Q4MATICS
Ze kunnen niet meer lezen!
Tilburg, 23 februari 2004 Het software pakket Tekstbegrip Nederlands
van Escape Educatieve Software leert kinderen een doeltreffende aanpak
om teksten te leren begrijpen.
'Ze kunnen niet meer lezen' is een vaak gehoorde opmerking in het
onderwijs. De oorzaken ervan zijn zeer complex. Er wordt vaak gewezen
op de veranderde cultuur waarin beelden steeds belangrijker worden en
het onrustige snelle leven waar rustige plekken die het lezen
stimuleren. Toch is lezen zeer belangrijk. Door te lezen zijn we in
staat te leren en communiceren. Wie niet goed kan lezen, kan niet goed
functioneren op school. Begrijpend lezen is een belangrijk onderdeel
van het leesonderwijs. Lange tijd is gedacht dat begrijpend lezen niet
te onderwijzen was. Het vermogen om een tekst te begrijpen zou vooral
afhankelijk zijn van (aangeboren) intelligentie. Een veel gebruikte
oefenmethode 'tekstbegrip'op school is (was) het beantwoorden van
vragen bij teksten. De vraag of de leerlingen daardoor de vaardigheid
verwerven om grip op een tekst te krijgen leeft bij veel leraren.
Gericht leren lezen?
Onderzoek heeft uitgewezen dat systematische instructie van de aanpak
van een informatieve tekst een positief effect heeft op het begrijpen
ervan en het onthouden van de inhouden. Leerlingen kunnen leren
gestructureerd een tekst in stappen aan te pakken. Eerst op zoek gaan
naar het onderwerp en de hoofdgedachte van de tekst. Dan zoeken naar
belangrijke tekststructuren als verzamelingen, 'oorzaak-gevolg'
relaties, vergelijkingen enz. Zo leren zij belangrijke informatie in
een tekst te onderscheiden van minder belangrijke.
Vaak wordt weinig tijd ingeruimd voor begrijpend lezen door een druk
programma en misschien door weinig vertrouwen in de gebruikte methode.
Zo ontstaat het merkwaardige fenomeen dat begrijpend lezen
verschrikkelijk belangrijk gevonden wordt maar dat er weinig tijd voor
wordt ingeruimd.
Actief lezen
Het is niet eenvoudig om kinderen een andere manier van lezen aan te
leren. Het is geen kwestie van 'ik zal het jou eens vertellen'. Het is
het aanleren van nieuw gedrag, een nieuwe houding. Een leerling moet
inzien hoe het anders kan en dat dit zinvol is. Bovendien moet er een
training plaatsvinden in het nieuwe, betere gedrag. Escape Educatieve
Software heeft een computerprogramma ontwikkeld dat leerlingen
stapsgewijze leert en traint om eerst te zoeken naar het onderwerp en
de hoofdgedachte van een tekst. Daarna wordt geleerd om de
hulpmiddelen te gebruiken die in elke tekst aanwezig zijn om de
structuur van een tekst te ontdekken. Via een groot aantal oefeningen
wordt de nieuwe aanpak van een tekst geoefend (ingeslepen) zodat
leerlingen zich deze eigen maken. Het is een groot verschil tussen
oefeningen waarbij leerlingen vragen van auteurs beantwoorden over
een tekst of oefeningen waarbij leerlingen vanuit eigen vragen een
tekst leren benaderen.
Zorgvuldige training
Het programma tekstbegrip is opgebouwd uit 8 afzonderlijke modules. In
de eerste 'vooraf' wordt de leerling duidelijk gemaakt (via kleine
opdrachten) dat een tekst niet uit een verzameling woorden zonder
samenhang bestaat. De leerling wordt zo gemotiveerd om in het verdere
programma op zoek te gaan naar samenhang. En belangrijke module
betreft het onderscheiden van onderwerp en hoofdgedachte. Deze
vaardigheid moet steeds weer worden toegepast in de volgende modulen
waarin de belangrijke structuurelementen van een tekst aan de orde
komen. Er volgt een training in het onderkennen van voorbeelden,
opsommingen, probleem-oplossing, oorzaak-gevolg en
overeenkomst-verschil binnen teksten. Zo leren de leerlingen de opbouw
van de tekst doorzien. Het programma brengt eerst de begrippen aan.
Niet via theoretische verhandelingen maar door leerlingen kleine
opdrachten te geven waardoor hen 'al oplossend' zaken duidelijk
worden. Voor het ontdekken van de structuur elementen wordt de
leerlingen geleerd gebruik te maken van signaal woorden. De oefeningen
zijn allen opgebouwd van gemakkelijk naar moeilijk. Eerst werken met
zinnen, dan met makkelijke teksten dan met minder makkelijke teksten.
Het grote aantal oefeningen zorgt ervoor dat het programma niet in
herhalingen valt.
Hoe te gebruiken
Als de school over een voldoende groot computerlokaal bezit kan
klassikaal gewerkt worden met het programma. Er is een netwerkversie
ontwikkeld met een docentenmodule zodat het vastleggen van vorderingen
per leerling geen extra werk betekent. Leerlingen kunnen ook in vrije
lessen werken - alleen of in kleine groepen. Het programma wordt
gewaardeerd door leerling begeleidingsinstituten en remedial teachers.
Ook ouders kunnen het programma aanschaffen.
Het gebruik van het programma vergroot de flexibiliteit van het
onderwijsaanbod. Zo kunnen leerlingen die zwak zijn in lezen extra
hulp krijgen zonder dat de leraar dit als extra belasting ervaart. Op
de basisschool hebben leerlingen die extra opdrachten nodig hebben
baat bij het programma zodat ze hun talenten verder kunnen
ontwikkelen.
De prijs van de cd-rom met de stand-alone versie (ISBN 90-77047-10-7)
is Euro 25 en is verkrijgbaar bij de betere boekhandel of kan
rechtstreeks bij Escape besteld worden.
De netwerkversie is bij Escape te bestellen.
Een demonstratieversie van Tekstbegrip Nederlands kan gedownload
worden vanaf de website van Escape Educatieve Software
(www.escape-educatief.nl).