-
'Een nieuw verenpak voor de kale kip'
Wouter van Eck
Helène Kleijburg
Zijn hart ligt meer bij GroenLinks dan bij het CDA. Toch wil Wouter
Bos niet dat de Partij van de Arbeid een heldere voorkeur voor een
linkse meerderheid uitspreekt. 'De middenkiezer komt niet op een
linkse meerderheid af.'
De Partij van de Arbeid, GroenLinks en de SP werken incidenteel samen.
Waarom gebeurt er niet veel meer gezamenlijk?
'Er gebeurt al steeds meer gezamenlijk, maar we moeten niet vergeten
dat er ook grote verschillen zijn. Twee van de drie partijen kunnen
elkaar vaak vinden. Onderwerpen waarover je het alledrie echt eens
bent zijn al weer een stuk moeilijker te vinden.
Ik vind dat de SP in veel opzichten lijkt op de Partij van de Arbeid
van begin jaren '70. De partij is nogal achtergebleven bij wat er de
laatste dertig jaar in Nederland en de wereld is gebeurd. Dat maakt
het heel moeilijk om met de SP te praten over de moderne inrichting
van de collectieve sector of hoe je omgaat met keuzevrijheid die
mensen in het onderwijs en de zorg willen. GroenLinks en de Partij van
de Arbeid hebben problemen om elkaar te vinden als het gaat om
integratie en veiligheid en de lessen die zijn te trekken uit de
verkiezingsuitslag van mei 2002.'
Met de harde rechtse koers van dit kabinet zijn er toch genoeg
onderwerpen te vinden waarop de partijen op één lijn zitten?
'Samenwerken in waar je tegen bent is altijd makkelijker dan in waar
je voor bent. De huidige koers van het kabinet is voor mij een reden
om linkse samenwerking heel pragmatisch op te vatten. Als er een
mogelijkheid is, moet je het doen. En natuurlijk gaat dat met het ene
onderwerp of die ene persoon makkelijker dan met de andere.
Als je ziet hoe de verhoudingen waren voor 2002 en hoe ze nu zijn...
Er was een tijd dat de Partij van de Arbeid moties van de SP
principieel niet ondertekende of steunde. Ik ben het echt niet altijd
met Jan Marijnissen of Femke Halsema eens, maar nu zie je in alle
debatten dat we elkaar zelden interrumperen. We richten allemaal onze
energie liever op rechts dan op elkaar.'
PvdA-voorzitter Ruud Koole stuurde de PvdA-burgemeesters een brief
over het uitzetbeleid. Waarom niet alle burgemeesters, wethouders en
raadsleden van de drie partijen gezamenlijk aangeschreven? Dit is bij
uitstek een onderwerp om de krachten te bundelen.
'Dat had inderdaad gekund maar is niet bij ons opgekomen. Zonder
bijbedoelingen. Hoe gaat zoiets: onze achterban voert een enorme druk
op ons uit om de Partij van de Arbeid zichtbaar te maken en de leiding
te nemen in dit debat. Het was niet zo dat we het onderwerp voor
onszelf wilden houden.
Aan de andere kant: het zou best kunnen dat drie linkse partijen samen
meer zetels halen dan wat één linkse partij zou binnen halen. Op het
moment dat we echt samen zouden gaan, moeten er allerlei compromissen
worden gesloten. De Partij van de Arbeid zou - al is het maar vanwege
onze grootte - op een heleboel terreinen aan het langste eind trekken.
Dat leidt onherroepelijk tot afsplitsingen. Waarschijnlijk is de som
van de drie partijen groter.'
Hoe zou de Partij van de Arbeid kunnen samenwerken met GroenLinks?
'Neem de lijstverbinding tussen PvdA en GroenLinks bij de Europese
verkiezingen. Die is uniek, aangezien de twee partijen gescheiden
opereren in Europese fracties.
En ik zie veel meer mogelijkheden. Rond de wetenschappelijke bureaus
en de intelligentia van beide partijen valt veel meer te organiseren
dan we nu doen.
Verder zou ik graag zien dat we vanuit het lokale bestuur meer met
elkaar samenwerken. Wethouders van beide partijen hebben te maken met
de Wet werk en bijstand. Ik zou het interessant vinden om vanuit de
voorposten van het lokale bestuur concrete ervaringen in te zamelen.
Om neer te zetten wat de harde praktijk is, waartoe het beleid heeft
geleid. Vervolgens kun je samen kijken wat het betekent voor de
modernisering van de verzorgingsstaat.
In de Tweede Kamer moet het zich in de praktijk wijzen. Afgelopen
zomer hadden we ingeschat dat het moeilijk zou zijn met GroenLinks een
gezamenlijke tegenbegroting op te stellen. GroenLinks had dat
waarschijnlijk ook niet serieus voor mogelijk gehouden. Maar toen we
elkaars tegenbegroting zagen dachten we allebei dat het misschien toch
had gekund. Misschien moeten we het de volgende keer maar eens
proberen.'
Als je moet kiezen tussen CDA en GroenLinks, bij wie voel je je dan
het meeste thuis?
'Als ik een tweede stem zou moeten geven op een andere partij zou dat
altijd GroenLinks zijn. Puur intellectueel-ideologisch gesproken. Maar
ik vind dat je in een democratie altijd moet proberen om redelijk
grote meerderheden te realiseren. Dat betekent dat je als potientiële
regeringspartij ook altijd naar een van die grote andere partijen moet
kijken om zaken te doen.
De Partij van de Arbeid kan zich niet alleen maar ophangen aan de
vrienden ter linkerzijde. Daarom heb ik het Belgische idee van een
vrijzinnig-sociaal-liberale coalitie van GroenLinks, VVD, Partij van
de Arbeid altijd een fantastisch spannend idee gevonden.'
Waarom spreekt de Partij van de Arbeid niet helder een voorkeur uit
voor een linkse meerderheid?
'Als ik de opiniepeilers mag geloven is de beste garantie om te zorgen
dat er geen linkse meerderheid komt er actief naar te streven. Je
dwingt mensen tot een 'voor' of 'tegen' standpunt: als je voor de PvdA
kiest, kies je namelijk ook meteen voor de SP. Dat zal mensen
afschrikken..'
Tegenover dit ongekend harde saneringsbeleid hoort toch een wenkend
links perspectief? Wellicht haalt links een meerderheid als ze zich
afzet tegen het kabinet.
'Wellicht. Maar je moet je afvragen: wie moet je werven om die
meerderheid binnen te halen? De enige manier om een volgend rechts
kabinet tegen te houden, is door te zorgen dat rechts geen meerderheid
behaalt. En de enige manier om rechts van een meerderheid te
weerhouden is te zorgen dat links als geheel groter is. Daarbij is met
name de PvdA in staat om kiezers weg te trekken uit het midden. Die
brugfunctie heb je waarschijnlijk niet als die twijfelende kiezers
terechtkomen bij iets wat niet alleen PvdA is, maar misschien net
zozeer SP of GroenLinks. De middenkiezer komt niet op een linkse
meerderheid af.
Voor alle duidelijkheid: ik sluit een linkse meerderheid niet uit,
maar probeer wel realistisch te zijn.
Hoewel ik soms ook wel eens anders zou willen. Het is een beetje een
hoofd- en hartkwestie.'
In landen om ons heen heeft de sociaal-democratie wel voorkeur voor
linkse meerderheidsvorming. Bij de laatste verkiezingen in Duitsland
was het duidelijk dat Schröder en Fischer samen verder wilden.
'Dan gaat het om landen met twee of drie partijenstelsels. Wat mijn
voorkeur zou hebben. Er zijn allerlei redenen om toe te gaan naar een
twee of drie stromenland. Het debat vindt dan plaats binnen de
progressieve beweging in plaats van tussen partijen. De tragiek van de
Nederlandse politiek is dat er tussen de partijen weinig debat is
omdat het wordt gesmoord in coalitieakkoorden en er binnen partijen
ook niet zo geweldig veel debat is omdat vleugels zich meteen
afsplitsen in een andere partij.'
Femke Halsema noemt de PvdA veel te veel afwezig in het debat.
'Dat vind ik niet. Het is waar dat wij de tijd nemen om een paar
debatten met elkaar te voeren. De afgelopen jaren hebben we zoveel
dreunen gekregen dat we over een aantal dingen dieper willen nadenken.
De PvdA is op zoek naar het nieuwe verenpak voor die kale kip.We
realiseren ons dat dat kan betekenen dat je door de buitenwereld wordt
neergezet als partij die afwezig is.
Het probleem is niet de leegte op links, zoals Femke dat ook noemt. Ik
vind het probleem veel meer dat links zo defensief is. We willen
verschrikkelijk veel, maar heel veel dingen gaan over behoud van zaken
die worden afgebroken. Dat is niet sterk.'
GroenLinks Magazine nummer 2, 2004
-
Meer weten? E-mail info@groenlinks.nl
GroenLinks