrekken. Beiden proberen de media buiten de deur te houden en de zaak in de doofpot te stoppen. Ik heb sterk de indruk dat als een kind verdwijnt, daarmee ook de zorg en aandacht van de voogd verdwijnt."
Het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers vindt 400 vermissingen "niet verontrustend"
De betrokkenheid van De Opbouw bij de vermiste AMA's lijkt inderdaad niet bijzonder groot te zijn. Weliswaar kondigde de stichting in haar rapportage over 1996 nog maatregelen aan om het toezicht op minderjarige asielzoekers te verbeteren, maar bij navraag bleek dat niet meer in te houden dan van iedere verdwijning aangifte te doen bij de politie. In het laatste jaarverslag van De Opbouw wordt zelfs met geen woord gesproken over de honderden onvindbare AMA's. Woordvoerder Faber licht toe: "Wij hebben geen cijfers over het aantal verdwenen pupillen. Dat houden wij niet bij. Wij weten ook niet bij benadering om hoeveel procent het gaat." Op de vraag of de kritiek terecht is dat De Opbouw weinig alert reageert als AMA's die aan haar zorg zijn toevertrouwd verdwijnen, antwoordt Faber: "Wij doen aangifte bij de politie en die geeft dat door aan een centraal meldpunt. Verder spreken we met de vriendjes van de verdwenen AMA. Veel meer mogelijkheden heb je niet." Het Centraal ! orgaan Opvang Asielzoekers reageert al even laconiek. Woordvoerder Van Basten van het COA: "Ik vind 400 vermissingen per jaar geen verontrustend cijfer. Het wijkt niet af van andere Europese landen. Als een AMA verdwijnt doen wij aangifte, meer unnen we niet doen. In zekere zin is het niet anders dan wanneer een van mijn kinderen zou verdwijnen. Dat geef ik dan aan bij de politie, die handelt daar naar en daarmee is de kous af. Het zou pas alarmerend zijn als de politie met regelmaat AMA's terugvond die misbruikt of ontvoerd zijn of in de prostitutie beland. Over de actieve opsporing van vermiste AMA's kan ik geen uitspraken doen. De meeste AMA's zullen wel naar familie in een ander land zijn gegaan."
Wie op zoek gaat naar cijfers wordt van het kastje naar de muur gestuurd
Merel Hoogendoorn van Terre des Hommes deed onderzoek naar vermiste AMA's en werd daar niet vrolijk van. "Niemand weet eigenlijk iets van het onderwerp. Men verwijst steeds naar elkaar door. Het is toch wel erg triest dat de Nederlandse overheid zegt te zorgen voor minderjarige asielzoekers, maar niet eens weet hoevéél er verdwijnen. Als je op zoek gaat naar de cijfers word je werkelijk van het kastje naar de muur gestuurd."De Tribune nam de proef op de som en startte een speurtocht naar het Centrale Register van verdwenen AMA's. Het opvanghuis voor AMA's verwijst ons naar de vreemdelingenpolitie. Die antwoordt "Register? Nee, daar weten wij niets van. Misschien dat de Centrale Recherche Informatiedienst zoiets bijhoudt." CRI: "Daar weten wij niets van, ik verbind u door met de Landelijke Politiedienst in Driebergen." LPD: "Nee, die informatie hebben wij niet. Wellicht kunt u het bij de Immigratie en Naturalisatiedienst proberen." IND woordvo! erder Kok: "Een centraal register? Het zegt mij niets, maar ik zal het opzoeken" Uiteindelijk blijkt het Bureau Bijzondere Zaken van de IND sinds januari 1997 het centrale meldpunt voor verdwenen AMA's te zijn. Dit werd spoorslags door de toenmalige staatssecretaris Schmitz ingesteld, toen de Tweede Kamer eiste dat zij meer aandacht aan de zaak zou b teden. In een brief aan de Kamer zegde Schmitz dat toe. Maar nog geen week later moest ze in een mondeling overleg erkennen dat de IND niet op deze taak berekend is. Hoogendoorn van Terre des Hommes: "Dat meldpunt bij het IND is een wassen neus. Het blijft een stuk papier." Een IND woordvoerder, wiens naam niet in de krant mag, geeft dat toe: "Meldingen van verdwenen AMA's moeten wij krijgen van de vreemdelingenpolitie. Helaas gebeurt dat in veel gevallen niet, dus is onze registratie incompleet. Wij hebben die database ingesteld omdat mevrouw Schmitz in de Kamer had gezegd dat ze iets aan het probleem zou doen. Maar de IND! heeft geen opsporingsbevoegdheid, dat is een politietaak. Dus is die registratie alleen maar een database. Je moet toch iets doen."
"Er is geen enkele reden om aan te nemen dat het allemaal om onvrijwillig vertrek gaat"
Als de registratie van verdwenen AMA's al niets voorstelt, kun je verwachten dat de opsporing van vermiste minderjarige asielzoekers helemáál te wensen overlaat. Die pijnlijke gedachte wordt bevestigd in een nieuwe telefoonronde. We starten bij het speciaal politieteam voor mensensmokkel in Eindhoven (GOC) dat anderhalf jaar geleden onderzoek deed naar de verdwijning van enkele jonge asielzoekers. Drie AMA's uit één van de Valentijn-opvangcentra werden aangetroffen in een Antwerps bordeel. Hun verhaal willen ze aan de Tribune niet kwijt, uit angst voor represailles en mogelijke consequenties voor hun verblijfsmogelijkheden in België (waar ze nog steeds wonen). Wachtmeester Dijksterhuis van het GOC: "Het opsporen van vermiste asielzoekers is niet ons dagelijks werk. Daar hebben wij helaas de mankracht niet voor. Onderbezet als wij zijn kunnen we niet veel meer doen dan reageren als we toevallig iets vinden." Heeft de Eindhovense vreemdelingenpolitie dan misschien de! fakkel van het GOC overgenomen en p t zij de opsporing wél structureel aan? "Nee", antwoordt de vreemdelingenpolitie, "daar weten wij niets van. Belt u maar met de marechaussee." De marechaussee: "Daar laten wij ons niet over uit. Voor informatie daarover moet u bij het Openbaar Ministerie in Den Bosch zijn." Het OM in Den Bosch: "Nee, wij doen alleen strafvervolging, geen opsporing van verdwenen AMA's." Ook mr. Van der Molen, de Officier van Justitie die op het landelijk bureau van het Openbaar Ministerie speciaal is aangesteld voor mensensmokkel, begeeft zich niet op dit terrein. Haar woordvoerder: "Ik ken de cijfers van verdwenen AMA's niet, dus ik weet ook niet of dat verontrustend is. Maar er is geen enkele reden om aan te nemen dat het allemaal om onvrijwillig vertrek gaat. Het onlangs opgerichte Interregionale Politieteam (IRT) voor mensensmokkel zoekt ook niet specifiek naar verdwenen AMA's. Wat ons betreft gaat het bij vermissingen v! an AMA's niet om mensensmokkel, maar hooguit om mensenhandel. En dat i s juridisch iets heel anders. Dat is niet onze verantwoordelijkheid, maar die van de regionale politie. Wij doen daar dus niets aan." En daarmee zijn we weer terug bij af.
Volgens Merel Hoogendoorn van Terre des Hommes is het in de kern vooral een gebrek aan aandacht voor de vermiste kinderen. "Zolang niemand specifiek onderzoek doet naar de verdwijning van AMA's dringen de verontrustende verhalen ook niet door tot de politiek. Bij de CRI-afdeling mensensmokkel en mensenhandel zitten twee personen. Die hebben net als het GOC-team hun handen al vol en kunnen geen speciale aandacht aan AMA's besteden. Dat maakt het allemaal nogal schrijnend. Het probleem moet absoluut meer prioriteit krijgen, bijvoorbeeld door het opzetten van een speciaal politieteam voor onderzoek naar kinderhandel. Dat lijkt me een mooi begin voor de nieuwe staatssecretaris Cohen." Hieronder een paar voorbeelden die gebruikt worden om mensen uit te zetten.| Bron: Autonoomcentrum
Praktijk van uitzettingen
Nachtelijke inval/ uitzetting in pyama
Vele Iraniërs in Nederland verkeren op dit moment in onzekerheid of ze hier mogen blijven. Regelmatig worden er mensen op verschillende plekken in het land opgepakt en meegenomen naar Schiphol. Dit leidt tot grote angst en wanhoop onder de achterblijvers. Zo werd in een AZC in Leeuwarden midden in de nacht met 20 man politie een inval gedaan. Een gezin met twee kleine kinderen werd geboeid en in pyama meegenomen en naar Schiphol afgevoerd. Volgens een Servisch buurmeisje is de politie de kamer binnengevallen en heeft meteen de man in de boeien geslagen. De dochtertjes van 11 en 9 jaar zijn over de schouder van de politie meegenomen, huilend en in pyama. Het gezin kon geen spullen meenemen hoewel ze al bijna twee jaar in het centrum woonden. De spullen zijn opgeslagen op het AZC-terrein.
's Nachts de wacht houden
De Iraniërs in Leeuwarden zijn bang en wanhopig. 's Nachts houden ze de wacht, uit angst dat de politie weer een inval doet. "We zijn bang dat het nog een keer gebeurt. We roken en praten de hele nacht door. Soms slapen twee gezinnen bij elkaar, we houden zo'n beetje de wacht, zodat we het aan elkaar kunnen doorgeven als er weer iets gebeurt. Onze angst is vergelijkbaar met die in Iran. De Iraanse politie valt ook zo binnen, komt ook nooit via de normale deur. We willen onze kinderen zekerheid geven dus blijven we wakker. Het was echt triest, vooral wat er met de kinderen gebeurd is. Niemand heeft afscheid kunnen nemen."
((Een gezin in een ander AZC werd eind oktober door politie in burger 's morgens vroeg verrast. Om de uitzetting tegen te houden sneed de man zichzelf met een stuk spiegel in zijn nek. Volgens mede-bewoners werd hij in elkaar geslagen en onder dwang de politie-auto in geduwd. ))
Eurocharter Martinair
Meestal worden de mensen via gewone lijnvluchten individueel uitgezet. Maar tegenwoordig zijn de chartervluchten erg in trek. Deze zijn in verhouding goedkoper en gewone passagiers hebben er 'minder last' van.
Op 22 maart 1995 organiseerde Nederland de eerste Europese charter. Een Airbus van Martinair vloog vierenveertig Zaïrezen - 25 uit Nederland, 6 uit Duitsland en 13 uit Frankrijk- naar Kinshasa. Meer dan honderd agenten en ambtenaren begeleidden de groep. De groepsuitzetting had vooral financiële voordelen. Een charter voor grote groepen is voordeliger dan individuele uitzettingen, zeker als de kosten met andere landen gedeeld kunnen worden.
Toen de aanhoudingen voor de charter op gang kwamen, doken honderden Zaïrese vluchtelingen van schrik onder. Anderen begonnen uit protest een hongerstaking. Op de dag van de uitzetting zelf was de toestand op Schiphol erg chaotisch.
Getuige: vrouw halfnaakt over de grond gesleurd
Een Zaïrees die ook naar Schiphol werd gebracht maar net op het nippertje door zijn advocaat van uitzetting gered kon worden, vertelt wat daar gebeurde:
'Op Schiphol aangekomen waren daar nog meer mensen die uitgezet zouden worden. Een familie met twee kinderen, waarvan het oudste meisje midden in haar eindexamen zat. Ik word naar een kantoor gebracht met zo'n 10 agenten, daar word ik overgeleverd aan de politie van Schiphol. Na wat formaliteiten word ik naar een aangrenzende ruimte gebracht. De wand tussen deze ruimte en het kantoor is van glas. Zo komt het dat ik zie hoe een vrouw aan haar armen naar binnen wordt gesleurd door politieagenten. Ze heeft een baby die wordt gedragen door een vrouwelijke agente. De vrouw vraagt de hele tijd: 'waarom gebeurt dit allemaal, wat is dit'. Ze wilde het kantoor niet in omdat ze eerst haar man wilde spreken. Zij werd toen door de politie over de grond getrokken en werd geslagen. Ze droeg een pagne, ze verloor haar kledingstuk. Met alleen een onderbroek aan lag ze op de grond met agenten bovenop haar die haar boeiden. Geboeid in haar onderbro! ek werd ze bij ons de ruimte ingevoerd. Vervolgens werd de groep verplaatst naar een grote zaal. Toen de vrouw daar later bij ons kwam had ze haar kleding weer aan. De chef van de politie had beloofd dat ze haar man mocht bellen, daarop kalmeerde ze. Iedereen wilde bellen maar dat werd voortdurend geweigerd.
Bloedverlies
Iemand krijgt een telefoontje van een Zaïrese vrouw: "Het is een chaos hier op Schiphol. De marechaussee slaat mensen met knuppels. Een zwangere vrouw loopt naakt rond en verliest bloed. Ik denk dat ze een miskraam krijgt". De man van die zeven maanden zwangere vrouw werd op een draagberrie gebonden en hem werd een injectie gegeven. Anderen hadden handboeien om.
Tijdens de tussenstop in Parijs werden dertien Zaïrezen uit Frankrijk, helemaal met plakband omwikkeld, achterwaarts aan boord gedragen.
Geen Zaïrees
Na de landing op de luchthaven Ndjili werd het vliegtuig door de Zaïrese politiediensten omzwermd, en diplomaten van de betrokken landen keken toe. Volgens de mensenrechtenorganisatie La Voix des Sans-Voix werd iedereen geregistreerd en verhoord door de Snip, de Zaïrese veiligheidsdienst. De Snip beschikte over een passagierslijst van de Nederlandse ambassade. Bij de ondervraging bleek hoe zorgvuldig Europa met vluchtelingen omgaat: zes mensen waren geen Zaïrees: één Ghanees, één Sengalees, twee uit Ivoorkust en twee Zuid-Amerikanen (!!) waren erbij. Ze waren wel zwart maar Swahili spraken ze niet. De zes gingen met hetzelfde vliegtuig terug naar de afzender.
Als worst verpakt
In het voorjaar van 1995 schreef de Belgische Rjkswacht een protestnota tegen het geweld, gebruikt door begeleiders van 'deportees' uit andere landen. De rijkswacht had het vooral over de 'als een worst verpakte' deportees uit Nederland die, in een dwangbuis gesnoerd en op een draagberrie vastgeriemd, in het vliegtuig naar Zaïre werden geschoven. Sabena weigerde enkele keren om ze mee te nemen. Voor de vliegtuigmaatschappijen is het een lucratieve zaak: voor elke Nederlandse deportee op een brancard moeten zes zetels geboekt worden.
Mvrgr-Jos Aalders-
mvrgr Jos Aalders -
----------