Informatie voor de pers. Vrije Universiteit Amsterdam.
13/02/2004
---
"Morele legitimiteit van kapitalisme moet ter discussie gesteld"
De grote vraag van de moderne tijd is niet wannéér of op welke wijze
we ons bewust worden van de sociale, maatschappelijke en ecologische
degeneratie die ons maatschappelijk systeem (het industrieel
kapitalisme) veroorzaakt, maar welke stappen we bereid zijn daartegen
te ondernemen. Dát, zegt Chris Hibbitt in zijn proefschrift, is de
werkelijke uitdaging van duurzaamheid. Hibbit promoveert op 26
februari aan de Faculteit der Economische Wetenschappen en
Bedrijfskunde.
Hibbit, een Engelse registeraccountant, bestudeerde milieurapportages,
zogenaamde corporate environmental disclosures (CED"s) van negentig
grote bedrijven in Duitsland en de Benelux over de jaren 1989-1995.
Met vier verschillende theoretische modellen van bestuurlijke
motivaties en gedrag trachtte Hibbitt de variaties in
milieuverslaggeving over die zeven jaar, maar ook tussen
bedrijfssectoren onderling, te begrijpen, te verklaren en te
voorspellen. Variabelen in die modellen zijn onder meer industriële
gevoeligheid, politieke zichtbaarheid, aandeelhoudersbelang en
(slechte) milieuprestaties zoals waargenomen door non-gouvernementele
milieuorganisaties (NGMO"s).
De verzamelde data ondersteunen grotendeels de diverse theorieën.
Opvallend was Hibbitt"s vaststelling dat maatschappelijke druk van
NGMO"s de milieuverslaggeving door grote bedrijven niet beïnvloedt.
Verder nam tussen 1989 en 1995 het volume (in pagina"s) van externe
bedrijfsverslaggeving in het algemeen significant toe, met name door
een toename in CED. De nadruk op goed of neutraal nieuws is hierbij
verbluffend; managers kiezen er klaarblijkelijk voor milieurapporten
een positieve draai te geven en slecht nieuws nauwelijks naar buiten
te brengen. De vier accountingtheorieën werpen elk een andere blik op
bestuurlijke drijfveren achter de stijgende trend in CED. Uit
Hibbitt"s analyse kwam onder meer naar voren, dat bedrijven het
toenemende volume van de milieurapportage inzetten om draagvlak voor
bedrijfsactiviteiten te behouden; CED is verder een politiek
machtsmiddel om het publiek te exploiteren, te manipuleren en te
verwarren. Het achterliggende doel is volgens Hibbitt de bestaande
economische ongelijkheid te behouden, evenals de machtsverhoudingen
die voorrang geven aan financieel kapitaal boven natuurlijk, humaan en
sociaal kapitaal.
Gewapend met deze bevindingen gaat Hibbitt in zijn proefschrift een
politiek-maatschappelijke discussie aan, met name over de rol van
degenen die betrokken zijn bij het opstellen en controleren van
maatschappelijke, ethische, milieu- en duurzaamheidsrapportages.
Ontwikkeling van bedrijfsverslaggeving met een meer holistisch
karakter, in combinatie met een serieuzere aanpak van
milieuverantwoording, is volgens Hibbitt noodzakelijk om te komen tot
een eerlijker, completer en rechtvaardiger rapportering over en
verantwoording voor maatschappelijke en milieugevolgen van
bedrijfsactiviteiten.
Hibbitt: "Op dit moment houden accountants, management-consultants en
academici zich voornamelijk bezig met de symptomen van sociale
onrechtvaardigheid en ecologische vernietiging, en niet met de
oorzaken. Om een meer radicale en vooruitstrevende dialoog hierover op
poten te krijgen, moet de morele legitimiteit van het maatschappelijk
systeem zelf, het kapitalisme, in twijfel worden getrokken, en moeten
we op zoek naar een bruikbaar alternatief, gebaseerd op geheel nieuwe
waarden en opvattingen."
Vrije Universiteit Amsterdam